O'zgarmas elektr tok usullarida qo‘ l!anilayotgan

2. Elektrorazvedka a pparatura va uskunalar

O'zgarmas elektr tok usullarida qo‘ l!anilayotgan hamma apparaturalar ikki turga bo'linadi:
!. Ta’minlovchi A V elektrodlar orasidagi masofam 3 -6 km gacha bo‘lgan, ya’m kichik chuqurlikdagi (1 km gacha) geoclcktrik kesimlami tckshirishga mo‘ljallangan kichik ulchamli kuchma da la oichash asboblari ESK-2, AE-72, ANCH-3, IKS--1, IKS-50.
2. Ta’minlovchi A V elektrodlar orasidagi masofasi 20-30 km gacha bo'lgan, ya'ni katta chuqurlikda (5-7 km gacha) geoclcktrik kesimlami tckshirishga mo‘lja!langan data stansiyalari: HRS-16,5, SGE-72, ERSU-71, VPS-63, HRS-67.
Elektrqidiruv usullariga qarab, barcha o‘lchash asboblarining tuzilishi va o'lchash qoidalari quyidagicha bo'ladi. Birinchidan, oichash miqdorlari to'g‘ridan-to‘g‘ri ko'rsatkichli o'lchash asbobida o'lchanadi. Ikkinchidan, o'lchash miqdorlari qog‘ozga, fotoqog'ozga yoki magnit lentaga qayd qilinadi.

Avtokom pensator AE-72, lining tu/ilishi va o ichash texnikasi

Elektrqidiruv avtokompcnsalori AE-72 clektr qidiruv ishlarini
o'zgarmas tok usullari bilan oiib borishda qabul qiluvchi M N
A U
elektrodlar orasida potcnsiallar " AW ayirmasini va ta’min­
lovchi A V elektrodlar orasidagi lok !AV kuchini o'lchashga mo‘ ljallangan. Bundan tashqari avtokompensator AE-72 tabiiy elektr maydonlarini o'lchashda ham qo‘llaniladi. Atrof-muhitning
harorati -10 S +50 S darajagacha o'zgargan vaqtlarda va havoning namligi 90% bo'lgan sharoitda ham avtokompensator barqaror ishlaydi. AE-72 potcnsiallar ayirmasini 0,3 m V dan I Voltgacha, tok kuchini csa 3 m/\ dan 3 A gacha aniq oMchaydi.
Avtokompensator ishlashi uchun 14 Voltdan 2 . Voltgacha kuchlanishga cga bo'lgan knchlanishli clektr manbalari ishlatiladi. Runday kuchlanishni 4 ta 3336 L batarcykalari yordamida hosil qilish mumkin. Polvarizalsiya kompensatori kuchlanishi 1,5 v
RTS-85u elementi bilan ta’minlanadi. Olchash qoidalari avtokompensatsiya prinsipiga asoslangan. Avtokompensatomi boshqarish panelida quyidagi uichov uskunalari joyiashgan:
I A V va MN vdkalarini oMchash uchun mo‘ ljallangan uyalar joyiashgan. "A V " uyaiariga ta’minlovchi A va V elektrodlardan kclingan simlar , MN uyaiariga esa, qabui qiluvchi MN elektrodlardan kelgan simlar ulanadi.

2. 
   Daraja ko‘rchatkichi yuz 100 va 30 bo'igan o'lchov
   

asbobmi 0 ga kcltirish uchun qo‘yish dastasi - “ Ust 0” .
д ^ j j

2. 
   Ish turmi o‘zgartiruvchi paytda o‘lchagich- “ “ ' AH"
   
3. 
   . A V ta’minlovchi elektrodlarga yuboradigan tokni o1Ichasli-A V-vik. knopkasi.
   
4. 
   Polyarizatsiyani kompensatsiya qilish
   

/grubaya/,/srednyaya/,/tochnaya/ reostatlarining dastalari.

2. 
   polyarizatsiya kompensatorlarini ulash /КР-vik./ uzgich.
   
3. 
   O l lchash sezgirligini o‘zgartirish /predeli "UMB-IAB".
   
4. 
   . Qayla ulagich asbobini ulash va ta’minlash toki nazoratda to‘tish /pitanie kontro!/ qayta ulagichi joyiashgan.
   

