O’zgarmas tok kuchaytirgichlari to’g’risida ma‘lumot

2.rasm.


3. Operatsion kuchaytirgichlar
O’zgarmas tok kuchaytirgichlari asosida turli matematik operatsiyalarni bajaruvchi operatsion kuchaytirgichlar qurish mumkin. Operatsion kuchaytirgichlar (OK) yuqori kuchaytirish koeffitsienti, katta kirish va kichik chiqish qarshiligi bilan xarakterlanadi. OK kirish differentsial kuchaytirgichlardan iboratdir (3.-rasm). Kuchaytirgich invertorlovchi (-) va inversion (+) kirishga egadir. Sxemalarda OK uchburchak shaklida tasvirlanadi (3.-rasm, a). Signal qaysi kirishga berilganiga qarab OK invertorlovchi va noinversion usullarda ulanadi.
Invertorlovchi usulda kirish kuchlanishi OK ning inversion kirishiga beriladi (3.-rasm, a), noinversion kirish esa nol potentsialga egadir.
Kirish toki :
Chiqish kuchlanishi :
Kuchlanishni uzatish koeffitsienti :



3.-rasm

Bunday uzatish koeffitsienti ideallashtirilgan OK ga xosdir. va kuchlanishni kuchaytirish koeffitsienti deb hisoblasak, OK ideallashtirilgan bo’ladi. Aslida, real OK larning uzatish koeffitsienti К (р) ideal ОК ning К (р) idan taxminan 0,03 % ga farq qiladi.

OK noinversion usulda ulanganda kirish kuchlanishi uning noinversion kirishiga beriladi (3.-rasm g). Chiqishdan kuchlanish inversion kirishga beriladi. Bunda teskari bog’lanish kuchlanishi :
OK ning kirishidagi kuchlanish :
Chiqishdagi kuchlanish :
yoki
Kuchaytirish koeffitsienti :
bo’lganida
OK lar yordamida signallarni qo’shish, differensiallash, integrallash va ular ustida boshqa matematik operatsiyalar bajarish mumkin. Kirish signalini integrallovchi sxemani ko’rib chiqamiz (4-rasm). Kirish signali invertorlovchi kirishga beriladi. Kirish zanjiriga esa kondensator ulaymiz. Rezistoridan o’tayotgan tok :
Bu tok kondensatordan o’tib, uni zaryadlaydi va u_c kuchlanishni hosil qiladi (ushbu kuchlanish chiqish kuchanishidir):

Differensiallovchi kuchaytirgichda kirish zanjiriga kondensator S ni, bog’lanish zanjiriga esa rezistor R ni ulaymiz (10.5.-rasm). Kirish kuchlanishi kondensatorni zaryadlaydi va undagi kuchlanish kirish kuchlanishiga teng bo’ladi :

Kondensatordan o’tayotgan tok :
Bu tok kuchaytirgichga bormay, R qarshilikdan o’tib, unda kuchlanish pasayuvini hosil qiladi :
OK summator sifatida ishlatilganda bir nechta kirish kuchlanishlarining yig’indisini aniqlash operatsiyasini bajaradi. Bunda OK ning invertorlovchi kirishiga qo’shiladigan signallar beriladi, chiqishidan esa ularning yig’indisi olinadi.