O'zbekistonning ko'pgina ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-huquqiy jihatlari

2.4. Korruptsiyaga qarshi kurashga doir haltsaro
va milliy konunchilik


2.4.1. Korruptsiya zhinoyatchilikning tavsifi

Korruptsiya Hukukbuzarliklar - Konun Normalari Bilan

takikdangan va juridik zhavobgarlik nazardan tutilgan dilmishlar
tushunilady.
Korruptsiya jinoyatlar - mansabdor shahslar yoki davlat
hizmatchilari king hilof ravish nematlar (mulk,
unta bulgan huquqiy hizmatlar yoki engilliklar) oyaish yohud shundayi
engilliklarni takdim etishda ifodalanovchi, Uzbekistan Republic of kasi
kilmishlar bulib, ular davlat hrkimiati va hizmatchilari manfaat lariga bevosiga tazhovuz kiladi.
Korruptsiya zhinoyatchilikning tavsifi - korruptsiya
zhinoyatchilikning alohid xususiyiyatlari, sifat kuratki chlarini
tashkilot kiluvchi va zhinoyatni sodir etgan shakhslarni tavsiflovchi
omil. Korruptsiya jinoyatchilikning xarakteri jinoyat-statistik
zhinoyatchilikni tahlil qilish orkali uning asocida tashkil kilingan
Izhtimoi-kriminolog tavsifni uzida ax ettiradi.
Korruptsiya viyoyatnnig bakhosi - corruptionviy faoliyat bilan
Boglik Iktisodiy, Izhtimoiy, Siyoshiy va Boshka Turdagi Okibatlarning
pullik ifodalanishi (tugri yoki egri zarar), ushbu faoliyat bilan boglik
bilan ar f-x ar azh atl ar va chikimlar. Korruptsiya zhiyoyatchilik bahosini
Hisob-kitob kilish katta kiyinchiliklar bilan boglik, chunky hozirgi
zamonda uni hisob-kitob kilishning metodologiyasi uylab chikilmagan wa boo
sohada hech qandai amaliy tazhriba yuk.
^°RRUpTsiyaviy zhinoyatning motif va matsadlari tu'rlicha bulish1^h.
mumkin (masalan, garazli manfaatdorlik, shuhratparastlik, pulga va
boylikka xoslik, garazguilik, ishning xakiki holatini burtgirib
kuyishga harakat kilish va x-k.), birok ular zhinoyatni qualification
kilishga ta'sir etmaydi.
Korruptsiya ob'ektivi jinoyatlarning sharoitlari – korruptsiya dviy zhinoyatchilikning sub'ektiv sabablarini, tashkiliy, xukukiy,
- khnikaviy tasirini kuchaitiruvchi sifati.
Korruptsiya sub'ektiv zhinoyatchilikning shart-sharoit va ri - aholining demografik va ijtimoiy-isihologik xususiyiyatlari.
. lx-create, temperament, yeshi, zhinsk, ma'lumoti, ishlab chiqarish chikarish
-Sidagi bandligi va boshkalar) bulib, ular korrultsiyaga keladi
* - yachi shahsining gairikouny motivationining rivojlanishiga
e:. — Buladi.
4bekiston Respublika Jinoyat kodeksi korruptsiya
* > n xudo yuzi izhtimoi havfli kilmishlar kursatib uti l ha va bulib,
% --d cuyidagilardan iborat:
uzashtirish yoki waste yuli bilan talon-toroj kilish (ZhK 167th);
zhinoy yul bilan Tbpilgan mul kii olish yoki utkazish (LC 171);
byudjet va smeta-davlat intisomini buzish (JK 184!-m);
Tijoratda Pora Evaziga Ogdirib Olish (1929);
hokimlik yoki mansab vakolatini suiistemol kilish (ZhK 205-m);
hokimlik yoki mansab vakolati doirasidan chetga chiqiga (ZhK 206th);
hokimlik harakatsizligi (LC 208);
mansab soxtakorligi (JK 209);
olish vaqti keldi (210-chi);
berish vaqti keldi (ZhK 211);
it's time for olish-berishda vositachilik kilish (ZhK 212);
davlat organizing, davlat ishtirokidagi tashkilotning yoki
carolar uzini uzi boskkarish tashkil hizmatchisini evaziga vaqti keldi
- gdirib olish (213-o'rin);
davlat organi, davlat ishtirokidagi tashkilot yoki fukarolarning
va ni uzi boshkarish organi hizmatchisining podshoh hilof ravishoni
I eddiy kimmatliklar olishi yoki mulky manfaatdor bulishi (214th);
adolatsiz hukm, hat qiluv karori, azhrim yoki karor chikarish (LCD
231);
Tergov kilishga yoki sud ishlarini hal ztishga aralashish (ZhK 236);
Jinoiy Uyushma Tashkil Etish (242-);
Jinoy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish (243rd).
