O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- MAZMUNI
- TAYaNCh TUShUNChALAR
O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Pedagogika fakul`teti Pedagogika va psixologiya kafedrasi Assistent o’qitivchi Ibraymova. A.
«TARBIYAVIY ISHLAR METODIKASI » pa`ni boyinsha oqiw metodikaliq kompleksi (bakalavriat basqishi talabalari ushin) NO`KIS - 2012 MAZMUNI 1- lektsiya. Sinf rahbarining tarbiyaviy ishlarini tashkil etish metodikasi kursi, predmeti, maqsadi va vazifalari
2
1.2 1.3
1.4 1.5
Sinf rahbarini tashkil etish kursi haqida tushuncha. Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. Sinf rahbari − wquvchilarning tarbiyachisi va murabbiysi. Sinf wquvchilari jamoasini tashkil etish va tarbiyalash. Sinf rahbarining ish faoliyatini tashkil etish. 3 4
2- lektsiya. Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyati, tashkil etish metodikasi
2.1 2.2
2.3 2.4
2.5 2.6
2.7 Sinf rahbari wquvchilarning birinchi tarbiyachisi va murabbiysi. Sinf rahbari ishning asosiy qismlari. Darsdan va sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etish, wtkazish. O’quvchilarning ota − onalari bilan olib boriladigan ishlar. Tarbiyaviy ish faoliyatini tashkil etish. Sinf burchagi. wquvchilar bilan individual ish olib borish. Sinf rahbarining ishlab chiqarish jamoalari bilan aloqasi.
3- lektsiya. Maktabdagi tarbiyaviy ishlar tizimida sinf rahbarining faoliyati, tashkil etish metodikasi
3.1 3.2
3.3 3.4
3.5 3.6
3.7 O’quvchilarni wrganishda qwyiladigan umumiy talablar. O’quvchilarni wrganishning usul va ywriqlari. Sinfni va ayrim wquvchilarni wrganish vazifalari. Sinfda ulgurmovchilikning oldini olish va uni bartaraf etish. Sinfdan tashqari wqishni tashkil etish. O’quvchilarni wrganish dasturi. wquvchilarni wrganishning namunaviy dasturi. Sinf wquvchilari jamoasini wrganishning namunaviy dasturi.
4- lektsiya. O`quvchilarni pedagogik kuzatish
4.2 4.3
4.4 4.5
4.6 4.7
O’quvchilarni pedagogik kuzatish. wquvchilarning shaxsiy varaqasi bilan tanishish. O’quv yili sinf jurnalini kwrib chiqish. Maktab direktori va ilmiy bwlim mudirining axboroti. O’quvchilarning ota − onalari bilan suhbatlari. Tabiiy eksperiment. O’quvchilar bilan suhbatlashish. Sinf faollari bilan suhbatlashish. O’quvchilarga beriladigan pedagogik tavsifnomalar.
5- lektsiya. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar kursining predmeti, maqsadi va vazifalari
5.1
5.2 5.3 5.4
Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar metodikasi kursi haqida tushuncha. Uning maqsadi va vazifasi. Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. Shaxsning har tomonlama kamolga etishuvi. O’z −
6- lektsiya. Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va unga qo`yiladigan pedagogik talablar
6.1
6.2 6.3 6.4
Tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish borasidagi ilmiy izlanishlar va bu haqidagi ta`limotlar. Rejalashtirining ilmiy, nazariy va milliy asoslari. Tarbiyaviy ishlarning rejalarga doir omillar. Sinfdagi wquvchilarning qobiliyati, tarbiyalanganlik darajalarini hisobga olgan holda maxsus mavzular tanlash.
7- lektsiya. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarni tashkil qilishda tashkilotchi shaxsiga bo`lgan talablar
7.1
7.2 7.3 7.4
O’qituvchi va wquvchilarning hamkorligi va ular mehnati natijasida shaxsiy omillarning ta`siri. Tashkilotchining shaxsi va uning faoliyati. Tarbiyachining shaxsiy sifatlari odobi, fazilatlaori, qobiliyati, notiqlik san`ati. Tashkilotchi pedagogik faoliyatini takomillashtirish metodikasi.
8- lektsiya. Tashkilotchining oyla va jamoatchilik Bilan hamkorlikdagi tarbiyaviy ishlar metodikasi
8.1
8.2 8.3
8.4
Tashkilotchining ota − onalar bilan olib boridigan tarbiyaviy ishlar rejalari, mazmuni va uning asosiy ywnalishlari. Maktab, oila va jamoatchilikning tarbiyaviy ish faoliyatidagi uzviyligi ekanligi. Tashkilotchi
va
ota − ona orqali bolalarni tashabbuskorlik, mehnatsevarlik, milliy gurur, vatanparvalikni singdirishni tarbiyalash. Tashkilotchining tarbiyasi ogir qarovsiz qolgan boallarning ota − onalari bilan ishlash, oilalari pedagogik ërdam berish.
