Pedagogika fanining predmeti va ilmiy tadkikot metodlari reja

Pedagogika fanining predmeti va ilmiy tadkikot metodlari
REJA:

1. 
   Pedagogika fanining predmeti, maksad va vazifalari.
   
2. 
   Pedagogikaning asosiy kategoriyalari.
   
3. 
   Pedagogika fanlar tizimi va uning boshka fanlar bilan
   alokadorligi.
   
4. 
   Pedagogika fanining ilmiy — tadkikot metodlari.
   
5. 
   Milliy goya va milliy mafkurani shakllantirishda pedagogika
   fanining tutgan o‘rni.
   

Tarbiya xar bir Ta’lim shunday bilish jarayonini, unda Ma’lumot
jamiyatning talab, o‘kuvchilar o‘kituvchi raxbarligidagi sistemalashga
extiyoj, ishlab chikarish ilmiy bilimlar bilan kurollanadilar, bilim, malaka
kuchlari, mexnat amaliy ko‘nikma, malakalarga ega ko‘nikmalar
jarayonlari asosida yosh bo‘ladilar akliy kobiliyatlari va yigindisi.
avlodni mexnatga, xayotga jismoniy kuchlarini rivojlantiradilar, Ta’limning tayyorlash va zaruriy dunyokarashlarining shakllantiradigan natijasidir.axdokiy, estetik mexnatga xayotga tayyorlanadi. Sifatlari bilan kurollantirish jarayonidir.
Ma’lumki, shaxs turli omillar ta’sirida shakllanib, rivojlanadi. Sotsial ma’nodagi tarbiya tushunchalari insonning tevarak atrofidagi ijtimoiy sharoitlar, u yashagan tuzimning unga ta’siri sifatida tushuniladi. Tarbiya bu ta’sirlarning ijobiysidan to‘la foydalaniladi., salbiy ta’sirni zaiflashtirishga xarakat kiladi. Tarbiya xakida pedagogik nuktai nazardan keng ma’no beradigan bo‘lagi, ta’lim tarbiya muassalari tizimida amalga oshiriladigan butun o‘kuv tarbiya jarayoning biror maksadni amalga oshirish uchun oldindan tashkil etilgan faoliyat tushuniladi. Milliy mustakillik tarbiyasining maksadi mexnat va ijtimoiy faoliyatga, Vatan ximoyasiga tayyor bo‘lgan, barkamol shaxsni tarkib toptirishdan iborat. Zero, «YUrtiga Vataniga muxabbat, insonparvarlik tuygulari, xalkimizning kon - koniga singib ketgan azalliy xususiyatdir. Ana shu noyob insoniy fazilatlarni asrab - avaylab va yanada takomillashtirish, farzandlarimizni ozod va demokratik O‘zbekistonning munosib o‘gil - kizlari etib tarbiyalash masalasi ma’naviyat soxasidagi ishlarimizning asosiy yo‘nalishini, tashkil etmogi kerak». Karimov I.A O‘zbekistonning siyosiy va ijtimoiy ikbolining asosiy tamoyillari T. «O‘zbekiston, 1995, 51 bet».
Ikkinchi asosiy pedagogik kategoriyasi, ya’ni o‘kitish, bilim berish, ko‘nikma, malakalar bilan kurollantirish tushunchasidir. Ukitish o‘kituvchi bilan o‘kuvchilarning o‘zaro munosabatidan iborat bo‘lgan, anik maksadga karatilgan jarayondir. Ta’lim jarayonida o‘kuvchilar, o‘kituvchi boshchiligida insoniyat tomonidan yaratilgan, xayot uchun, kelajak faoliyati uchun zarur bo‘lgan ilmlar bilan kurollanadilar, amaliy ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladilar. Ta’lim jarayonining o‘ziga xos xususiyatlardan yana biri shundan iboratki, bu jarayonda ijodiy tafakkur rivojlanishi, intellektual kobiliyatlarni jadal o‘sishi, mustakil bilim olishi uchun imkoniyatlar yaratiladi. Agar bu jarayon o‘kituvchi va o‘kuvchining faolligi asosida tashkil etilmasa o‘kishdan kutilgan maksadga erisholmaydi. O‘kituvchi bu jarayonda fakat ma’lumotlar bayon kilish, o‘zlashtirish jarayonini boshkarish bilan cheklanmay, o‘kuvchilar o‘kuv biluv faoliyatlarini tashkilotchisi bo‘lishi kerak.