Birlash gan Millatlar Tosh kiti 2003 yil 31 oktyabr
•Korruptsiya karsh va konventsiyalari"nki kilgan kubokni ratifikatsiya qilish davlatlarning zhinoyat konunlarini urganish, ularda wada kilish wa
taklif kilish uchun ham jinoy zhavobgarlik tugridan-tutri kaid
etylganligi, ushbu holat tugallangan jinoyat sifatida kvalifikatsiya
kilinishi lozimligini mustahkamlash.
Jumladan, Berish-olishni vada kilish vaqti keldi:
Koreya Respublikasi Zhinoyat kodlash 130-133-moddalari1;
Litva Respublikasi Jinoyat kodlash 225- versiya2;
Shveytsariya Zhinoyat codedining 322- format3;
ACCHning Texas State Zhinoyat kodlash 36.02- versiya4;
GFR Zhinoyat koksidining 333-334- par a gr afl ar id a' ku rasmlari.
Porani taklif kilish – Shveytsariya Zhinoyat kodlash
322-moddashi6;
AKDPning Texas State Zhinoyat kodlash 36.02- versiya7;
GFR Zhinoyat codedining 333-334-paragraflarida tugallangan
zhinoyat sifatida tugridan-tugri kurstilgan.
O'zbekiston Respublikasi Bosch prokuraturasi, Oliy Sudi, Dav Lat
havfeizlik xizmati, Ichki ishlar vazirligi va Davlat bojxona
kumigasining "Electron zhinoy-hukuky statistics" yagonah ahborot
yuritish tartibi tugrisida"gi nizomni tasdiklash hakida"gn
2018 yil 30-iyul KK-83, 08/UM-706-18, 1, 84, 01-02/22-77-
Son Karori Bilan Tasdiklangan Nizomniig 26 - Bandida Korruptsiya
zhinoyatlari sanab berilgan bulib, unda: “Corruption oid zhinoyatlar
toifasiga Uzbekiston Respublikaei Zhinoyat koksidining 1921, 192:.
1923, 1924, 1925, 1926, 1927, 192 va 192s-m, 192p-m, 205, 206, 207, 208.
209, 230, 211, 212, 213, 214 va 243-moddalarida, korruptsiya
alomatlariga ega bulgan va sodir etylganligi uchun Zhinoyat codedining
head atrofida zhavobgarlik nuqtai nazaridan tutilgan kilmishlar kiradi> .
deb hisoblanadi.
Zhinoyat huquqi sokhasidagi mutahassislarning fikrlashich1, “Ushbu
- soyatlar ruyhashni anik va katy formatida hamda uning
-.“kibiga airim qushimchalar■ qo'shimcha maksadga muwofik. masalan,
• korruptsiya jinoyatlarining ushbu ruihatiga JKning 144-m., 2 xonali,
-6-chi.. 167-chi. 2-K. "g" b., 175-m., 184-m., 1841-m., 2-k., 1861-m., 4-x.,
862-m., 2-k., "g" bandi, 1863-m., 2-k., "g" bandi, 301-m., 247-m., 2-k.,
b., 250-m., 2-k., "g" b., 271-m. 2-k., "d" bandlarida nazarda tutilgan
- inoyat tarkiblarini ham losim buladi. Shuningdek, yukorida
- al gai sodirdagi korruptsion alomatlariga this bulgan va sodir
ilganligi learn Zinoyat codedining boskoxoida zhavobgarlik
- drda tutilgan kilmishlar kirishiga jumlani chikarib oid bajarish
'-ksadga muwofik, chunky mazkur ibora huquqni kullash amaliyotida
g clay tushunilishi va ishlatilishi mumkin. Masalan, "korruptsiya
■ matlariga zga bulgan "zhumlasi baxolovchi xususiyatga zga bulib, ana.
; Ldai okibat kelib chikishi mumkin.