Pitanic- Kontrol/ qayta ulagichning birinchi holatida (/Vikl./) asbobni ta’minlovchi harnma manbalar uziladi va o'lchash asbobining ko'rsatkichi arretirlanadi.
AE-72 aviokompensatorini ishga tayyorlash quyidagi tartibda
olib boriladi:
1 .Avtokompensatomi clektr toki bilan ta’minlovchi manbalarni «‘rnatish maxsus joyga 4 ta 3336 L (KBS-4,5) batareykalarini kctma-ket ulab qo‘yiladi.

2. 
   Pitanie-kontrol qayta ulagichni "U ," key in "U 2 " holatiga ketma-ket qo‘yib, oichash asbobida tekshiriladi. Kuchlanishi-14 V dan 22 V darajada. U2-kuchlanish esa 1,2V dan 1,5 V darajada boMishi kerak Agar U, kuchlanish 14 V dan kain boisa, 3336 I: batareykalar almashtirilishi kcrak. Agar U2 kuchlanish 1,2 V dan kam boMsa, RTS-85u element almashtirilishi lozim.
   
3. 
   . Tadqiqotgohda yoki sozlash ustaxonasida avtokompensatorning ish qobiliyatini tekshirish uchun tashqaridan ta'minlovchi elektr tokni o'lchash mumkin. Buning
   

12 4

uchun /vneshnee pitanic/' o'lchash uyalari asbobning boshqarish pultida joylashgan.

2. 
   Hamma ta’minlovchi kuchlanishlar tckshirilgandan keyin avtokompensatomi ish qobiliyati tekshirilishi kcrak. Buning uchun M N uyaiar bir-biriga qisqa ulanadi, so‘ng poJyari/atsiya kompcnsatorini ulab /'grubaya/, /srcdnyaya/ dastalarini bo‘rab qurish kcrak. Bu dastalami burash natijasida asbob ko‘rsatkichi
   

bir maromda o‘zgarsa, asbob to‘g‘ri ishlashini bildiradi, Bunday tekshiruvlar asbobning har o'lchov ishlaridan keyin o‘tkazi!ishi kcrak.
Avtokompensator AE-72 bilan dala oichashlarini olib borish texnikasi quyidagicha: Qlchashlarni oiib borishdan oidin asbob uch oyoqqa o'rnatib qo‘yiladi. A V uyalarga ta'minlovchi A V elektrodlardan keluvchi simiar ulab qo'yiladi. M N uyalarga esa qabul qiluvchi elektrodlardan kelgan simiar ulanadi. 0 ‘lchash darajalarini o'zgartiruvchi qayta ulagich /1000/ holatida boiishi kerak. Polyarizatsiya konipensatorining dastalari chap tomonga burilib, turilishi kerak. Keyin asbobning ta’minlovchi kuchlanishlari tekshiriladi. Asbobning ta’minlovchi manbalari tekshirilgandan keyin M N qabul qiluvchi elektrodlar orasidagi kuchlanish o'lchanadi, buning uchun:

1. 
   Ish turini o'zgariiruvchi qayta ulagich “ ^ uv’’holatiga qo'yiladi.
   
2. 
   Polyarizatsiya kompensatori ulanib, qayta ulagich KP- vik./. /KIV holatiga qo‘yiladi.
   
3. 
   Polyarizatsiya kompensatori dastalarining ham (/(irubaya/,
   

/srcdnyaya/, /tochnaya/) o‘lchash ko‘rsatkichi 0 ga keltiriladi.

4. 
   Tok ulash /" Ati -vik"./ tugmasi bosiladi va ta’miniovchi A V elektrodlar orqali elektr toki beriladi.
   
5. 
   Asbobning ko'rsatish darajasi olinadi. Agar ko‘rsatish miqdori karn bo‘Isa, (asbob shkalasidagi miqdor 1/3 qismidan kam bo'Isa), oMchash darajalarini o‘zgartiruvchi qayta ulatgich hclallarini o‘zgartirib, o'lchov shkalasining 1/3 qismidan yukori bc>‘lgan darajalardan Al V/.Y olinadi. Kuchlanish m V o'lchov birligida ко'rsati 1adi.
   