Asosiy pedagogik kategoriyadan yana biri ma’lumot tushunchasidir. Ma’lumot ta’lim tarbiya jarayonining natijasi orkali egallangan bilim, ko‘nikma malakalar yigindisi va shakllangan dunyokarashlar majmuidir. Ma’lumot olishning to‘gri va ishonchli yo‘li davlat ta’lim standartlari bo‘yicha bilim beradigan, anik rejapar, dasturlar asosida o‘kuv yurtlarida tashkil kilinadigan ta’lim tarbiya jarayonidir.
Ma’lumot ta’lim tarbiya natijasidir.
Xullas, pedagogikaning asosiy kategoriyalari tarbiya, ta’lim, ma’lumot jarayonida o‘kuvchilar ma’naviy axlokiy yuksaklikning ko‘tariladigan, ko‘lga kiritilgan ilmiy bilimlar yordamida dunyokarashlarini shakllantiradilar, intelektual kobiliyatlari, ijodiy tafakkurlari, akliy faolliklarini o‘kitadilar, jismoniy kuchlarini rivojlantiradilar.
3. Pedagogika tarbiya, ta’lim o‘kitish ma’lumot xakidagi kator nazariy va amaliy fanlarga bo‘linadi. U bunday bo‘linishiga uzok tarixiy jarayonda o‘kitish o‘kish muammolari bilan shugullanuvchi fan sifatida shakllandi va o‘zining ilmiy nazariy, metodik amaliy xillariga ega bo‘ldi. Natijada tarbiyalanuvchilar, ta’lim oluvchilarning yosh xususiyatlari bilan boglik bo‘lgan pedagogika fanlar tizimi vujudga keldi.
A) maktabgacha ta’lim pedagogikasi yassi bogcha yoshidagi bolalarni tarbiyalash, o‘kitishning konun koidalari, shakl, usul, vositalari va mazmuni o‘rganadi.
B) maktab pedagogikasi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining turli yoshdagi (kichik maktab yoshi, o‘rta maktab yoshi, katta maktab yoshi) o‘kuvchilarni tarbiyalash, o‘kitish ma’lumotli kilishning konuniyatlarini o‘rganadi.
V) o‘rta maxsus va kasb - xunar pedagogikasi o‘spirinlik davri yoshlarini, tarbiyalash o‘kitish va ma’lumotli kilishning mazmuni, shakli metodi, vositalari to‘grisidagi konuniyatlarini o‘rganadi.
G) oliy ta’lim pedagogikasi oliy ta’lim yurtlari o‘kuvchilarini o‘kitish, tarbiyalash va oliy ta’lim yurtlarida ta’lim tarbiya ishlarini tashkil kilish ishlarini tadkik kilinadi.
D) xususiy metodika muayyan bir o‘kuv predmet (til, matematika, tarix, tabiatshunoslik, biologiya va x. k.) ni o‘kitish, ta’lim berishning umumiy konuniyatlarini tadkik kiladi.
E) pedagogika tarixi kishilik jamiyatining turli tarixiy maorif, tarbiya va pedagogik fikrlarning majmunini o‘z ichiga oladi.
J) maxsus pedagogika (dekfetologiya) o‘kuv maskanlarida pedagoglar (tarbiyachi, o‘kituvchi) tayyorlashda akli zaif bolalarni o‘kitishni va tarbiyalash (oligofrenopedagogika, ko‘zi ojizlari o‘kitish va tarbiyalash (tiflopedagogika), gung va sokov bolalarni o‘kitish va tarbiyalash (surdopedagogika), nutki yaxshi rivojlanmagan bolalarni o‘kitish (logopediya) masalalari bilan shugullanadi.