9- lektsiya. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish metodikasi
9.1
9.2 9.3 9.4
Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va ularga bo’lgan talablar, tarbiyaviy ishlar rejasining mazmuni va tuzilishi. Kirish qismi : wquvchilar jamoasi bilan ishlar, wquvchilarni tarbiyalashda sinf rahbarining wrni va roli. Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tahlil qilish. Tarbiyaviy ishlar rejasini tuzishda tarbiyaning maqsad va vazifalari, shakl va metodlari.
1 −−−−
MAVZU. TARBIYaVIY IShLARNI TAShKIL ETISh MeTODIKASI KURSI PReDMeTI, MAQSADI VA VAZIFALARI R e J A ::::
1. Sinf rahbarini tashkil etish kursi haqida tushuncha. 2.Barkamol inson tarbiyasining metodologik asoslari. 3.Sinf rahbari − wquvchilarning tarbiyachisi va murabbiysi. 4. Sinf wquvchilari jamoasini tashkil etish va tarbiyalash. 5 Sinf rahbarining ish faoliyatini tashkil etish.
Fanning maqsadi, vazifasi, barkamol inson tarbiyasi, milliy qadriyatlar, sinf rahbari − tarbiyachi va murabbiy ekanligi, wquvchilar jamoasini tashkil etish, wqituvchining bolaga bwlgan munosabati, wqituvchi faoliyati kwp qirrali va murakkab faoliyat ekanligi. Sinf rahbari deganda wquvchilarni bir xil saviyada, bir xil ëshda , bilimi jihatdan ham teng bwlgan jamoani boshqarib turuvchi pedagog sinf rahbari deb ataladi. Sinf rahbarining asosiy maqsadi, wquvchilarni twgri tarbiyalash jaraënida wquvchi va sinf rahbari bilan bir −
Maktabda wquvchilarga tarbiya sinf rahbarining ishlari oraqali beriladi. Jumladan, tadbirlar, mushoiralar, har xil kechalar, uchrashuvlar, tanlovlar va boshqa wyinlar orqali wquvchilarga ta`lim tarbiya beriladi. Shunga qarab wquvchilarning fikrlash qobiliyati rivojlanib boradi. Sinf rahbari maktab ma`muriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi, ota − onalar bilan hamklorlikda tarbiyaviy ishlarni olib boradi. Maktab ma`muriyati sinf rahbari va uning olib boraëtgan ishlarini doimo qwllab − quvvatlashlari lozim. Chunki sinf rahbari wz wquvchilarini yaxshi biladi va ularni tarbiyalash uchun nimalar kerakligini hisobga olib ish yuritadi. Sinf rahbari ishini ma`naviyat va ma`rifat ishlari bwyicha ya`ni tashkilotchi direktor wrinbosari boshqarib turadi. Sinf rahbarining ish rejasini maktab direktori va direktor wrinbosari tuzadi va nazorat qilib boradi. Boshlangich sinf maktab ta`limining dastlabki bosqichi bolalar wqituvchi rahbarliginda ta`limda birinchi qadam qwyadilar. wquv faoliyatida bilim, kwnikma va malaklarni egallaydilar. wqituvchi sinf bilan kwpgina ëlgiz ishlaydi va tarbiyashi sifatida ish yuritadi. wqituvchilik bolalarga bwlgan munosabatda, katta mehribonligini bilan gamxwrligi xarakterlanadi. Bular esa katta talabchanlik bilan olib boriladi. wquvchilar bilan bwladigan wzaro munosabatlarni twgri ywlga qwyish hamda wquvchilarning wsishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish xususiyati ham sinf rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. wqituvchilar tomonidan wquvchilarga qwyiladigan pedagogik talablar berishga erishadi, ota
− onalar , kuni uzaytirilgan gruppa tarbiyachilari jamoatchilik bilan doimo aloqa boglab turadi. Zarur bwlgan vaqtda wqishda wquvchilarga ërdam kwrsatishni tashkil etadi. Sinf rahbari qiladigan ishlari hujjatlarini olib boradi va uni maktab ma`muriyatiga taqdim etadi. wquvchilar sogligini mustahkamlashga doir ishlarni wtkazadi va jismoniy hamda aqliy mehnat qilishga wrgatib boriladi. Sinf jamoasini tashkil etishda, sinf majlisini tashkil etishda sinf rahbarining roli katta hisoblanadi. Sinf majlisi wtkazish uchun avvalo jamoani jipslashtiriladi. Sinf rahbari majlisda kwplab masalalar kwradilar. Sinf majlisida e − r ta masalalar kwrilib muammoli tomonlari tahlil qilinadi va wz echimini topish kerak bwladi. Sinf rahbari majlis wtkazishi davomida yaxshi wqiydigan bolalarni sinfda, ya`ni jamoa ichida ragbatlantirish kerak. Bolalar bir − biriga dwstona munosabatda bwlishadi. Ularni bir − biriga intilib, yaxshi wqiy boshlashga intiladi.