Potensiallar AUM N ayirmasi /kuchlanish/ o'lchangandan keyin ta’minlovchi A V elektrodlar orasidagi tok 1AV- kuchi o'lchanadi. Buning uchun polyarizatsiya kompensatori uzib ko‘yiladi /qayta ulagich /КР-vik./ /Vik. /holatiga ko‘ydadi/. Ish turini o‘zgartiruvchi qayta ulagich holatiga qo'yiiadi. Kevin tokni ulash V l A V " -vik./ knopkasini bosib o'qli asbobning ko‘rsatishi olinadi. Tok kuchi santiamper odchov birligida o‘!chanadi.

Past kuchlanganlikdagi elektrqidiruv apparatupalapi

CTzgannas tok usullarida kichik chuqurlikdagi geologik kcsirnlami tekshirishda past chastotali elcktr qidiruv 1KS-1, IKS- 50, AN CH -l, ANCH-3 - apparaturalari qollaniladi. Tuyilma qarshilikni o'lchashda o‘zgarmas tokning o'rniga o‘zgaruvchan tokdan foydalanish skin - effekt jarayoni bilan chcgaralanadi.
Past chastotali elektrqidiruv ANCH-3 apaparaturasining tarkibiga ko'chma quvvati 20 V A bo‘lgan bitta generator, bitta quvvati 300VA stantsionar generator va uchta odchash asbobi (mikrovoltmetrlar) kiradi.
ANCH-3 apparaturasi bilan dala ishlarini olib borish texnikasi quyidagicha:

1. 
   Ta’minlovchi A V va qabul qiluvchi MN elektrodlar modjallangan odclmsh qurilmasiga oTnatib chiqiladi.
   
2. 
   Ta’minlovchi va qabul qiluvchi simlardagi induktsiya toki ta’sirini kamaytirish uchun simlarni bir-biridan 1-2 m oraliqda joylashtirish mumkin.
   
3. 
   Generator yaxshilab izolyatsiyalangan bodishi shart.
   
4. 
   0 ‘lchashni olib boradigan operator o‘lchagich bilan qabui qiluvchi elektrodlarning bir yonida turadi (Masalan N elektrodini yonida).
   
5. 
   Mamma ulash ishlari bajarilgandan so‘ng, operator generatorni ishga solish to'g‘risida buyruq beradi va odchagichdagi oMchash miqdorini aniqlaydi.
   

