Plastidalarning turlari va vazifalari

^ 1.5.3. PLASTIDLARNING KABIQLARI
Plastid membranalari orqali har ikki yo'nalishda ham metabolitlarning intensiv almashinuvi sodir bo'ladi. Eukaryotik hujayralarning boshqa membranalaridan farqli o'laroq, plastidlarning ichki va tashqi membranalari tilakoidlarning membranalari kabi fosfolipidlarda kambag'al va galaktolipidlar bilan boyitilgan. Ba'zi tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, bu fosfor miqdori cheklangan dengiz muhitida fotosintetik organizmlarning evolyutsiyasini aks ettirishi mumkin.
Tashqi membrana membranada suv, turli ionlar va metabolitlarni membranalararo bo'shliqqa 10 kDa gacha erkin tashish imkonini beruvchi o'ziga xos bo'lmagan g'ovak oqsili (porin) mavjud. Tashqi diafragma ajinlarsiz va hech qachon ichki diafragma bilan birlashmaydi. Shu bilan birga, tashqi va ichki membranalar o'rtasida aloqa joylari mavjud. Bu zonalarda plastid oqsillarining sitozoldan plastidga o'tishi sodir bo'ladi. Plastidlarning tashqi membranasida ma'lum funktsiyalarni bajaradigan oqsillar, xususan, galaktolipidlar almashinuvida ishtirok etadigan fermentlar lokalizatsiya qilinadi.
Ichki membrana qobiq kichik zaryadsiz molekulalar, shu jumladan O 2 va NH 3, shuningdek dissotsiatsiyalanmagan past molekulyar og'irlikdagi monokarboksilik kislotalar uchun o'tkazuvchan. Ko'pgina metabolitlar maxsus tashuvchilar yordamida ichki plastid membranasini kesib o'tadi. Plastid konvertning ichki membranasida tilakoid membrana lipidlarini hosil qilishda ishtirok etuvchi fermentlar ham mavjud.
^ 1.5.4. PLASTIDLARNING KO'PLANISHI
Plastidlar mavjud plastidlarning bo'linishi tufayli hosil bo'ladi va bu hujayra bo'linishidan mustaqil ravishda sodir bo'ladi. Proplasidlar intensiv bo'linishga qodir va bu jarayonni boshqaradigan barcha genlar odatda yadroviy lokalizatsiyaga ega. Prooplastidlar, etioplastlar va yosh xloroplastlar tez-tez bo'linadi, lekin hatto to'liq rivojlangan xloroplast ham bo'linish qobiliyatini saqlab qoladi. Ildiz, poya va boshqa meristemalarning cho'qqilarida proplastidlarning bo'linish tezligi hujayra bo'linish tezligi bilan bog'liq, shuning uchun qiz va ota-ona hujayralardagi plastidlar soni taxminan bir xil bo'ladi. Bu bosqichda hujayradagi proplastidlar soni kam: 20 ga yaqin. O'simlik ontogenezida hujayraning cho'zilishi bosqichida ularning bo'linishi to'xtaydi, plastidalarning bo'linishi davom etadi, bu esa hujayradagi ularning sonining ko'payishiga olib keladi. Misol uchun, ismaloq bargining rivojlanishi bilan hujayradagi plastidlar soni taxminan 10 marta ko'payadi va har bir hujayrada 150-200 organellaga etadi. Shu bilan birga, plastid DNK nusxalari soni sezilarli darajada oshadi. Barg mezofillasining bir hujayrasida xloroplast genomining nusxalari soni 500 dan 10 000 gacha, DNK miqdori esa barg hujayrasining umumiy DNKsining 10-20% ga yetishi mumkin.
Bo'linish markazda plastidning sezilarli siqilishi bilan boshlanadi. Siqilish chuqurlashadi, ikkita kelajakdagi qiz plastidlari o'rtasida tor siqilish hosil qiladi, shundan so'ng ular butunlay ajralib chiqadi. Siqilish bosqichida sitozol tomondan plastidning tashqi membranasida elektron zich halqa hosil bo'ladi. Oxirgi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, bu halqa bakteriyalarning kontraktil (qisqaruvchi) oqsiliga yaqin bo'lgan FtsZ oqsilini o'z ichiga oladi, bu bakteriya hujayralarining bo'linishi paytida konstriksiya hosil bo'lishi uchun zarurdir.