Pedagogika fan sifatida

Liberal uslub. O’qituvchi jamoa faoliyatiga aralashmaslikka harakat qiladi, faollik ko’rsatmaydi, maslahatlarga formal qaraydi, turli ta`sirlarga tez beriladi. Javobgarlikdan o’zini olib qochadi.

Eng yaxshi uslub - demokratik uslub. Miqdoriy ko’rsatkichlar avtoritar uslubdan kam bo’lishi mumkin, lekin ishlash ishtiyoqi, o’quv rahbar yo’g’ida ham davom etadi. Ijodkorlik yuqori bo’ladi, javobgarlik hissi, o’z jamoasi uchun faxrlanish rivojlanadi. eng yomon uslub - liberal uslub bo’lib, bunda ham ish kam bajariladi, ham sifat yomon bo’ladi.

Avtoritarizm o’qituvchi etukmasligini, uning axloqiy va siyosiy tarbiyasizligini bildirib, pedagogik madaniyati pastligi bilan xarakterlanadi.

."Ta`lim to’g’risida"gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" talablariga muvofiq ta`lim - tarbiya ishlarida milliy - madaniy va umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligiga e`tibor berib kelinmoqda. Bu ustuvorlik turli xildagi muloqotlarda ham saqlab kelinsa maqsadga muvofiqdir.

Muomala va muloqotda xalqimizning milliy an`analari va urf-odatlari ham ta`sirini ko’rsatadi.

Xalqimizda azaldan ko’pchilik ishtirokida o’tadigan turli bolalar o’yinlari, choyxona suhbatlari, to’y - ma`rakalar, mavsumiy bayramlar - lola sayli, "boychechak" aytish, qovun sayli, qizlar majlisi, kelin salomi, yuz ochtisi, sumalak, kurash, mehmon kutish kabi ko’plab marosimlarimiz o’zbek xalqiga xos bo’lgan "o’zbekona", "Sharqona" tarbiyalashda muhim rol` o’ynaydi.

Xalq og’zaki ijodimiz ham bolalarda turli axloqiy sifatlarni tarbiyalashda katta rol` o’ynaydi.

Sharqona munosabatda ota - onaga hurmat bilan qaralishi, oilada otani o’rni alohida bo’lganligi, ota -onaning gapini ikki qilmaslik, ota - onaning izmidan chiqmaslik, shu bilan birga otaga gap qaytarish, unga tik boqish gunoh hisoblanishi kabi holatlarni ko’rishimz mumkin. Yoki ustozga hurmat bilan qarash kabi xislatlar ham katta tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi.

Nazariy savollarga javoblar asosida muloqat haqidagi talabalar tushunchalari namoyon bo’ladi. Maktab o’qituvchilari va tarbiyachilar bilan o’qituvchi-o’quvchi munosabati, muloqatni tashkil etilishi to’g’risida suhbat tashkil etiladi. Muloqatda sharqona va o’zbek urf-odatlari va ularning ahamiyati masalalari ham ko’rib chiqiladi. Bunda pedagogik muloqata e`tibor qaratiladi:

Muloqot pedagogik faoliyatdagi eng muhim kasbiy qurol va pedagogik mahoratning asosiy tarkibiy qismlaridan biridir.

Talabalarning muloqatga kirishish ko’nikmalarini aniqlash maqsadida qator testlardan, masalan, K.N. Tomos tomonidan tuzilgan «Shaxslararo munosabatni aniqlash testi» dan foydalanish mumkin.

Talabalardagi o’zaro shaxsiy munosabatning hissiylik darajasini sub`ektiv baholash uchun «Siz bilan muomalada bo’lish yoqimlimi?»¹² deb ataladigan testdan foydalanish mumkin. Bunda tekshiriluvchilarga 10 ta savolga javob berish taklif qilinadi. Tekshiriluvchi savolga «ha», yoki «yo’k» deb javob berishi lozim.

Test savollari:

1. 
   Siz gapirishga qaraganda eshitishni yaxshi ko’rasizmi?
   
2. 
   Siz hatto o’zingiz tanimagan notanish kishi bilan ham suhbatlashish uchun mavzu topa olasizmi?
   
3. 
   Siz doimo suhbatdoshingizni e`tibor bilan tinglaysizmi?
   
4. 
   Sizmaslahatlarberishniyoqtirasizmi?
   
5. 
   Agar suhbatmavzusiSizuchunqiziqarsizbo’lsa, bunisuhbatdoshingizgabildirasizmi?
   
6. 
   AgarSiznitinglashmayotganbo’lsa, jahlingizchiqadimi?
   
7. 
   Sizda har qandaymasalabo’yicha o’zfikringizbormi?
   
8. 
   Agarsuhbatmavzusisizuchunnotanishbo’lsa, undasuhbatnidavomettiraredingizmi?
   
9. 
   Siz hammaningnigohidabo’lishniyoqtirasizmi?
   
10. 
    Siz yetarlibilimgaegabo’lgan hechbo’lmasauchtapredmetniegallaganmisiz?
    

Testningkaliti:

«Ha»: 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10.