Ëmon wqiydigan bolalar ham yaxshi wqiydigan bolalarga intilib, ular ham yaxshi wqishga intiladi. Bu kutubxonadagi kitoblarni wquvchilar sinfdan tashqari wqish vaqtida ëki darsdan swng bwsh qolgan paytlarda wqib wzlariga foydali tomonlarini olishi mumkin. Bizning ësh avlod xalqimizning inqilobiy, mehnat jangovar an`analarni wzlashtirib, wziga katta avlodning eng yaxshi fazilatlarini goyaviy e`tiqod va matonatini, Vatanga muhabbatini, uning iqtisodiy − siësiy va jangovar qudratini mustahkamlashda ishtirok etishga intilishini singiribgina wz bobolari va otalari ishini davom ettirib va kwpaytira oladi. Oila ham jamiyatning bir bwlagi hisoblanadi. Oilada bola tarbiyasini ywlga qwyish juda katta ahamiyatga ega. Oila boshqa tarbiyaviy muassasalardan farqli ravishda odamning butun haëti davomida uning barcha tomonlariga qirralariga ta`sir kwrsatishga qodirdir va odatda ta`sir kwrsatadi. Oila tarbiya vazifasining bu ulkan miqësi uning mafkuraviy va psixologik ta`sir kwrsatishning chuqur wziga xosligi bilan uygunlashib ketadi. Ota − onalar bilan ish shakllari odatda sinf rahbari wz shaxsiy xususiyatlarini tajribasini wquvchilarning oilalarida vujudga kelgan wziga xos xususiyatlarni, ota − onalari bilim va tajribasini, bolalarni tarbiyalashda yuqorida kwrsatib wtilgan xatolar va qiyinchiliklarnie. fe`l − atvor xususiyatlarni maktab pedagoglar jamoasidagi muhitni ota − onalar bilan ish olib borishda tarkib topgan an`analarni va hokazalarni hisobdan olib belgilaydi. Ota − onalarga pedagogik bilim berishni amalga oshirishda faqat bilim berib qolmasdan, ularni tarbiya sohasidagi amaliy malaka va kwnikmalar bilan qurollantirish , ularning pedagogik faoliyatini uygotish mustaqil shugullanishga undash, maqsadga muvofiq oila ichki munosabatlarini ywlga qwyish goyat muhimdir. Ota − onalar yigilishlari ota − onalar bilan ish olib borishning an`anaviy tarkib topgan shaklidir. hal qilinaëtgan aniq vazifalarga bogliq holda sinf yigilishlarini tashkiliy, yakuniy chorak yigilishlarini mavzuga doir yigilish bahs, yigilish praktikum, ota − onalarning umumiy ta`limi bwyicha sinf rejasiga kwra yigilish kabi yigilishlar bwlishi mumkin. Tashkiliy yigilishlarda ota
− onalar qwmitasi saylanadi, ish rejasi tasdiqlanadi. Mikrorayonda pedagogik iqlim wrnatish yuzasidan tadbirlar ishlab chiqadi, jamoat topshiriqlari taqsimlanadi va turli ish ywnalishlariga doir tashabbuskor ota − onalar guruhlari tuziladi, ota − onalar ishtirokida umumaktab tadbirlarini wtkazish rejalari muvofiqlashtiriladi. Chorakdagi yakunlovchi sinf majlislari ota − onalarining e`tiborini wquvchilarning bilimga doir qiziqishlari, qobiliyatini, axloqiy irodaviy fazilatlarini rivojlantirishdagi yutuqlar, kamchiliklari, foydalanilmagan imkoniyatlarga qaratish maqsadini kwzda tutadi. Biror mavzuga bagishlangan yigilishlari tarbiyaning eng dolzarb muammolari yuzasidan wtkaziladi, ularda ota − onalar qwmitasi va sinf rahbarining wquvchilarning u ëki bu sohadagi tarbiyalanganlik darajasi twgrisida twplangan materiallardan foydalaniladi. Majlis − munozaralar ota − onalar e`tiborini tarbiyaning biror muammosiga jalb etish maqsadida wtkaziladi. Bunday majlislarni ota − onalar qwmitasi a`zolarida ota − onalarining bir qismi wz vazifalariga, maktabning tavsiyanomalariga notwgri munosabatda bwlaëtganliklari ota
