Pointer operatorlari

POINTER OPERATORLARI. 
 
O'zgaruvchilarning (yani harqanday ob'ektning) adresini olishda biz & operatorini - adres olish operatorini qo'llaymiz. Bu kontekstda & operatori 
bir dona argument oladi. Undan tashqari & ikkili operatori bitli qo'shishda qo'llaniladi. Adres olishga misol keltiraylik.  
int *iPtr, var = 44; 
iPtr = &var; 
double d = 77.0, *dPtr = &d; 
  
Bu yerda bir narsani o'tib ketishimiz kerak. C++ da identefikatorlar (o'zgaruvchi va ob'ektlar) ikki turda bo'ladi. Birinchisi chap identefikatorlar 
(lvalue  -  left  value:  chap  qiymat),  ikkinchi  tur  esa  o'ng  identefikatorlardir  (rvalue  -  right  value:  o'ng  qiymat).  Yani    chap  identefikatorlar  '=' 
(qiymat berish operatori) belgisining chap argumenti sifatida qo'llanilishi mumkin. O'ng identifikatorlar esa '=' ning o'ngida qo'yilishlari kerak. 
Bunda o'ng identefikatorlar har doim ham chap identefikator o'rnida qo'llanila olomaydilar. Yani chap identefikatorlarning qiymatlari '=' operatori 
yordamida  o'zgartirilishi  mumkin.  Agar  o'zgaruvchi  const  sifati  bilan  e'lon  qilingan  bo'lsa,  u  normal  sharoitda  faqat  o'ng  identefikatordir.  Bu 
ma'lumotlarni  keltirganimizning  sababi,  &  adres  olish  operatori  faqat  chap  identefikator  bo'la  oladigan  o'zgaruvchilarga  nisbatan  qo'llanilishi 
mumkin. Agar o'zgaruvchi const  sifatli  konstantalarga, register sifatli o'zgaruvchilarga va  ko'rsatkich qaytarmaydigan (adres  qaytarmaydigan) 
ob'ektlarga nisbatan qo'llanilishi ta'qiqlanadi. Faraz qilaylik, biz pointerimizga boshqa bir o'zgaruvchining adresini berdik. Endi bizning pointerimiz 
ikki qiymatni ifoda etmoqda, biri bu o'zining qiymati, yani boshqa o'zgaruvchining adresi, ikkinchi qiymat esa, bu boshqa o'zgaruvchining asl 
qiymatidir. Agar biz pointerning o'zi bilan ishlasak, biz hotiradagi adres  bilan ishlagan bo'lamiz. Ko'p hollarda esa buning keragi yo'q. Pointer 
ko'rsatayotgan  o'zgaruvchining  qiymati  bilan  ushbu  pointer  yordamida  ishlash  uchun  biz  '*'  belgisini,  boshqacha  qilib  etganda,  ko'rsatish 
operatorini (indirection, dereferencing operator) qo'llashimiz kerak bo'ladi. Bunga misol beraylik.  
... 
int k = 74; 
int *kPtr = &k; 
... 
cout << k << " --- " << *kPtr << endl; // Ekranda: 
                                       // 74 --- 74 
cin >> *kPtr;                          // 290 qiymatini kiritaylik... 
cout << k << " === " << *kPtr << endl; // Ekranda: 
                                       // 290 === 290 
*kPtr = 555; 
cout << k << " ... "<< *Ptr << endl;   // Ekranda: 
                                       // 555 ... 555 
... 
Ko'rib turganimizdek, biz kPtr ko'rsatkichi orqali k o'zgaruvchining ham qiymatlarini o'zgartira oldik. Demak *kPtr chap identefikatordir, chunki 
uning qiymatini qiymat berish operatori yordamida o'zgartira olar ekanmiz. Agar pointerimiz 0 ga teng bo'lsa, uni ko'rsatish operatori - '*' bilan 
ko'llash ko'p hollarda dastur ijrosi hatolariga olib keladi. Undan tashqari, boshlangich qiymatlari aniqlanmagan pointerni qiymatiga ko'rsatish eng 
kamida mantiqiy hatolarga olib keladi, bunung sababi, pointer ko'rsatayotgan hotira qismida oldingi ishlagan dasturlar kodlari qolgan bo'lishi 
mumkin. Bu esa bizga hech keragi yo'q. Pointer bo'lmagan o'zgaruvchilarga ko'rsatish operatorini qo'llash ta'qiqlanadi.  
Aslini olganda, & adres olish operatori va * ko'rsatish operatorlari, bir-birining teskarisidir. Bir misol kertiraylik.  
// Adres olish va ko'rsatish operatorlari  
# include  
char c = 44;     // char tipidagi o'zgaruvchi        
char *pc = &c;   // char tipidagi pointer 
 int main () 
{ 
   cout << "&*pc ning qiymati: " << &*pc << endl; 
   cout << "*&pc ning qiymati: " << *&pc << endl; 
   cout << "c ning hotiradagi adresi: " << &c << endl;  
   cout << "pc pointerning qiymati: " << pc << endl; 
   cout << "c ning qiymati: " << c << endl; 
   cout << "*pc ning qiymati: " << *pc << endl; 
    
   return (0);               
}  
Ekranda: 
&*pc ning qiymati: 0x4573da55 
*&pc ning qiymati: 0x4573da55 
c ning hotiradagi adresi: 0x4573da55 
pc pointerning qiymati: 0x4573da55 
c ning qiymati: 44 
*pc ning qiymati: 44  
Demak, &*pc va *&pc  ayni ishni bajarar ekan, yani * va & operatorlari bir-birining teskarisidir. Hotiradagi adres  ekranga boshqa ko'rinishda 
chiqishi mumkin. Bu mashina va kompilyatorga bog'liqdir.