Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

Butadiyen-nitril kauchuklar 
—
maxsus maqsadlarda ishlati- 
ladigan kauchuklar qatoriga kiradi. Ular SKN rusumda ishlab 
chiqariladi.
- C H , - C H = C H - C H , - C H , - C H -
I
CN
SKN asosida tayyorlanadigan rezinalar o ‘zining suyuqlikda 
bo‘kishga chidamliligi, issiqlik ta’sirida eskirishga chidamliligi, yaxshi
90

---

adgeziya xususiyatiga egaligi va boshqa xossalari bilan yuqorida qayd 
etilgan rezinalardan farq qiladi.
Xloropren kauchuklar
- C H , - C = C H - C H 9-
I
Cl
Bu kauchuk ham maxsus maqsadlarda ishlatiladi. Polixloropen 
tarkibida xlorning bo‘lishi unga yonmaslik xususiyatini beradi, uning 
metallarga bo‘lgan adgeziya xossasi yuqori, bo‘kishga turg‘unligidan 
gazlarni kam o‘tkazadi.
Etilen-propilen kauchuklar
etilen va propilen sopolimeri bo‘lib, 
kompleks katalizatorlar ishtirokida sintez qilinadi va u CKEP nomi 
bilan yuritiladi.
Bu kauchuk ishtirokida olingan rezina buyum lar agressiv 
muhitda +150°C gacha sharoitda ishlatilishi mumkin.
Butil kauchuk
izobutilen va izoprendarning sopolimeridir. Bu 
kauchuk ham gaz o‘tkazish koeffitsiyentining kamligi bilan ajralib 
turadi.
12.5. Rezina aralashmasi uchun ingrediyentlar 
va ularning vazifalari
Tabiiy va sintetik kauchuklar va latekslar toza yoki vulkanizatsiya 
qilinm agan holda deyarli qo ‘llanilmaydi. Yelim tayyorlashda, 
izolatsiyalovchi tasmalar ishlab chiqarishda sof holatdagi kauchuk 
1% dan ortiq ishlatilmaydi.
Amaliyotda, asosan, vulkanizatsiya qilingan rezina aralashmasi
— rezina qo‘llaniladi. Rezinaga kerakli bo‘lgan xossani berish uchun 
kauchuklar organik yoki noorganik, sochiluvchan yoki suyuq 
moddalar bilan aralashtiriladi (qoriladi) va keyin vulkanizatsiya 
qilinadi. Hamma qo‘shilgan moddalar «ingrediyent», ya’ni tarkibiga 
kiruvchi nomi bilan yuritiladi.
Rezina aralashmasi tarkibiga kiruvchi asosiy kom ponentlar 
vazifasiga qarab quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
— 
kauchuklar va reagentlar (ishlatilgandan keyin yana ishlatishga 
yaroqli bo‘lgan, dastlabki xususiyatlari tiklanadigan materiallar);
91

---

— vulkanizatsiyalovchi moddalar;
— vulkanizatsiyani tezlatkichlar;
— vulkanizatsiyani aktivlashtirgichlar;
— eskirishga qarshilik ko‘rsatuvchi moddalar;
— plastifikatorlar;
— aktiv to ‘ldirgichlar (vulkan m ustahkam ligini oshiruv- 
chilar) va noaktiv to‘ldirgichlar.
Maxsus vazifalarni bajaruvchi komponentlar quyidagilar:
— g‘ovak hosil qiluvchilar;
— podvulkanizatsiyani sekinlashtiruvchilar;
— rang beruvchi moddalar va boshqalar.
Yordamchi materiallar — upa holida surtiluvchi moddalar.
Rezina aralashmasida kauchukning miqdori 5 dan 92% gacha 
bo‘lishi mumkin. Kauchuk va vulkanlash uchun kerak boigan 
ingrediyentlar aralashm asi odatda