− onalarining bir qismi tayërgarlik kayfiyatida ekanligi haqida ma`lumotlar bwlgan taqdirda wtkazish tavsiya etiladi. Majlis − praktikum, ota − onalarining tarbiyaviy jaraënlarda ishtirok etishini faollashtirish unga maqsadga ywnaltirilgan tus bagishlash maqsadida wtkaziladi. Ota
− onalarning sinfdagi umumiy ta`limiy rejasiga kwra majlislar avvaldan belgilangan reja, muayyan sistemaga muvofiq ota − onalarga pedagogik bilim berishning shakli hisoblanadi. Yakka tartibdagi pedagogik suhbat − sinf rahbarining wquvchilar ota − onalar bilan olib boradigan ishining eng ommalashgan, qulay va samarali shakli hisoblanadi. Suhbat ërdamida vujudga keladigan masalalarni tez hal etish, ota − onalar ishonchli munosabatlar wrnatish, oilaviy tarbiya sharoitlari haqida qwshimacha ma`lumotlar olish, ota − onalarga pedagogik bilim berish, bolaning yakka tartibdagi rivojlanishi dasturini va birgalikdagi pedagogik harakatlar sistemasini ishlab chiqish ota − onalarning tarbiyaviy ta`sir kwrsatishlarini va tarbiyasi qiyin boalalar xulqini tuzatish va wquvchilar wrtasidagi munosabatlarda vujudga keladigan kelishmovchiliklarni hal etish kabi keng kwlamdagi ta`lim tarbiyasining vazifalari hal qilinadi. Tarbiyaviy ta`sir kwrsatish samaradorligini kwp jihatidan wqituvchilar va ota
− onalarning muvofiq harakatlari bilan belgilanishini nazarda tutib, bolaning wziga xos psixologik xususiyatlarini hisobga olish, uning xulq atvoridagi eng kichik chetga chiqishlarga ham wz vaqtda e`tibor berishi kerak, bunda sinf rahbari bilan ota − onalarining ishonchli munosabatlar wrnatish, wquvchilar oilaviy tarbiya sharoitlari haqida qwshimacha ma`lumotlar olish, ota − onalarning ishonchli wzaro munosabatlarini wrgatgandagina erishiladi, bunday munosabatlarni wrgatish va chuqurlashtirish uchun yakka tartibdagi suhbatlardan foydalanish juda muhim. har bir ota − ona wz farzandini yaxshi kwradi, shuning uchun ular wz farzandida hosil bwlgan yangi, ijtimoiy jihatlarni mushatkamlash yuzasidan ehtimol tutilgan birgalikdagi harakatlari xususida maslahatlashishni muhim deb hisoblaydigan sinf rahbariga samimiy hurmat va ishonch bilan qaraydilar. Sinf rahbarlari ota − onalar bilan birgalikda tarbiyaviy ishni tashkil etar ekanlar, eng yangi psixologik − pedagogik tadqiqotlar ma`lumotlarini e`tiborga olishlari ham muhimdir. Ularga muvofiq wsib kelaëtgan kishi shaxsiy shakllantirishga oilaning qwshadigan hissasi turli ësh bosqichlarida turlicha bwladi va twlqinsimon wzgaradi. Bunday bilimlarning ywqligshi oilaviy tarbiyada kwplab xatolarga olib ukeladi. Sinf rahbari ota
− onalar bilan ishlashda buni hisobga olmay iloji ywq. Bu jihatdan ota − onalarning bolalarni tarbiyalashdagi quyidagi qiyinchiliklarni va xatolarni ajratib kwrsatish mumkin. 1. Ota
− onalarining bolalar bilan muomalasining etishmasligi. Klar wzlari, ishlari haqida kam swzlab beradilar. Maktab bolalari jamoasining haëti, wz bolasining qiziqishlari. Uning jamoat ishlari bilan ishga munosabati va boshqalar bilan kam qiziqadi. 2. Bolalarni mehnat jaraënlariga jalb etish orqali ularning mehnat tarbiyasini tashkil qila bilmaslik. 3. Ota −
kuch − gayratini ywqqa chsiqaradi. 4. Ota − onalar tarbiyaviy ta`sirini izchil emasligini onda − sonda wqitishni tekshirish, biror nojwya ish uchun tozalash axloqiy immunitet hisol bwlishiga ërdam bermaydi. 5.Oilaviy tarbiyaning asosi sifatida ta`qiqlashlar sistemasi, ijtimoiy namuna asosida tarbiyalay bilmaslik, bola haëtini u har djoim twgri xatti − harakatini mashq qiladigan tarzda tashkil eta olmaslik natijasidir. 6.harakatlarning maktab bilan
