Piroliz gazini toblash bo’limi 1 sho’rtan gaz kimyo majmuasi ishlash texnologik jarayoni bayoni

partsial bosimi
,
piroliz jarayonining selektivligiga ta’sir etuvchi, muhim omil
hisoblanadi. Etilen va boshqa quyi olefinlar birinchi kinetik
tartibdagi birlamchi reaktsiyalar natijasida hosil bo’ladi, bu
reaktsiyalar bo’yicha xom ashyoni reaktsiyaga kirishish
darajasi bosimga bog’liq bo’lmaydi, biroq olefinlar,
polimerlanish yoki kondensatlanish mahsulotlari hosil qilib,
reaktsiyaga kirishidilar va ularning bu yo’nalishlar bo’yicha
reaktsiyaga kirishish darajasi partsial bosimga proportsional
bo’ladi. Reatsiyaga kirishuvchi oqimning uglevodorod
qismining partsial bosimi, reaktsion zmeevikdagi va xom
ashyoni suv bug’i bilan suyultirish (to’yintirish) bosimining
yig’indisi sifatida aniqlanadi.
Zmeevikning chiqish joyidagi bosim bo’yicha zmeevikdagi
aralashmaning bosimi haqida xulosa chiqariladi. Zmeevikning
chiqish joyidagi bosimning pasayishi S
4 
olefinlar va divinilning
chiqishiga ijobiy ta’sir etadi. Etilenning chiqishi kam o’zgaradi,
metanning chiqishi esa kamayadi. Zmeevikdan chiqish
nuqtasida bosimning ko’tarilishi natijasida, suyuq
mahsulotlarning yengil fraktsiyasi (pirokondensat) ning
chiqishi ortadi, suyuq mahsulotlarning og’ir fraktsiyasining
chiqishi esa, pirokondensatning chiqishiga nisbatan ortiq
darajada ko’payadi.
Reaktsiya zonasida uglevodorodlarning partsial bosimi,
ko’rsatib o’tilgan ikki omildan tashqari, reaktorning uzunligi
bo’yicha oqimdagi bosimlar farqiga ham bog’liq bo’lib, u o’z
navbatida xom ashyo sarfi va uning fizik xossalari,
zmeevikning o’lchamlari va konstruktsiyasiga bog’liq bo’ladi.
Uglevodorod xom ashyosini suv bug’i bilan suyultirish
(to’yintirish) uglevodorodlarni partsial bosimini belgilovchi,
muhim va nisbatan yengil o’zgartirish mumkin bo’lgan omil
hisoblanadi. Xom ashyoni bug’ bilan suyultirishning
darajasining ortishi (uglevodorodlarning partsial bosimini
pasayishi) bilan etilen, divinil va butanlarning chiqishi
ko’payadi, ammo aromatik uglevodorodlar va metanning
chiqishi kamayadi, ya’ni piroliz jarayonining selektivligi ortadi.
Uglevodorodlarni partsial bosimining propilenning chiqishiga
ta’siri nibatan kamroq namoyon bo’ladi. Ehtimol, bu omil
uning chiqishiga kam ta’sir ko’rsatar. Bunga piroliz zmeevigida
propilenning nisbatan og’irroq mahsulotlarning hosil bo’lishi
(bunga uglevodorodlarning yuqori partsial bosimi imkon
beradi) yo’nalishidagina emas, balki atomar vodorod bilan ham
reaktsiyaga kirishib, etilen hosil qilishi ham sabab bo’ladi (bu
reaktsiyaga uglevodorodlarning past partsial bosimi imkon
beradi).
Uglevodorodlarning suv bug’i bilan suyultirish darajasining
ortishi bilan zmeevikda koks hosil bo’lishi kamayadi, chunki
yuqori molekulyar birikmalar hosil bo’lishiga olib keluvchi
ikkinchi va nisbatan yuqori kinetik darajadagi reaktsiyalarning
tezligi kamayadi. Suv bug’ini berish, piroliz quvurlarining ichki
yuzasida koks qatlami hosil bo’lish tezligini kamaytirgani
sababli, ish tsikli davrida bosimlar farqi va quvurlar yuzasining
temperaturasining o’sish tezligi kamayadi, uning quvurlarni
koksdan tozalashgacha bo’lgan davri esa uzayadi. SHunday
qilib, xom ashyoni bug’ bilan suyultirish (to’yintirish) hisobiga
pirolizning qattiqlik darajasini va mos ravishda etilenning
chiqishini, jarayonning selektivligini tushurmasdan, oshirish
mumkin.
Etanning pirolizi uchun, bug’ bilan suyultirish (to’yintirish)
ko’rsatkichining optimal qiymati 0,3-0,45 kg/kg ni tashkil
etadi.
SRT-VI zmeevikning chiqish qismida bosim 70-80 kPa (ort.),
reaktsiya zonasida bo’lish vaqti esa 0,345 s ni tashkil etadi.