Yuqoridagilarga asoslanib, makola muallifi "corruption
choyatlari deganda Zhinoyat codicida nazardan tutilgan davlat organi,
. .-lat ishtirokidagi tashkilot yoki fukarolarning uzini uzi boshkarish
■ know mansabdor shahsi yoki hizmatchisining uz mansab yoki hizmat
- - shahsiy yohu uzga shahslarning bolalarida kuzlab moddiy
- •.: nomoddy naf one! maksadida shoh hilof ravish foidalanishi,
nafni podshoh khilof ravishini takdim zt ber, uz hizmat khushn
_sidan harakati lozim yoki mumkin bulganini kasddan
azhar qilmasligi, hoodie ularga ku maxadlarni kuzlab,
.- sita yoki vositachi orcali moddy kimmatliklar berisch yoki uni
lky manfaatdor qarab qaratilgan ijtimoiy havfli kilmishlarni
: unish kerak. Shu bois,korruption Zhinoyatlarining sub'ektlari Zhinoyat
k nu nida javobgarlikka tortish yoshiga tulgan mansabdor shahslar,
chindek davlat organizing, mulkn katyi nazar, korkhona,
dssasa yoki tashkilotning, jamoa birlashmasining, fucarolar uzini
boshkarish organing mansabdor shahsi kuzlamagan xizmatchilari
- yes ularni hak evaziga ogdirgan har kandai shahslar bulishi mumkin".
Korruptsiya zhinoyatdar kuprok latenglik xususiyiyatiga ega.
Buni qurbonologiya nukdai nazardan oson yordam mumkin,
yani zhabrlanuvchi corruption zhinoyatlari fochlanishin doim ham
hohlamaidi. Sababi, bunda ikki gomon ham uzing korruptsiya
istaklariga erishadi. jinoyat esa uzaro pinhona sodir boʻlgan
etilladiya. Korruptsiya Zhinoyat kurbonlari - ou davlat va
boshkaruv idoralariga, X, MK, Olarga, alohida xususiylashtirish,
moliyaviylashtirish va kreditlashtirishga murojaat qilgan
fucarolar, tadbirkorlar bulishlari mumkin. Jinoyatlari korruptsiyasi
kurbon qurbonlarining hafsizligi bevosita salohiyati
kurbonlarii boshidan va tacrorii corruptionviy ta'sirlardan
himoyalangailik holati bilan boglik1.
ishtshchsh’ muoakkabtsig shuklaki, birinchidan, uning barcha
ishtirokchilari - it's time for oluvchi va it's time for uziningt zhinoyat harakati
izlarini pukhta uylab yashirishdan manfaatdor, chunky zhinoyat foch etilsa,
it's time to olish va olish vaqti keldi berish uchun zhinoy zhavobgarlik mukarrar. shunday
Learn mazkur hududdagi jinoyatlar aniq guvohlarsiz va
zhinoyat izlari nikoblangan holda sodir bo'ldi.
Korruption yashirin, foch etish mushkul bulgan zhinoyat bulganligi
bone, uni ochish, zhinoyatchilarni foch kilishda. avvalo, davlat va
Jamiyat bir uchun. shundaydeck procedural harakatlarda
criminologist bilim, usul vadan foydalanish keng qidiruv samara
beradk.
Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev takidlaganidek,
“Jamiatimizda korruptsiya, turli jinoyatlarni sodir etish va boshka
huquqbuzarliklarga qarshi kurash, ularga yul kuymasliy,
Zhinoyatga Jazo, Albatta, Mukarrar Ekani Tuv qilish Ko Nu va Galablarini
amalda ta'minlash buyicha qaty yordam kursimiz zarur"2.
Korruptsiya Zhinoyatlari Deganda, O'zbekiston Respublikasi Sing
Jinoyat koksidida nazar tutilgan xokimiyat boshkaruv orgailarining
obrueiga bevositatazhovuz kil adigan, m ansabdor shahslar yoki xizmatchilar Korruptsiya zhinoyatdar kuprok latenglik xususiyiyatiga ega.
Buni qurbonologiya nukdai nazardan oson yordam mumkin,
yani zhabrlanuvchi corruption zhinoyatlari fochlanishin doim ham
hohlamaidi. Sababi, bunda ikki gomon ham uzing korruptsiya
istaklariga erishadi. jinoyat esa uzaro pinhona sodir boʻlgan
etilladiya. Korruptsiya Zhinoyat kurbonlari - ou davlat va
boshkaruv idoralariga, X, MK, Olarga, alohida xususiylashtirish,
moliyaviylashtirish va kreditlashtirishga murojaat qilgan
fucarolar, tadbirkorlar bulishlari mumkin. Jinoyatlari korruptsiyasi
kurbon qurbonlarining hafsizligi bevosita salohiyati
kurbonlarii boshidan va tacrorii corruptionviy ta'sirlardan
himoyalangailik holati bilan boglik1.
ishtshchsh’ muoakkabtsig shuklaki, birinchidan, uning barcha
ishtirokchilari - it's time for oluvchi va it's time for uziningt zhinoyat harakati
izlarini pukhta uylab yashirishdan manfaatdor, chunky zhinoyat foch etilsa,
it's time to olish va olish vaqti keldi berish uchun zhinoy zhavobgarlik mukarrar. shunday
Learn mazkur hududdagi jinoyatlar aniq guvohlarsiz va
zhinoyat izlari nikoblangan holda sodir bo'ldi.