SHuningdek keyingi paytlarda ishlab chikarish pedagogikasi, boshkarish pedagogikasi, oila pedagogikasi, muxandislik pedagogikasi, davolash pedagogikasi, jismoniy tarbiya va sport pedagogikasi pedagogik menejment, yangi pedagogik texnologiyalari kabi pedagogika fanining tarmoklari shakllanmokda. Bu tarmok pedagogiklarga ko‘rsatilgan mutaxasislar bo‘yicha ta’lim muassalarida olib boradigan ta’lim tarbiyalash jarayoni uni tashkil kilish va amalga ko‘llash masalalarini o‘rganadi.
Pedagogika mustakil fan sifatida shakllandi va xozirgi kunda takomillashib bormokda. Ammo shaxs tarbiyasi kamoloti bilan boglik muammolarini xal etishda ijtimoiy va pedagogik psixologik fanlar bilan xamkorlik kiladi. Buni kuyidagi jadvalda ko‘rinishimiz mumkin.
YUkoridagi jadvaldan ko‘rinib turibdiki insonning shaxs sifatida
shakllanishida jamiyat, shaxsning bilim nazariyasining axamiyati kattaligi
uchun pedagogika ushbu yo‘nalishda falsafa va uning tarmoklari xisoblanishi sotsiologiya, etika, estetika fanlari bilan xamkorlivsda bo‘ladi SHaxsning turli yoshlarda psixikaning shakllanishi, rivojlanishi konuniyatlari nuktai nazarida mazkur tushuncha xakida chukurrok ma’lumot beruvchi psixologiya, fiziologiya fanlari bilan boglanadi. Ular bilan alokadorligi o‘kuvchilar ta’lim tarbiyasi, bilish faoliyatini boshkarishni takomillashtirish uchun zarur.
4. Ilmiy tadkikotning natijalari amaliyotda va nazariyada ko‘llanila boshlaganidan so‘ng ilmiy izlanish ishi tugallangan bo‘ladi. Ta’lim tarbiya soxasini yaxshilash takommillashtirish, davr talablari asosidi yangi metod, usullar yaratish maksadida, ilmiy, izlanishlar olib boriladi. Ilmiy izlanishining natijasida aniklash metod yordamida aniklanadi.
2. Insonshunoslik fanlari tizimida pedagogika faning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, u shaxsni shakllantirish va rivojlantirish uchun tarbiya, ta’lim, ma’lumot konuniyatlarini o‘rganadi va ularning yaxlitligini, uygunligini ta’minlash uchun pedagogik shart sharoitlar yaratadi. SHu bois pedagogika fanining asosiy tushunchalari (kategoriyalari) tarbiya, ta’lim ma’lumotdir.
Xar bir suxbat uchun vakt, savollar mazmunini oldindan belgilash;
Suxbat ishtirokchilarining tarkibini oldindan kelishib olish;
Suxbatdoshni erkin gapirishiga imkon berish;
Sergap, bachkana bo‘lmaslik;
Biografik ma’lumotlarni xisobga olish;
Olingan ma’lumotlarni o‘z vakgida ishlab chikish, kerak bo‘lsa ko‘shimchalar kiritish.
Intervyu metodi oldindan belgilangan savollar yordamida izchil ko‘yilgan savolga javob olish tushuniladi. Bunda javoblar magnit lentasi yoki kassetalarga yozib olinadi. Xozirgi kunda ommaviy so‘rash nazariyasi va amaliyotida intervyu metodini tashkil etishning kuyidagi usullaridan foydalaniladi;
ADABIYOTLAR:

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘grisida»gi
   Konuni. - Toshkent, 2017.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash
   miliy dasturi». - Toshkent, 2017.
   
3. 
   Karimov. I. A. O‘zbekiston XXI asrga intilmokda.
   - Toshkent: «O‘zbekiston», 2000.
   
4. 
   Karimov A. «Milliy istiklol mafkurasi xalk e’tikodi
   va buyuk kelajakka ishonchdir». - Toshkent: «O‘zbekiston, 2000».