«Yo’q» 4, 5.

Kalitdagimostushganjavoblarninghammasiqo’shibhisoblabchiqiladi. Harbirmostushganjavob 1 ballgatengdir.

1-3 ball: Sizbilanmuomala qilish hardoim hamyoqimliemas, hattoba`zidabirozog’ir ham.

4-8 ball: Sizhardoimyoqimlivadiqqate`tiborlisuhbatdoshsiz, ammo kayfiyatingizyomonbo’lsasuhbatdoshingizgae`tiborbermayqo’yasiz.

9-10 ball: Sizmuomalajarayonidajudayoqimlisuhbatdoshsiz, faqatjudaoshiribyubormang.
Talabalardagitinglayolish qobiliyatinianiqlashuchun «Sizsuhbatdoshingiznitinglayolasizmi?»¹³degantestdanfoydalanishmumkin.

Bundatekshiriluvchilardan 10 ta savolgajavobberishtalabqilinib, u quyidagiko’rsatilganjavobvariantlaridanbirinitanlashilozimbo’ladi:

a) hardoim;

b) ko’phollarda;

v) ba`zan

g) judakam;

d) hechqachon.

Test savollari:

1. 
   Agar suhbatmavzusiyokisuhbatdoshingizqiziqarsizbo’lsa, undasuhbatnitezroqtugatishgaharakatqilasizmi?
   
2. 
   Suhbatdoshingizningsuhbatdavomidagihatti-harakatlarisizningjahlingiznichiqaradimi?
   
3. 
   Suhbatdavomidasuhbatdoshingiztomonidanaytilgannoo’rinso’zyokihatti-harakatsizniqo’pollikkaundashimumkinmi?
   
4. 
   NotanishkishiSizbilansuhbatlashishgaintilayotganbo’lsada, lekinsizbundaysuhbatdanqochishgaharakatqilasizmi?
   
5. 
   Sizdasuhbatdoshingizninggapinibirdanbo’libqo’yishodatibormi?
   
6. 
   Sizdaumumanboshqanarsanio’ylabturganholda, o’zingiznidiqqatbilansuhbatdoshingiznitinglayotgandekko’rsatishhollaribo’libturadimi?
   
7. 
   Sizningsuhbatdoshingizkimekanligigabog’liqravishdaso’zlashohangingiz, tovushingiz, yuzqiyofangizo’zgaribturadimi?
   
8. 
   Agar suhbatdoshingizSizuchungapirishnoqulaybo’lganmavzudan gap ochsa, undasuhbatmavzusinio’zgartirarmidingiz?
   
9. 
   Agar suhbatdavomidasuhbatdoshingizso’zlarininoto’g’ritalaffuzqilsa, nom vaterminlarninoto’g’riaytsa, unidarrovto’g’rilashgaharakatqilarmidingiz?
   
10. 
    Sizsuhbatdavomidatalaffuzohanglarigavakinoyalargabefarqbo’laolasizmi?
    

Test kaliti:

a) har doim- 2 ball;

b) ko’p hollarda- 4 ball;

v) ba`zan- 6 ball;

g) juda kam- 8 ball;

d) hech qachon- 10 ball.

Olingan javoblar test kalitiga solinganidan keyin umumiy ball hisoblab topiladi.

Suhbatdoshni tinglay olish qobiliyati olingan ballar asosida belgilanadi.

55 ball- o’rtacha daraja.

62 ball- tinglay olish qobiliyati o’rtachadan yuqoriroq.

Suhbatdosh to’plagan ball yig’indisi qanchalik ko’p bo’lsa, uning tinglay olish qobiliyati shunchalik yuqori bo’ladi.

E.G’oziyev va R.Toshimovlarning «Muomala treningi» kitobidagi «Muloqatga o’rgatishga oid o’yin mashqlarining sistemalaridan» foydalanish ham mumkin.

O’yinga oid trening- bu muloqatga o’rgatish uchun bajariladigan o’yin mashqlarining sistemasidir. Treningning asosiy maqsadi- shaxsni ruhiy ozod qilish, unda tabiiy erkinlikni his etishni, o’z guruhida va undan tashqarida o’zaro munosabat va aloqa o’rnata olishni shakllantirishdan iboratdir. Bunda o’yinni tashkil etish, olib borish yo’llari ko’rsatilgan. O’qituvchi-o’quvchi muloqatiga doir masalalar, pedagogik vaziyatlar ham berilib, muhokama etiladi.

XULOSA. Barcha masalalar bo’yicha talabalar javoblari tinglanib, echilmagan masalalar yoritib beriladi. Muloqatni aniqlashga oid test javoblari, talabalarning mashg’ulotda ishtiroki, savollarga bergan javoblari tahlil etilib, har bir talabalaga tegishli maslahatlar beriladi. Talabalarning ishtirokiga mos ballar qo’yiladi.