Pandemiyadan keyingi turizm: O‘zbekiston nimalarga e'tibor qaratishi kerak? Pandemiyadan oldin dunyo miqyosida ish bilan band bo‘lgan aholining har o‘ndan biri turizmga aloqador faoliyat turi bilan shug‘ullangan

Doston Ahrorov
Chuqur inqiroz yoqasidagi turizm: uni qutqarishning chorasi bormi? - Behruz Hamzayev bilan suhbat

Kun.uz pandemiya sharoitida turli soha vakillari bilan onlayn intervyularini davom ettiradi. Bu galgi suhbatdoshimiz – World Influencers Network (Xalqaro inflyuyenserlar tarmog‘i) asoschisi Behruz Hamzayev.

Behruz Hamzayev O‘zbekistonda turizm sohasi bilimdonlaridan biri sifatida tanilgan, bir muddat Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi raisi maslahatchisi lavozimida ham ishlagan. Suhbat davomida koronavirus pandemiyasining turizmga ta'siri, xususiy sektordagi vaziyat, onlayn turizm, sohadagi ishsizlikka barham berish uchun innovatsion yechimlar, aviatsiya bozoridagi holat kabi qator mavzularda so‘z bordi.
Turizm – pandemiyadan eng ko‘p zarar ko‘rgan sohalardan biri
– Turizm 10 yil davomida faqat o‘sib kelayotgan soha bo‘lib keldi. Har o‘ninchi ishchi o‘rin turizm bilan bog‘liq va u asosiy daromad olib keluvchi sohalar ichida 3-o‘rinda turadi. Jahon turizm tashkilotining hisobotiga ko‘ra, dunyo turizmi pandemiya tufayli 1 trln. dollari atrofida zarar ko‘radi.
Bu sohada 100 milliondan ortiq aholi band edi va ular hozir ishsiz. Turizm o‘z o‘rniga qaytib kelishi uchun 18 oy muddat talab etiladi. Vaksina paydo bo‘lguncha insonlar sayohat qilishdan voz kechishadi.
Yaqinda xabar o‘qidim: Argentina sentabr oyigacha xorijga parvozlarini to‘xtatdi. Pandemiyadan keyin turizm umuman boshqacha tus oladi.
«Qayta o‘nglanish uchun besh yil ketishi mumkin»
– Turizm asosan mustaqil kichik biznes egalaridan tashkil topgan sohadir. Aviaqatnovlar va mehmonxonalar tizimlari shular jumlasidandir. Turizmning jadal sur'atlarda rivojlanishida aviachiptalarning arzonligi muhim rol o‘ynagan. Aviaqatnov – turizmni yurgizuvchi dvigateldir. Shu sababli hukumatlar aviatsiyaga yordam berish orqali turizmni qutqarishga urinmoqdalar.
Mavjud aviakompaniyalarning 50 foizi bankrotlikka uchrashi mumkin.
Ikkinchisi – mehmonxonalar bo‘lib, ularga qaysidir ma'noda hukumat yordam berishi mumkin. Rivojlangan davlatlarda «bailout» tizimi bor, unda ma'lum sohalarga inqirozdan chiqib ketishi uchun hukumat tomonidan moliyaviy yordam beriladi. Masalan, soliq imtiyozlari, xodimlarga vaqtincha oylik to‘lash kabilar. Turizmda ko‘pchilik – o‘zini-o‘zi band qiluvchilardir. Birgina gidlarni oladigan bo‘lsak, O‘zbekistonda ular ishsiz qolishdi. Boshqa davlatlarda ham shunday. Lekin O‘zbekistonda bu vaziyat qiyinroq, chunki O‘zbekistonda bu kasb mavsumiy bo‘lib, bahor va kuzda ishlashadi.
Buning natijasida gidlar o‘z kasbidan voz kechishi mumkin. Boshqa sohalarga o‘tib ketish ehtimoli katta. O‘zi bizda gidlarga ehtiyoj katta edi. Pandemiyadan so‘ng bu yanada oshadi.
Turizm xizmat ko‘rsatuvchi sohalar tarmog‘i bo‘lgani sayyohlarga xizmat qilib kelgan kafe, restoran va mehmonxonalar ham katta zarar ko‘radi. Yana qayta o‘nglanish uchun bizga yana 5 yil kerak bo‘lishi mumkin.