muvofiqlashtirilmaganligi
ëki u bilan
kelishmovchiligidadir. 7.Ayrim ota − onalarning bolalar ulgayib borishi bilan tarbiyaviy faolligini susaytirib yuborishlari, bu esa bolalarning ota − onalardan uzoqlashuviga, maktabga qiziqishi pasayishiga olib keladi. 8. Qarorlar qabul qilishda kechikish. Bola katta bwlgandan keyin aqli kirib, tuzaladi deb wylash odatda wzini oqlamaydi, kwpincha qayta tarbiyalashni talab etadigan pedagogik jihatdan qarovsizlik holatiga olib keladi. Pedagogik lektsiya pedagogik bilim berishning eng mashhur shakllaridan biridir. Keyingi paytlarda ota − onalarga pedagogik bilim berish keng miqës kasb etib, onalarga pedagogik bilim berish korxonalardagi, klublar, madaniyat uylari huzuridagi turar joylardagi va ota
− onalar pedagogika universitetlari orqali turli shakllarda amalga oshiriladi. Ochiq eshiklar kuni eki ota − onalar kuni, odatda maktab ta`tillari paytida wtkaziladi. Ularni tashkil etiish shakllani xilma − xil bwlishi mumkin. Bu tarkib topgan an`analarga va sinf rahbari ijodkorligiga bogliqdir. Oilaning yuksak tarbiyaviy imkoniyati bolalar va ota − onalarning wziga xos xususiyatlari : qon − qarindoshligi, muhabbati, yaqinligi, ishonchi, burch hissi obrwliligi bilan ta`minlanadi. wz farzandining barcha zaif va kuchli tomonlarini ywrgakdagi chogidan biladigan, ularning qalbidagi eng kichik harakatni ham sezadigan va tushunadigan unga ta`sir etishni biladigan onadan va otadan yaxshiroq kim ham ezgullikka, mehnatsevarlikka, dwstlikka, birodarlikka, muhabbatga wrgata boradi. Xulosa qilib aytadigan bwlsak, sinf rahbari har doim wquvchilaridan xabardor bwlib turishi kerak. Masalan, bir wquvchining wzlashtirishi ëmon bwlsa, uni yaxshilash uchun wqituvchi birinchi wrind ota − onasi bilan uchrashib, surishtirish kerak. Nimaga yaxshi wqimayapti, nima uchun darslarni wz vaqtida qilmaydi, shular haqida ota
− onasi bilan suhbat olib borish kerak. Agar bolaning oilasida hamma sharoit bwlib, bola wz yaxshi wqishni hoxlasada, wzi wylagan natijaga erisha olmaëtgan bwlsa, wqituvchi bolaning yaxshi wqiydigan wrtogining ëniga wtqizib qwyish kerak. Bundan tashqari wshanga wxshagan passiv wquvchilarni twplab har xil fanlardan, masalan, matematika, ona tili , wqish va boshgqalardan qwshimacha darslarni tashkil etib, bolalarni wqishga bwlgan talabini, qiziqishini yanada oshirishga wqituvchi harakat qilish kerak. wqituvchi wquvchilarning ota
− onalari bilan faol ishlash kerak. Negaki, maktabda sinfda bwlaëtgan ishlardan ota − onalar
ham xabar topib , qiynalgan vaqtida hamroh bwlish lozim. Buning uchun ota − onalar bilan wqituvchining wrtasida boglab turuvchi aloqa daftarchasini tutishi va uni doim qoldirmasdan yuritib turishi darkor. 1.Hozirgi zamon pedagogika fani oldida turgan muhim muammolardan biri wqituvchi va pedagogika mehnat sharoiti muammosi hisoblanadi. Chunki wqituvchida barcha pedagogik goyalar mujassamlangan bwlib, uning faoliyati orqali bu pedagogik goyalar amalga oshiriladi va haëtga tatbiq etiladi. wqituvchining kwp qirrali va murakkab faoliyati zaminida ësh avlodni odobli, e`tiborli qilib tarbiyalash, ularni ilmiy bilimlar bilan qurollantirish kabi muhim vazifalar ëtadi. Bularni amalga oshirish esa wqituvchining xilma − xil faoliyatiga bogliq :
bolalarni wqitish, maktabdan va sinfdan tashqari ishlarni tashkil eta bilish, wtkazish, ota − onalar
