Poliduragay chatishtirish deb ataladi. Masalan: No‘xatning doni sariq, tekis, gultojbargi qizil aabbcc

Monogeterozigot (Aa) organizmda faqat ikki turdagi gametalar hosil bo'ladi: A va a

Digeterozigot organizm (AaBb) da to'rt turdagi gametalar bo'lishi mumkin: AB, Ab, aB, ab

Trigeterozigot (AaBbCc) organizmda esa sakkiz turdagi gametalarning yarmisida A, qolgan yarmida a allellar mavjud, ularni ikkita qatorga yozamiz. Keyin B va b allellarini avval ikkita dominant, keyin ikkita retsessiv qilib yozamiz, keyin shu ustunchalar yoniga C va c allellarni bir dominant, bir retsessiv qilib ketma-ket yozamiz.


Trigeterozigotali organizmlarda gametalar hosil bo‘lishini aniqlashning ikkinchi usuli ham mavjud:

POLIDURAGAY CHATISHTIRISH

1.*Onaning qoni I qon guruh, otasining qoni IV qon guruhiga ega. Bolalar ota yoki ona qon guruhiga ega bo'lishi mumkinmi?
2.Bir oilada o'gilning qon guruhi I qon guruh, uning singlisiniki esa IV bo`lsa, ota-onasining qon guruhlarini aniqlang.
3.Onaning qoni I qon guruh, otasining qoni II qon guruhiga ega. Bolalar ota yoki ona qon guruhiga ega bo'lishi mumkinmi?
4.Ko'k ko'zli, II qon guruhli, geterozigota ayol va IV qon guruhli, qo'yko'z, geterozigota erkak nigohidan qanday genotipli farzandlar tug'iladi? (qo'yko'zlik ko'zning ko'k bo'lishi ustidan to'la dominantlik qiladi).
5.Silliq sochli, III qon guruhli ayol, sochlari jingalak, II qon guruhli erkak bilan nikohidan I qon guruhli, sochi taram taram farzand tug'ilgan bo'lsa, bu oilada yana qanday qon guruhli farzandlar uchrashi mumkin?
Masalalar.
1.**Barcha belgilari bo’yicha geterozigota qo’y ko’z,sepkilli, taram-taram sochli erkak bilan ko’k ko’zli,sepkilsiz, silliq sochli ayol oilasida tug’ilishi mumkin bo’lgan farzandlarning necha foizi jingalak bo’ladi?
A) 75 % B) 25 % C) 50 % D) 0 %
2. Doni sariq va tekis, qizil gulli, genotipi trigeterozigota no’xat o’simligini tahliliy chatishtirish natijasida hosil bo’lgan avlodning necha foizida doni sariq va tekis bo’ladi?
A) 25 B) 12,5 C) 50 D) 37,5
3.Odamlarda qoshning sertuk bo’lishi, yuqori
qovoqning osilgan bo’lishi, burunning katta bo’lishidominant belgi hisoblanadi. Agar qoshi sertuk,qovog’i normada, burni katta, genotip bo’yicha gomozigota erkak siyrak qoshli, qovog’i osilgan va burni kichik gomozigotali ayolga uylansa, ularning farzandlari orasida uchchala belgi bo’yicha geterozigotali farzand tug’ilish ehtimoli necha %?
A) 25 % B) 0 % C) 75 % D) 100 %
4.Albinizm kasalligi retsessiv autosoma kasalligi,daltonizm retsessiv jinsga birikkan holdairsiylanadi. I qon guruhi I⁰ I⁰ va II qon guruhi I ^AI^A, I ^AI⁰ , III qon guruhi I ^B I^B ,I ^B I⁰ , IV qon guruhi I ⁰I ^Bholda ifodalanadi. I qon guruhli daltonizm va albinizm bo’yicha sog’lom gomozigotali ayol daltonik bo’lmagan va qolgan ikki belgi bo’yicha geterozigotali II qon guruhli yigitga turmushga chiqdi. Ushbu oilada tug’ilgan farzandlar necha foizining qon guruhi I va II bo’lishi ehtimolini mos ravishda toping.
A) 50, 50 B) 50, 25 C) 25, 50 D) 0, 100
5. Odamlarda sochining jingalakligi silliqligi
ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigota
organizmlarning sochi to’lqinsimon bo’ladi. O’ng
qo’lni ishlatish va normal eshitish chapaqaylik va karlik ustidan to’liq dominantlik qiladilar.
Jingalak sochli, o’naqay, normal eshituvchi ayol, to’lqinsimon sochli, chapaqay, normal eshituvchi erkakka turmushga chiqqan. Bu nikohdan to’lqinsimon sochli, o’naqay, normal eshituvchi va to’lqinsimon sochli, o’naqay, kar
farzandlarning tug’ilish ehtimolini toping.
A) 3/16 : 3/16 B) 3/16 : 1/16
C) 1/16 : 3/16 D) 9/16 : 1/16
Masalalar.