Korruption yashirin, foch etish mushkul bulgan zhinoyat bulganligi
bone, uni ochish, zhinoyatchilarni foch kilishda. avvalo, davlat va
Jamiyat bir uchun. shundaydeck procedural harakatlarda
criminologist bilim, usul vadan foydalanish keng qidiruv samara
beradk.
Davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev takidlaganidek,
“Jamiatimizda korruptsiya, turli jinoyatlarni sodir etish va boshka
huquqbuzarliklarga qarshi kurash, ularga yul kuymasliy,
Zhinoyatga Jazo, Albatta, Mukarrar Ekani Tuv qilish Ko Nu va Galablarini
amalda ta'minlash buyicha qaty yordam kursimiz zarur"2.
Korruptsiya Zhinoyatlari Deganda, O'zbekiston Respublikasi Sing
Jinoyat koksidida nazar tutilgan xokimiyat boshkaruv orgailarining
obrueiga bevositatazhovuz kil adigan, m ansabdor shahslar yoki xizmatchilar tomonidan kasddan sodirgan, king hilof ravish boylik
yoki bosko manfaatlarni ortgirishga yohud bundai manfaatlarni takdim
unga qaratilgan ijtimoiy havflikilmshnlaryai yordam berishi mumkin.
Shu bone,korruption jinoyatlarining subyektlari zhinoyat konunid
zvobgarlikka tortish yoshiga tulgan maisabdor yoki masul mansabdor
shahedar, shuiingdek, davlat organi, mulkning katyi nazar, korhoka,
moissasa yoki tashkilotning, jamoa birlashmasi, fucarolarning uzini
uzi bopn^rish organing mansabdor shahei bulmagan xizmatchilari
hamda ularning haq, evaziga ogdirgan dar kandai shahe bulishi mumkin.
Zhinoyat xukukida "korruptsiya" iborashi davlat idoralarida
ishlaidigan mansabdor shahslarning yoki davlat xizmatlarining
uyushgan gurukh, darajasi, brshka zhinoyatchi shakhslar bilan uzaro til
yig'ilib, zhinoyat sodir bo'ladi with these yoki ularga zhinoyat sodir etish uchun
Sharoit yaratib berishini anglagadi.
Shu sabbli korruptsiya bilan bog'liq jinoyatlarni urganish uchun bir
kdtor mansabdorlik jinoyatlarini hamda mansabdor shahslarning hizmat
soxalarini taxdil kilish losim buladi. Jinoyat kodlash beshinchy
bulimi “Hokimiya, boshkaruv va jamoat birlashmalari organlarining
faoliyat tartibiga qarshi zhinoyatlar", deb nomlanadi va uning 15-bobi
“Boshkaruv tartibiga qarshi jinoyatlar”, deb agaladi.
■ Korruptsiya: qarshi kurashga oid umume'tirof etylgan koidalar
O'zbekiston milliy konunchiligida uz aksini topgan. Amaldagi Jinoyat
koksidida - Zhinoyat tarkibini tashkil etuvchi barcha korruptsiya
kilmishlar anik qaror va sudlanuvchi ijtimoiy haffidan kelib
chikkan holda munosib jazolar kurstilgan.

11 Узбекистан Республикасининг «Хукукбузарликлар профилактикаси тугрисида»-
ги конуни // Халк сузи. — 2014. - 15 май. - № 94 (6024).
2 Узбекистан Республикасининг «Ижтимоий шериклик тугрисида»ги конуни, Узбекистан Республикаси Конун хужжатлари туплами. — 2014. - № 39. - 488-модда.
3 Узбекистан Республикасининг «Давлат хокимияти ва бошкаруви органлари фаолиятииинг очиклиги тугрисида»ги конуни // Халк сузи. - 2014. - № 87 (6017).
4 Узбекистан Республикасининг «Тезкор-кидирув фаолияти тугрисида»™ конуни
Халк сузи.-2012. -№ 251 (5671).
5 Узбекистан Республикасининг «Электрон хукумат тугрисида»ги конуни // Халк
сузи. - 2015. - № 237-(6420).
6 Узбекистан Республикасининг «Ички ишлар органлари тугрисида»ги конуни //
Узбекистан Республикаси Конун хужжатлари туплами. - 2016. - № 38. - 438-модда.
7 Узбекистан Республикасининг «Давлат хавфсизлик хизмага тутрисида»ги,
УРККГ- - 2018. - № 14. - 272-модца.

2^