wrtasida pedagogik targibot ishlarni olib borish va hokazo. Bularni hammasi wqituvchilardan chuqur bilimlarga ega bwlishni, wz sohasini, bolalarni sevishni talab etadi. Respublikamiz mustaqilligi e`lon qilingan sana 1oo1 yil e1 avgust xalqimiz haëtida ulugvor voqealardan hisoblanadi. Endi xalqimiz wzining boy tarixi, madaniyati, urf − odatlarini wrganishi, targib qilish, wzligini tanishi imkoniyatiga ega bwladi. Bu voqeadan swng kwp sonli wqituvchilar jamoalari oldiga Vatan ravnaqi uchun hormay − tolmay xizmat qila oladigan, buyuk vatan ywlldarida wz jonini ham ayamaydigan ëshlarni tarbiyalash vazifasi kwndalang qwyiladi. Bu vazifa oliy ta`lim kontseptsiyasida alohida ta`kidlanadi. Shuning uchun bunday ulkan vazifani amalga oshirishda sinf rahbari ham wzining beqiës hissasini qwshadi. Sinf rahbarining asosiy vazifalaridan biri bizning kelajagimiz bwlmish ësh avlodni twgri, insonparvarlik ruhida tarbiyalshadan iborat. Tarbiya jaraënida wqituvchi va sinf rahbari bir
− birini tushunish kerak va sinf rahbari wqituvchilarga e`tiborliroq bwlishini taqozo qiladi. Sinf rahbari ishini maktab ma`muriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi bilan hamkorlikda tarbiyaviy ishlarni olib boradi. Maktab ma`muriyati sinfda rahbari va u olib boraëtigan ishlarni qwllab −
tarbiyalashni uchun nimalar qilish kerakligini hisobga olib ish yuritadi. Sinf rahbari ishini ma`naviyat ishlari bwyicha direktor wrinbosari boshqaradi. Sinf rahbarining ish rejasini maktab direktori va ma`naviyat va ma`rifat ishlari bwyicha direktor wrinbosalari tuzadi va boshqaradi. Boshlangich sinflar maktab ta`limining dastlabki bosqichi bolalar wqituvchi rahbarligida ta`limga 1 − qadamni qwyadilar. wquv faoliyatida bilim, kwnikma va malakani egallaydilar. wqituvchi sinf bilan ëlgiz ishlaydi va kwpincha tarbiyachi sifatida ish yuritadi. wqituvchilarning bolalarga bwlgan mnuosabati katta mehribonlik va gamxwrlik bilan xarakterlanadi. Bu esa talabchanlik bilan olib boriladi. wqituvchilar bilan bwladigan wzaro munosabatlarni twgri ywlga qwyish hamda wquvchilarning wsishi va rivojlanishiga qarab ularni qayta qurish xususiyati ham sinf rahbari uchun muhim ahamiyatga ega. Maktab ustavida sinf rahbarining asosiy vazifalari belgilab berilgan. Sinf rahbari barcha wqituvchilar bilan birgalikda aloqada bwlib, wzining sinfi bilan tarbiyaviy ishlarni olib boradi. wqituvchilar tomonidan wquvchilarga qwyiladigan pedagogik talablar birligiga erishadi. Ota − onalar. Kun uzaytirilgan gruppa tarbiyachilar, jamoatchilik bilan doimo aloqada bwlib turadi. Zarur bwlgan vaqtida ërdam kwrsatilinib tashkil qiladi. Sinfda belgilangan hujjatlarni olib boradi va uni maktab ma`muriyatiga taqdim etadi. wqituvchilar sogligini mustahkamlashga doir ishlarni wtkazadi va mehnat qilishga wrgatadi. Sinf rahbari ishining wziga xos xususiyatini shundan iboratki, u oddiy bolalar jamoasini emas, balki wquvchilar jamoasini shakllantiradi. Shuning uchun sinf rahbari dast avval bolalarning wqishiga qanday munosabatda ekanliklarini. wzlarini qanday tutishlari wz vazifalarini sidqidildan bajarishlarini ëki bajarmasliklarini aniqlaydi. Va nihoyat eng muhimi ularning wqishidagi mwljallari nimalardan iborat. Bu mwljallar ijtimoiy mohiyatga molik ëki molik emasligi hisoblanadi. Pedagog sinf bilan ishlashning dastlabki bosqichida turli vaziyatlarga duch kelishi mumkin. Sinf rahbari rivojlanishining aniqlangan darajasiga qarab tarbiya usullarini darajasiga qarab tarbiya usullarini tanlaydi. Bundan wqituvchilarning ësh xususiyatlarini hisobga olish qwshimcha shart hiosblanadi. Pedagog shaxsni har tomonlama etuk kamol toptirishda katta rol` wynaydi. Aqliy tarbiya shaxsni har tomonlama taraqqiy