Elektr(|idiruv stansiyalarida AUMN va 1AB miqdorlari ostsillografda qayd qilinadi. Bunday odchashda polensiallar ayirmalarining kichik miqdori ham g‘oyal aniq o'lchanadi. 0 ‘zgarmas eiektr tok yordamidag! tekshiruvlarda ERS-16,5, SCj E- 72, ERSU-71 elektrqidiruv stansiyalaridan foydalaniladi.
SGE-72 - clektr qidiruv stansiyasi UAZ-09 avtomashinasining ku/oviga o'rnatilgan boMadi. 0 ‘zgarmas tokni avtomashinaning yuritkichni yurgizib bcradigan PN-72 gencratori ishlab chiqarib beradi. Elektrqidiruv SGE-72 stansiyasining tarkibiga PN-72 gcncralori, kontaktiar bloki va slansiyani boshqarish pulti kiradi. Stantsicbning eng katta quv'vati 14,5 kVt ga ega bo'lib, 460 V o'zgarmas kuchlanishni beradi. Tok kuchining eng yuqori qiymati 31,5 A boMishi mumkin.
ERSU-71- katta quvvatli elektrqidiruv stansiyasi nisoblanadi. Bu stansiyaning tarkibiga ZIL-131 avtomashinaga o'rnatilgan RRGT-71 gencratorii stansiya va G A Z -66 avtomashinasiga o‘rnatilgan F IJI- 71 universal elektrqidiruv tadqiqotgohi kiradi.
Elektrqidiruv EUL-71 o'lehash laboratoriyasi G A Z -66 avtomashinasining berk kuzoviga o'rnatilgan. Bu laboratoriya bilan ikki qabul qiluvchi va bitta induktiv qabul qiluvchi halqadan kelgan kuchlanishni va bir vaqtda qayd qilsa bo'ladi. 0 ‘lehash miqdorlarini fotoqog'ozga ostsiliograf yordamida qayd qilinadi.
EUL-71 o'lehash laboratoriyaning tarkibiga ikki o'zgarmas tok kuchaytirgichlari, o'lehash IPO -6 paneli, o'ichamlarim boshqarish pulti, elektrqidiruv EPO-9 ostsillografi, qabul qiluvchi elektrodlar va simlar induktiv qabul qiluvchi halqa, akkumulyatorlar, quruq batareyalar, aloqa bloki, yordamchi va sozlash uskunalari kiradi.
Generator stansiya bilan aloqada boMishi uchun kichik
to'lqindagi radiostansiya ham berilgan.
Dala elektrqidiruv ishlarini olib borish uchun o'lehash asboblaridan tashqari, asosiy va yordamchi elektrqidiruv uskunalari bo'lishi lozim. Bular: elektr toki bilan ta’minlash batareyalari, elektr tokini yerga ulash uchun bar xil ta’minlovchi elektrodlar, potensiallar ayirmasini o'lehash uchun qabul qiluvchi elektrodlar, o'lehash qurilmalarini montaj qilis'n uchun kerakli simlar va simlanii ko'chirish. elektrodlami yerga qoqish uchun bosqonlar (kuvaldalar) va boshqa asosiy hamda yordamchi elektrqidiruv uskunalari kiradi.
Tok manbaiari. Turli elektr zanjirlari va sxemalami elektr toki bilan ta’minlash uchun elektrqidiruv usuliarida quruq elementlardan
12?
tuzilgan batareyalar, akkumulyatorlar, o‘zgaruvchan va o'zgarmas toklami ishlab chiqaruvchi generatorlari, benzoelektroagregatlar va sanoat tarmogi qo‘llaniladi.
Elektrqidiruv simlar. Elektrqidiruv qurilmalarini montaj qilishda maxsus geofizik G PM P, G PSM P va G PSM PO kabi simlardan foydalaniladi.Ta’minlovchi A V elektiodlaming orasidagi masofa 10-15 km boigarida va katta tok kuchi taiab qilinadigan qurilmalarda G PM P simlari ishlatiladi.
G PM P - sim uzaklari misdan yasaigan va uzaklarning izolyatsiyasi yaxlit massaii 0 ,8 -1,0 mm qalinlikdagi qora rangli polietilendan tayyorlanadi. Simning \ug‘onligi 5,6 mm, tok o‘tkazuvchi o‘zaklaming elektr qarshiligi 3,1 Om/km. Bir km simning ogirligi 73 kg.
G PSM P - misli sim o‘zaklarining orasiga p oiat simlar qo‘shi!gan. Simning yug'onligi 4,5 mm va tok o‘tkazuvchi o‘zaklaming clcktr qarshiligi 10 Om/km. Bir km simning ogirligi
38 kg. Bu sim ta’minlovchi A V tarmoqlaming uzunligi 3—8 km bo‘lgan qurilmalarda qoilaniladi.
(iPSM PO simi G PSM P simining yengillashiirilgan turidir. Bu simning yo‘g‘onligi 3,25 mm, tok oikazuvchi o'zaklarining clcktr qarshiligi 50 Om/km. Bir km simning ogirligi 14,5 kg. G PSM PO sim ta’minlovchi A V tarmoqlarining uzunligi 3 km gacha boigan qurilmalarda va qabul qiluvchi M N tarmoqlarda qoilaniladi.
K o ‘rsatilgan hamma simlar izolyatsiyasining clcktr qarshiligi
100 Mom/km dan ortik. Bu simlardan tashqari, elektrqidiruv qurilmalarining qabul qiluvchi MN tarmoqlarida izolyatsiyasi xlorvinildan yasaigan yengil simlar ham qoilanilishi mumkin.
Yerga ulagichlar (elcktrodlar). Ta’minlovchi A V oichainlarini yerga ulash uchun uzunligi 0,5 m dan 1 m gacha, yo‘g‘onligi 1,5 sm dan 2,0 sm gacha boigan tcmir poiatli qoziqlar elcktrodlar sifatida qoilaniladi. Qabul qiluvchi MN tarmoqiarini yerga ulash uchun uzunligi 0,5 m dan 0,7 m gacha, yo‘g‘onligi 2 sm gacha boigan mis yoki jczdan yasaigan qoziqlar elcktrodlar sifatida qoilaniladi. B a ’zi elektrqidiruv usullarda qabul qiluvchi MN tarmoqlarida maxsus qutblanmaydigan elcktrodlar qoilaniladi. Qutblanmaydigan elektrodlaming tuzilishi quyidagidan iborat.
128