O’zbekistonrespublikasiaxborottexnologiyalarivakommunikatsiyalarinirivojlantirish

O’ZBEKISTONRESPUBLIKASIAXBOROTTEXNOLOGIYALARIVAKOMMUNIKATSIYALARINIRIVOJLANTIRISH

VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI

QARSHIFILIALI





TT va KT FAKULTETI


TT-11-21(s) GURUH TALABASINING Elektromagnit maydonlar va to‘lqinlar FANIDAN
2-AMALIY ISH

Bajardi: Ruyev F

Qabul qildi: Tuychiyev B
Мавзу: Ясси электромагнит тўлқин


Машғулотнинг мақсади
Ушбу машғулот мавзуси бўйича ишни бажариш натижасида талаба ясси биржинсли тўлқин тушунчасини, унинг математик тавсифи, эркин фазодаги электромагнит тўлқиннинг (ЭМТ) қутбланиши ва ясси ЭМТ нинг ўтказгич, яримўтказгич хамда диэлектрик муҳитлардаги параметрларини ўзлаштириши лозим.
tg δ ни ҳисоблаш ва шу параметр орқали муҳит турини ва ясси тўлқин параметрларини аниқлаш, қутбланиш турини (чизиқли, айланали ёки эллипссимон) график тасвирлаш хамда фазонинг турли нуқталарида E векторининг холатини аниқлашни билиши керак.


Услубий кўрсатмалар

Топшириқни бажаришдан аввал қуйидаги мавзуларни ўрганиб чиқиш фойдали бўлади: ([1] §§ 1.62, 6.1-6.16, 6.2; [2] §§ 4.4, 9.1-9.3; [3] §§ 3.2, 3.5-3.8; [4] §§ 11.1-12.2).

Тарқалиш муҳити параметри tg δ - диэлектрик йўқотишлар бурчагининг тангенси деб аталади

tg = /(_a). (2.1)

Ушбу бурчак қиймати, берилган материалдаги эркин зарядларнинг ҳаракати ва модданинг қутбланиши оқибатида электромагнит майдон энергиясининг йўқотишлар даражасини ҳисоблаш имконини яратади. σ параметри қанчалик катта қийматга эга бўлса, tgδ ҳам шунча катта бўлади, демак йўқотишлар ҳам катта бўлади. Агар майдон частотаси ω ортса, tg δ камаяди хамда йўқотишлар хам камайиб, муҳит ўз хоссалари бўйича диэлектрикка яқинлашади. Агар майдоннинг тебраниш частотаси камайса, tg δ ортади ва албатта йўқотишларнинг ортиши муҳит хоссасини ўтказгичга яқинлаштиради. (2.1) кўриниб турибдики, йўқотишлар даражаси майдоннинг тебраниш частотасига боғлиқ ва бир муҳит, турли частоталарда диэлектрик ёки ўтказгич хоссасига эга бўлиши мумкин.

Тўлқин ёки тўлқин тарқалиш жараёни тушунчаси электромагнит тўлқиннинг тарқалиши натижасида фазода энергия узатилишини англатади. Агар E ва H векторларнинг амплитудаси кўндаланг координатага боғлиқ бўлмаса, тўлқин биржинсли деб аталади.
Фазода c (с – ёруғлик тезлиги, 3^.10⁸ м/с га тенг) тезлик билан ҳаракатланувчи гармоник майдон югурма тўлқин деб аталади. Тарқалиш ўқи бўйлаб фазанинг
 = t – kz (2.2)
кўринишдаги чизиқли ўзгариши югурма тўлқинга хосдир, бунда - тўлқин сони ёки чегарасиз муҳитда тўлқин тарқалиш доимийси; – циклик частота.

Тўлқин тарқалишининг яна бир тури турғун тўлқин ҳисобланади, у қарама – қарши йўналишда тарқалаётган икки тўлқиннинг устма-уст тушиши, яъни ₁ = t – kz ва ₂ = t + kz фазалар фарқи билан бирлашиши натижасида ҳосил бўлади.

Бу тўлқинларнинг майдонлари йиғиндиси қуйидагича хисобланади