O'zbekjston respublikasi oliy va 0 ’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

2. Yarimo'tkazgichlardagi zaryad tashuvchilar rekombinasiyasi.
Zarvad 
tashuvchilar konsentratsyasini 
va 
pa laming qiymatlaridan 
chetias’ ishi natijasida issiqlik generasiyasi orasidagi balans buziiadi - bu bir 
lomondaR, ikkinchi tomondan esa, iokal markazlarda tok tashuvchilar ushiab 
qoiinadi. Elektron - kovaklar rekombinasiyasming absoiyut tezlikiari u„ va Up 
noldan farqii bo'iadi va bu tezliklar tok tashuvchiiaming natijaviy 
ushlanish 
soniga tengdir (1 snT, 1 sekundda)
= u
(
2
.
1
)
21
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tengliklar bilan eiektron va kovaklaming yashash vaqtlari aniqlanadi, ya'ni 
va Tf 
nostasionar hoiatlarda umumiy holda, 
An ea Ap iarga bog' liqdir. 
Shuningdek, agar zonaiararo to'g'ridan - to'g'ri rekombinasiyalar ko'p bo'lsa, u 
hoida
= “, =a('V-«oA)X (2-2)
Bu yerda a - doimiy.
Ko'p hoilarda rekombinasiya panjara defektlarida erkin tok tashuvchiiami 
ushlab qolish biian amalga oshadi (tutish markazlari yoki tuzoqlar), uiar 
taqiqlangan zonaiarda lokal energetik sathiami hosii qiladi. Odatda aynimagan 
yarimo'tkazgichda 
N, 
- konsentratsyada bir turli ushlash markazlari bo'ladi, 
Uiar bitta E, -lokal sathni beradi. Stasionar hoiatiar uchun quyidagi munosabat 
o'rinlidir:
u.=u.= u = N. 
, (2.3)
Bu yerda
'a„(/i + n,) + a B(p + p ,)' 
. E , -
n, =Ais e x p ^ - ^ , Pl = W L = ^ -  (2.4) 
k
T 
n. 
n.
E, ga tuzoqlaming aynishlarini hisobga oluvchi kTXng ham kiritilgan (1.10) 
biian soiishtirib, an va a p lar eiektron va kovaklar ushlanish koeffitsiyentlari 
ifodalariga ushlash kesim yuzasi kattaligini ham kiritish foydali:
S . = ~ ,  S ,= — > (2-5)
rJu yerda 
3, 
= I
—
erkin elektronning "issiqlik" tezligi, 
N. 
konsentratsya
juda kichik bo'lganligi sababli elektroniarni tuzoqiardagi (lovushkalardagi) 
nomuvazanat konsetrasiyasini hisobga olmasa ham bo'iadi:
A n, 
Ap, _ 
N , 
a.n, — a „n„
Ap
1 p" o
Ap
«0 + «i 
. 
. 
I 
N,n.
a p(Po + P>) + a„i nu + n, + ---- '..'
L
« o + " i
(
2
.
6
)
Bu tok tashuvchilarni yopishib qolishi sodir bo'lmaydigan holatdir, u hoida
„ 
(P« + Px + A n ) + 
t
 
p0( n 0 + n 2 + A n )
bu yerdagi
«0 + Po +
1 
1
( 2 . 7 )
N 
,a.
Nsap
(
2
.
8
)
lar tok tashuvchilar juftining yashash vaqtlari insoblanadi. Bu vaqtiar kuchsiz 
uyg'ongan unipolyar materiallardagi p -  va n- turlarga mos ravishda to'g'ri 
keladi.
22
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar ushlash markazi taqiqlangan zonada 2 ta lokai (mahalliy) E, ea E2 sathlar 
hosil qilsa, muvozanat holatlardan biroz chetlashish va yopishib qolish hisobga 
oiinmaganda
1_
T
l + ^ -
P o '
1 + ■£-!- + 
P
o
P i P i  
„
2 
Po
1
I 
1
+
Z i.
Po
1 
| 
1 
"3
“ .2 
“ ,1 P»
(2.9)
ko'rinishga ega bo'iadi.
Bu yerda ushlash koefHtsiyentlaridagi ikkinchi indeksiar tok tashuvchilami 
qaysi sath orqali ushlanishini biidirsa, n, n2,pt p2- iax- (2.4) dagiga o'xshash
holda 
e
, ni E, yoki E2ga almashtirish bilan aniqlanadi.
Yarimo' tkazgichlarda tutib olish markazlaridan tashqari yana yopishib turish 
deb ataiuvchi markaziar borki, ular o'tkazuvchanlik zonasidan elektroniarni 
uslilab oladi va yana qaytarib beradi, u holda 
n- turdagi 
namunada 
muvozanatdan biroz chetlanganda ham quyidagi ifodalar o'rinli bo'iadi.
A n
dAn
An
=■ u m 
---- +
dt
T r
dAp
An
dt
UP 
Tr ’
A n 
r ,