ettirishda muhim rol` wynaydi. wqituvchi axloqiy tarbiyasining vazifasi va mazmunini wqituvchilardan ekologik ong va madaniyatni shakllantiradi. 2. wqituvchilik kasbiga shu jumladan sinf rahbari kasbiga xos bwlgan muhim fazilatlardan biri − bolalarni sevishi, ularning hissiëti bilan qiziqishi, har bir shaxsni hurmat qilishdan iborat. Bolani sevgan butun kuch va bilimini bolalarning kelajagi buyuk vatanga sodiq fuqaro qilib tarbiyalashgan safarbar qila oladigan odamgina haqiqiy wqituvchi bwla oladi. Bolaga befarq , uning kelajagi bilan qiziqmaydigan , wqituvchilik kasbiga loqayd odam haqiqiy wqituvchi bwla olmaydi. «Boshlangich ta`lim kontseptsiyasi» da boshlangich sinf wqituvchisi qiëfasi ta`riflanadi : «… eng muhimi bolalarda wqish wrganishga chinakam havas, intiëq uygotuvchi , e`tiqod hosil qiluvchi ustoz sifatida alohida wrin tutadi» va yana shu kontseptsiyadan boshlangich sinf wqituvchisi fazilatlariga qwshimacha keltiriladi. wqituvchi :
;
− bolalarni xalq pedagogikasi durdonalari hamda milliy qadriyatlarimiz asosida tarbiyalay olishi ;
nutqi ravon, xalq tili boyligi ifoda usuli va tasvir vositalarini adabiy til uslubi va me`ërini twla egallagan bwlishi» zarur. wqituvchilik kasbiga xos bwlgan bunday fazilatlarni undagi pedagogik odob sinf rahbarining yuksak kasbiy fazilatidir. U wqituvchining savodli bwlishiga, wz hissiëtini idora eta olishiga, bolalarga pedagogik ta`sir wtkazish vosita va me`ërlarni belgilash, aniqlashda ërdam beradigan fazilat hisoblanadi. Yuksak pedagogik odobga ega bwlgan sinf rahbargina sinfda mw`tadil psixologik iqlim wrnata oladi, bolalar qalbiga tez ywl topa oladi. wz xizmati xususiyatiga kwra sinf rahbari tashkilotchilik fazilatga ham ega bwlmogi lozim. Buning uchun wqituvchi tashabbuskorlik va tashkilotchilik qobilyatiga ega bwlib har doim tetik, gayratli , wz kuchi va imkoniyatiga ishongan bwlmogi zarur. Tashabbuskor va gayratli sinf rahbari bolalarni wz orqasidan ergashtira oladi, wquvchilar unga ergashadi. wqituvchili kasbi juda katta ruhiy va jismoniy kuch talab etadi, shuning uchun wqituvchining salomatligi ham ma`lum talablar qwyiladi. wqituvchining ovoz naychalari rivojlangan, kwrish qobiliyati yaxshi bwlishi kerak. Uzoq tikka tura olishi, kwp yurishi, epchillik kabi fazilatlarga ham ega bwlmogi muqarrar. Wzbekiston Respublikasi oliy ta`lim kontseptsiyasida mutaxassis vazifalari quyidagicha belgilangan : «…mutaxassis wz faoliyatini sohasidagi qat`iy nazar, ijodiy jaomalarda ishlay olish qobiliyatiga, menejment va marketing sohalarida tayërgarlikka ega bwlishi, yangi texnologiyalarni joriy etishning xwjalik ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qila olishi kerak». Ushbu fikrlar wqituvchilarga ham ya`ni mohir sinf rahbarlariga ham bevosita taalluqlidir. Chunki jamiyatimizda sodir bwlaëtgan tub wzgarishlar, bozor munosabatlariga kirib borishimiz wqituvchilarni nafaqat kasbiy bilimlarini. Balki iqtisodiy yuridik, texnikaviy bilimlaridan ham xabardor bwlishini taqozo qilmoqda. Bu wrinda boshlangich sinf wqituvchilari, sinf rahbarlarining xizmati katta. 3. Boshlangich sinflar jaomasini jipslashtiruvchi omillardan biri wquv tarbiya mazmunidir. Davlat ta`lim standarti asosida belgilangan fanlarning mazmuni salohiyati wquvchilarning ma`naviy − axloqiy tarbiyasi bilan birga jamoaga xos bwlgan wrtoqlik, dwstlik. hamkorlik, adolatparvarlik, mehru shavkat kabi fazilatlarni uygunligi tufayli jipslashadi. Shu tufayli davlatimiz darsliklarini yangi avlodni tuzish kontseptsiyasiga e`tibor qaratadi, hamda ta`lim mazmunini milliy istiqlol goyasi asosiy tamoyillari bilan boyitishga e`tibor kuchayadi. Sinf rahbari ishida wquvchilar jaomasini