Перспективы в энергетике и современные решения проблем Наммти 28-29-октябрь 2022 й

 
 
 
 
Summary. Mathematical solutions of most problems in electrical energy have been finded out. 
It takes time and money to verify the practical suitability of these developed mathematical solutions. 
Figure 4. Pre-emergency state 
Figure 5. situation after the accident 

---

Перспективы в энергетике и современные решения проблем
 
 
НамМТИ 28-29-октябрь 2022 й 
76 
Above, we have analyzed various abnormal regimes observed in the energy system and the situations 
that may occur in these abnormal regimes using the Matlab program. The figures show that the 
mathematical model and the results obtained using the Matlab program are the same 
 
References 
1. O‘tkinchi jarayonlar/Z.G.Nazirova, - Toshkent. Sano-standart.2017 
2. Автоматика ликвидации асинхронного режима. / Ya.E. Gonik, E.S. Gonik, E.S.Ilkitskiy, 
Moskva: Energoatomizdat,1988
3. Режимы электрооборудования электрических станций: учеб.пособие / V.I.Vetrov, 
L.B.Bykova, V.I.Klyuchenovich. - Novosibirsk: Izd-vo NGTU.
4. www.mathwork.com 
 
 
YARIMO‘TKAZGICH MATERIALLARNING TERMOELEKTRIK XUSUSIYATLARINI 
TADQIQ QILISH 
 
N.B.Turg’unova
Andijon mashinasozlik instituti
 
Annotatsiya: Mazkur ishda yarimo‘tkazgich materiallarning termoelektrik xususiyatlari tadqiq 
qiqlingan bo‘lib ularning muqobil energiya manbalarini yaratish va saqlash borasidagi muammolari 
hamda yechimlari qisman keltirib o‘tilgan. 
Kalit so‘zlar: muqobil energiya manbalari, Zeebek effekti, yarimo‘tkazgich, magnit maydoni, 
termoelektr generator. 
 
Kirish. ХХ va hatto ХХI asrning boshlari haqli ravishda elektr energiyasi davri deb ataladi. 
Darhaqiqat, energiya ta'minoti elektr energiyasi yordamida amalga oshiriladigan texnologiyalar kirib 
bormagan inson faoliyatining biron bir sohasini tasavvur qilish qiyin. Elektr energiyasini qo'llash 
sohalarining kengayishi insoniyatni elektr energiyasining yangi manbalarini izlash uchun har yili 
ko'proq va ko'proq mablag' sarflashga majbur qilmoqda. Elektr energiyasining muqobil manbalarini 
rivojlantirishning istiqbolli yo'nalishlaridan biri va Zeebek effekti asosida termoelektr quvvat 
manbalarini ishlab chiqarish hisoblanadi.
Tadqiqot ususllari. Zamonaviy yarim o'tkazgichli qurilmalar, foydali ish koeffitsienti yuqori 
bo‘lgan termogeneratorlarni yaratish uchun boshlang'ich material sifatida elementar yarim 
o'tkazgichlar qo'llaniladi. Yarimo'tkazgichlar qattiq jismlar bo'lib, ular o'zlarining elektr 
xususiyatlarida o'tkazgichlar va dielektriklar o'rtasida oraliq joyni egallaydi. Yarimo'tkazgichlarda 
xona haroratidagi qarshilik katta diapazonda o'zgarib turadi: 10
-4
dan 10
10
Оm·sm gacha. Metallar 
(o'tkazgichlar) uchun qarshilik 10
-4
Оm·sm dan kam. Dielektriklarga qarshiligi 10
10
Оm·sm dan katta 
bo'lgan qattiq jismlar kiradi. Masalan. germaniy Ge, kremniy Si, selen Se, tellur Te (davriy jadvalning 
to'rtinchi guruhining elementlari); birikmalar A m B v (A m - davriy sistemaning uchinchi guruh 
elementlari, B v - beshinchi guruh elementlari): galliy arsenid GaAs, indiy arsenid InAs, galliy fosfidi 
GaP, kremniy karbidi SiC va x.k.[1-3]. 
XVIII asrning so'nggi o'n yilligida Alessandro Volta tomonidan kashf etilgan ikkita bir-biriga 
o'xshash bo'lmagan yarim o'tkazgichli materiallar kavsharlanganda kontakt potentsiallari farqining 
paydo bo'lishi ko'plab fiziklarning e'tiborini o'xshash bo'lmagan materiallar zanjirlarida sodir 
bo'ladigan jarayonlarga tortdi. 
1820-yil 14-dekabrni termoelektrning tug‘ilgan kuni deb hisoblash mumkin. Shu kuni Berlin 
Fanlar akademiyasining yig'ilishida akademik Tomas Iogann Zeebek (1-rasm) birinchi marta ikkita 
bir-biriga o'xshash bo'lmagan metallarning yopiq konturida kavsharlangan uchi qizdirilganda 
kompasning magnit strelkasi og'ishini kuzatishi haqida ma'ruza qildi (2-rasm). Tomas Zeebek bu 
ta'sirni "termomagnetizm" deb atadi. Keyinchalik, 1822 yilda Prussiya Fanlar akademiyasining 

---