1. Odamlarda sepkillilik sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Jingalak soch esa
silliq soch ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigotalilarda soch tolqinsimon boladi.
Gemofiliya Xjinsiy xromosomada joylashgan retsessiv belgi hisoblanadi. Barcha genlari
bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan
farzandlarning necha foizi gemofiliya bilan kasallanganligini aniqlang.
A) 50 B) 56,5C) 25 D) 75
2.geterozigotalilarda soch tolqinsimon boladi. Sepkillilik (B)sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Gemofiliya
esa jinsiy Xxromosomada joylashgan retsessiv belgi hisoblanadi. Barcha genlari bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan farzandlarning necha foizi Ava Вgeni bo‘yicha geterozigotali ekanligini aniqlang.A) 12,5B) 50C) 25D) 75
3. Odamlarda sepkillilik sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Jingalak soch esa silliq soch ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigotalarda soch tolqinsimon boladi. Polidaktiliya autosomada joylashgan dominant belgi hisoblanadi. Jingalak sochli, boshqa genlari bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan farzandlarning necha foizi normal barmoqli bolishini aniqlang.
A) 12,5 B) 50 C) 25D) 75
4. Odamlarda sepkillilik sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Jingalak soch esa silliq soch ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigotalarda soch tolqinsimon boladi. Gemofiliya jinsiy Xxromosomada joylashgan retsessiv belgi hisoblanadi. Jingalak sochli, boshqa genlari bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan farzandlar orasida sepkilsiz qizlarning tugllish ehtimolligi necha foiz boladi?A) 12,5B) 6,5C) 25D) 50
5. Odamlarda sepkillilik sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Jingalak soch esa silliq soch ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigotalarda soch tolqinsimon boladi. Gemofiliya jinsiy Xxromosomada joylashgan retsessiv belgi hisoblanadi. Jingalak sochli, boshqa genlari bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan farzandlar orasida sepkilli qizlarning tugllish ehtimolligi necha foiz boladi?A) 6,5B) 50 C) 12,5D) 25
6. Odamlarda sepkillilik sepkilsizlik ustidan toliq dominantlik qiladi. Jingalak soch esa silliq soch ustidan chala dominantlik qiladi, geterozigotalarda soch to‘lqinsimon boladi. Gemofiliya jinsiy Xxromosomada joylashgan retsessiv belgi hisoblanadi. Jingalak sochli boshqa genlari bo‘yicha geterozigotali ayol va silliq sochli, sepkilsiz, soglom erkak oilasida tugllgan farzandlar orasida sepkilli va sepkilsiz qizlarning nisbatini aniqlang.
A) 1:2B) 3:1C) 3:4D) 1:1
7.Raxit kasalligi jinsiy Xxromosomada joylashgan dominant gen ta’sirida yuzaga chiqadi. Raxit bilan kasallangan II qon guruhli ayol va III qon guruhli soglom erkak oilasidaI qon guruhli soglom qiz tuglldi. Ushbu oila haqida bildirilgan qaysi fikrlar to‘g‘ri?
1) kasal va soglom farzandlarning tug‘ilish phtimnlligi 1:2 nisbatda boladi; 2) I va II qon guruhiga ega farzandlarning tugllish ehtimolligi 2:1 nisbatda boladi; 3) barcha o‘g‘il farzandlardan 50%i soglom tug‘iladi; 4) farzandlarning 12,5%i IV qon guruhli soglom boladi.
A) 3, 4В) 2,3С) 1, 2D) 1,4

1 <<< Suli o’simligida poyasining baland bo’lishi va zamburug’larga chidamli bo’lishi, poyasining past bo’lishi, va zamburug’larga chidamsizligi ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar orasidagi masofa ancha yaqin joylashgan.Degeterozigota genotipga ega o’simliklar retsessiv gomozigotali suli o’simliklari bilan chatishtrlishi natijasida avlodda 8056 ta poyasi baland, zamburug’larga chidamli, 326 ta poyasi past zzamburug’larga chidamli, 296 ta poyasi past zamburug’larga chidamsiz, 7756 ta poyasi baland, zamburug’larga chidamsiz o’simliklar olingan bo’lsa, ota-onaga o’xshamagan o’simliklar foizini belgilang.

A) 49,17 B) 96,7 C) 7 D) 93
2 <<< Suli o’simligida poyasining baland bo’lishi va zamburug’larga chidamli bo’lishi, poyasining past bo’lishi, va zamburug’larga chidamsizligi ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar orasidagi masofa ancha yaqin joylashgan.Degeterozigota genotipga ega o’simliklar retsessiv gomozigotali suli o’simliklari bilan chatishtrlishi natijasida avlodda 8056 ta poyasi baland, zamburug’larga chidamli, 326 ta poyasi past zzamburug’larga chidamli, 296 ta poyasi past zamburug’larga chidamsiz, 7756 ta poyasi baland, zamburug’larga chidamsiz o’simliklar olingan bo’lsa, ota-onaga o’xshagan o’simliklar foizini belgilang.
A) 3,63 B) 96,7 C) 50,83 D) 93
3<<A)96% B)81 % C)8% D)97%
4 <<< Sulida В geni donning kulrang bo‘lishini, b geni esa donning oq bo‘lishini ta’minlaydi. A geni rang hosil bo‘lishiga ta’sir qilib, donning qora bo'lishini ta’minlaydi. a geni rang hosil bo‘lishiga ta’sir qilmaydi. Genotiplari bir-biridan farq qiluvchi qora donli suli o‘simliklari chatishtirilganda 4120 ta o‘simlik olindi. Shulardan 1030 tasi kulrang, qolganlari qora donli bo‘ldi. Chatishtirish uchun olingan o'simliklarning genotipini aniqlang.
A) AaBb x aabb B) aaBb x Aabb C)AaBB x Aabb D) AaBb x Aabb
Masalalar yechimi:
*I ⁰I⁰ birinchio qon giruhli ona
I^A I^B to’rtinchi qon guruhli ota P I ⁰I⁰ X I^A I^B