Reja: - Kimyo - "Ilg`or uchlik" tarmoqlaridan biri.
- 2. O`zbekiston kimyo sanoati, tarmoqlar tarkibi, geografiyasi.
Kimyo sanoati respublika iqtisodiyotida muhim o`rin egallaydi. Bir tomondan, respublikada neft, gaz, ko`mir sanoatini muntazam o`sib borishi (binobarin, kimyoviy xom ashyo miqyosi va geografiyasining kengayishi), ikkinchi tomondan, xalq xo`jaligini mineral o`g`itlar, har xil kimyoviy vositalar, plastik massalar, sun`iy tola, sintetik kauchuk, lok-bo`yoq, kislota va ishqorlarga ehtiyoji ortib borishi mazkur sanoat tarmog`ini rivojlantirishga ob`yektiv shart-sharoit tayyorlagan. - Kimyo sanoati respublika iqtisodiyotida muhim o`rin egallaydi. Bir tomondan, respublikada neft, gaz, ko`mir sanoatini muntazam o`sib borishi (binobarin, kimyoviy xom ashyo miqyosi va geografiyasining kengayishi), ikkinchi tomondan, xalq xo`jaligini mineral o`g`itlar, har xil kimyoviy vositalar, plastik massalar, sun`iy tola, sintetik kauchuk, lok-bo`yoq, kislota va ishqorlarga ehtiyoji ortib borishi mazkur sanoat tarmog`ini rivojlantirishga ob`yektiv shart-sharoit tayyorlagan.
Shu bois, O`zbekiston kimyo sanoati tez sur`atlar bilan rivojlanib bormoqda. U ayniqsa, yoqilg`i-energetika sanoatining xom ashyosi mo`l bo`lgan mintaqalarda tez rivojlanmoqda. Mamlakat kimyo sanoatida 750 dan ortiq nomda mahsulot ishlab chiqariladi, tabiiy gaz, neft, ko`mir, oltingugurt, ozokerit, turli minerallar, ohaktosh, grafit, shuningdek, rangli metallurgiya va paxta-kanopni qayta ishlash korxonalari chiqitlaridan xom ashyo tarzida foydalaniladi. Respublikamizda osh va kaliy tuzlari, fosforit hamda soda xom ashyolari, magniy, natriy zahiralari nihoyatda katta. Ularning yirik konlari Tubagatan, Boybichakon, Oqpat, Xo`jaikon, Lalmikon va boshqalar kelajakda kimyo sanoatini rivojlantirish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. - Shu bois, O`zbekiston kimyo sanoati tez sur`atlar bilan rivojlanib bormoqda. U ayniqsa, yoqilg`i-energetika sanoatining xom ashyosi mo`l bo`lgan mintaqalarda tez rivojlanmoqda. Mamlakat kimyo sanoatida 750 dan ortiq nomda mahsulot ishlab chiqariladi, tabiiy gaz, neft, ko`mir, oltingugurt, ozokerit, turli minerallar, ohaktosh, grafit, shuningdek, rangli metallurgiya va paxta-kanopni qayta ishlash korxonalari chiqitlaridan xom ashyo tarzida foydalaniladi. Respublikamizda osh va kaliy tuzlari, fosforit hamda soda xom ashyolari, magniy, natriy zahiralari nihoyatda katta. Ularning yirik konlari Tubagatan, Boybichakon, Oqpat, Xo`jaikon, Lalmikon va boshqalar kelajakda kimyo sanoatini rivojlantirish uchun asos bo`lib xizmat qiladi.
Respublikada kimyo sanoatining shakllanishi 1932 yil Sho`rsuv oltingugurt konining (Farg`ona) ishga tushirilishi bilan boshlandi. Kimyo sanoatining eng yirik korxonasi Chirchiq elektrokimyo kombinati 1940 yildan mahsulot bera boshladi. - Respublikada kimyo sanoatining shakllanishi 1932 yil Sho`rsuv oltingugurt konining (Farg`ona) ishga tushirilishi bilan boshlandi. Kimyo sanoatining eng yirik korxonasi Chirchiq elektrokimyo kombinati 1940 yildan mahsulot bera boshladi.
O`zbekiston kimyo sanoati, tarmoqlar tarkibi, geografiyasi. - Mineral o`g`itlar - O`zbekiston kimyo sanoatining asosiy mahsulotidir. Tarmoq korxonalarida respublika qishloq xo`jaligi uchun zarur bo`lgan ammofos, ammiak silitrasi, superfosfat, karbamid, suyultirilgan ammiak ishlab chiqariladi. Chunonchi, Chirchiq elektrokimyo kombinati, Farg`ona azotli o`g`itlar, Navoiy kimyo birlashmalarida - azotli o`g`itlar, Qo`qon superfosfat zavodi, Samarqand kimyo zavodi, Olmaliq "Ammofos" birlashmasida - ammofos, oddiy va ammoniylashgan superfosfat, quruq ammoniy kabi fosforli o`g`itlar ishlab chiqariladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati: - Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari .–T.: 1997.
- Karimov I.A. O`zbekiston "milliy" istiqlol, iqtisodiyot, siyosat, mafkura. T., 1996.
- Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. T., 2004.
- Алаев Э.Б. Социально-экономическая география. Понятийно-терминологический словарь. – М.: Мысль, 1983.
- Akramov Z.M. O`zbekiston Respublikasi iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi o`quv dasturi. T., 1992.
- Asanov G.R. Sotsial-iqtisodiy geografiya: termin va tushunchalar izohli lug`ati. - T.: O`qituvchi, 1990.
- Asanov G.R., Nabixonov M., Safarov I. O`zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jo`g`rofiyasi. -T.: O`qituvchi, 1994.
Do'stlaringiz bilan baham: |