shakllantirish markaziy vazifa hisoblanadi. Chunk jamoa tojini tarbiyalash kommunistik tarbiya − etakchi printsipidir. Tarbiya metodlarini tanlashda ularning jamoadan rivojlanishi darajasiga mosligi muvaffaqiyatining muhim sharti hisoblanadi. wqituvchilar jamoasini mustahkomlovchi wquvchi faoliyatini harakatlantiruvchi muhim manbalardan foydalanish metodikasidir. Darslikdagi matnlarni va xarakter xususiyatiga kwra wquvchilar jaomasini mustahkamlovchi matnlarga ëndagi matnlarni tanlash tarbiyalash tarbiyaviy tadbirlarni jamoani mustahkamlash bilan wtkazish. Sinf majlisi har bir sinf uchun alohida sinf rahbarligi boshlgida wtkaziladi. Sinf majlisida kwriladigan masalalr sinf faollari bilan birgalikda kelishib bajariladi. Sinf majlisida asosiy mavzu tarbiyasi
qaratilganligi uchun tarbiyachi oida bwlgan maqolalar, ertak − matnlar, she`rlar asosida baën etiladi. 4. hozirgi zamon wqituvchining asosiy fazilatlaridan biri wz kasbiga sadoqatliligi, goyaviy e`tiqodligiga, wz kasbini sevishi, bu kasbga bwlgan cheksiz sadoqat wqituvchini boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. Chunki maktabda ta`lim − tarbiya ishning yuqori saviyada wqituvchiga, uning kasbiy tayërgarligiga bogliq. Sinf rahbari shaxsiga qwyiladigan muhim talablardan biri sinf rahbarining wz ishini yaxshi bilishidir. Uning metodikasini puxta wzlashtirgan bwlishi zarur. Shuni twgri tashkil qilish va uni bolalar bilan tushunarli, qiziqarli va mas`uliyatli his qilgan holda olib borish kerak. wquvchilar wqituvchi bilimini bolalarga etkaza olishi imkoniyatlarni qadirlabgina qolmay, balki uning shu predmetga bwlgan qiziqishini, uning fidoiyligini ham qadrlashadi, taqdirlashadi. Sinf rahbarining yubksak madaniyati, uning teran bilim doirasi (ayniqsa, wzbekiston mustaqillikka erishgandan swng xalqimizning wz tarixini, madaniyatini, urf − odatini wrganishiga, bilishga bwlgan qiziqishi ortib boraëtgan davrda) ta`lim − tarbiya ishlarini mufaffaqiyatli kechishga ërdam beradi. hozirgi zamon wqituvchisi ayniqsa sinf rahbari milliy qadriyatlarimizni bilibgina qolmay, uni keng ota − onalar jamoatchiligi ichida, sinfda otashin targibotchisi ham bwlishi kerak. wqituvchilik kasbi juda katta va ruhiy va jismoniy kuch talab etadi. Shuning uchun wqituvchining ayniqsa sinf rahbarining salomatligiga ham ma`lum talablar qwyiladi. wqituvchi shaxsiga qwyiladigan umumiy talablar bilan boshlangich sinf wqituvchining kasbini wziga xosligi ayrim spetsifik talablarni keltirib chiqaradi. Chunonchi, boshlangich sinf wqituvchisi anatomiya, fiziologiya, maktab gigienasi fanlaridan xabardor bwlmogi, wquvchilar faoliyatini shu fanlar tavsiyasi asosida tashkil etishi lozim (sinf gigienik talabga javob berishi, wquvchilar rejimi, ularning aqliy va jismoniy rivojlanishini kuzatishi va twgri ywnaltirish) ; wqituvchi wz nutqini iroda qilishi ; adabiy nutq normalariga rioya qilishi ; ovozning baland pastligiga ahamiyat erishi, nutqining jonli, ifodali bwlishiga e`tibor berishi, bolalarni charchatib qwymaslik maqsadida ish turlarini tez − tez wzgartira olishi, ota − onalar wrtasida pedagogik bilimlarni targib qilishi, ular bilan yaqindan aloqa wrnata olishi (bu faoliyati turi boshlangich sinf wqituvchilarini, jismoniy holatini wrganishga ërdam beradi) va ularga tarbiyaviy ta`sir wtkazishga ërdamlashishi kerak. Nihoyat u wz ustida tinmay ishlamoq lozim. Ayniqsa qadriyatlarimizni wrganishga, wzligimizni bilishga ehtiëj katta bwlmoqda, zero bu narsalarni bilmay turib mustaqilliginimizni mustahkamlab, buyuk davlat qurib bwlmaydi.
Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling