Polimerler haqida asosiy tushunchalar. Polimerlerdiń tasnifsi. Tabiiyǵıy, sintetikalıq, sun'iy polimerler. Kirish Hоzirgi kundа «pоlimеr», «plаstmаssа»
Download 243.59 Kb. Pdf ko'rish
|
1. maruza
|
3.Bosqichli polimerlanish
Bosqichli (migratsion) polimerlanish deb monomer moleku- lalarining bir-biri bilan vodorod atomi yoki qandaydir atomlar guruhining bir molekuladan ikkinchi molekulaga ko‘chib oMishi bilan bosqichma- bosqich birikish jarayoniga aytiladi. 0 ‘sayotgan molekula har bir birikish bosqichidan so‘ng toMiq barqaror boMadi. Ba’zan /xilihirikish deb ham ataluvchi polimerlanishning bu usuli erkin radikal yoki ionli polimerlanishdan zanjirli polimerlanishdagi oraliq mahsulotlarning barqarorligi bilan farqlanadi. Shu bilan bir qatorda polimerlanishning bu usuli polikondensatlanish jarayoni bilan qandaydir umumiylikka ega, ammo rivojlanish jarayoni quyimo- Ickulyar qo‘shimcha mahsulotlar ajralib chiqishi bilan sodir boMmaydi. Shunday qilib, bosqichli polimerlanish polikondensatlanish va zanjirli polimerlanish oraligMni egallaydi. Bosqichli polimerlanish reaksiyasi umumiy holda zanjirli polimerlanish reaksiyasi tenglamalari bilan ifodalanadi: nA->(A)n ya’ni molekulalar sonining kamayishi va polimer o‘rtacha molekulyar massasining ortishi ta’sirlashuvchi moddalar elementar tarkibi saqlanishi bilan sodir bo‘ladi. Ammo bosqichli polimerlanish mexanizmi zanjirli polimerlanish mexanizmidan farq qiladi. bu yerda. M b M2, М3 va h.k. - monomer, dimer, trimer va h.k. molekulalari. Masalan, olefmlarning bosqichli polimerlanishida reaksiya quyidagicha sodir boMadi: CH 2 = CHR+ с н 2 = CHR ------------*■ C H 3 —CHR — CH = CHR С Hi —CHR — CH = CHR + CH2 = CHR -----------*- CH3- C H R — С H2 - C HR - С H*C HR * ; C H 3 - C H R — c h 2- c h r - - ^ h=c h r + c h 2 = c h r --------- ----------is- СНз - C H R - C H 2 - C H R - C H 2 - C H R — CH = CHR va hokazo. Bosqichli polimerlanishga misol sifatida stirolning sulfat kislota ishtirokidagi reaksiyani keltirish mumkin: ’ Г " “ .......’ CH2 = CH + CH2 = CH ---------» -С Н з - С Н —CH = CH C H j- CH CH = CH +CH2= CH — ►СНз CH - C H j - C H - CH =CH о о n Л rt Olefmlarning bosqichli poimerlanishidan yuqorimolekulyar polimerlar hosil bo’lmaydi. Bu reaksiya monomer molekulasida harakat- chan atomlar yoki atomlar guruhlari bo’lgandagina katta tezlikda borib yuqori molekulyar massali polimerlar hosil qilaoladi. Yuqori harakatchanlikka spirt va aminoguruhlardagi vodorod atomlari ega. Poliuretanlarni diizotsianatlar va ikki atomli spirtlardan sintez qilinganda gidroksil guruhning vodorod atomi izotsianat moleku- lasidagi azot atomiga uretanli guruhlar hosil qilib ko‘chadi: * 1 о = с = N - R ~ N = С = О + НО - R' - О Н --------► ---о = С = N - R- NHC — О —R'— ОН II О Г т 0 = С = N-R-NHC-O- R'-OH +0=C=N-R-N=C=0 ------*« II О — — w 0 = С = N-R- NHC- О - R'-OH +0 = С = N - R - N = С = О I! О 0 = C = N- R~ NHC-О - R'- ОС NH R Й = С = О + НО - R'- ОН---- ► II II О О -------» 0 = С = N-R-NHC-0-R'-0CNH-R -NHC-0-R'-OH II II II 0 0 О va h.k. Migratsion polimerlanish yuqoridagi reaksiyalar bilan chega- raianmay. u umumiy xarakterga ega, chunki harakatchan vodorod aktseptorlari rolitii nafaqat izotsianat guruhlar bajaradi, balki ba’zi geterosiklik birikmalar (masalan, diepoksidlaming aminlar, fenollar, spirtlar va kisiotalar bilan ta’siri), ikkilamchi va uchlamchi bog‘lar (eiementorganik birikmalar gidridlarining atsetilen yoki vinil guruhlar qoldiqlari tutgan molekulalarga birikishi) va h.k. laming kislorod yoki azot atomlari ham bajaradi. Xulosa Xulosa qilib aytganda polimer materiallar bu ko’p turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun eng kerakli material hisoblanadi . Turmush tarzida keng qo’llaniladiganlari plassmassalar, quvurlar kovichoklar va boshqalar kiradi. Polimer materiallarni boshqa materiallarga qaraganda qayta ishlash osonroq. Polimer materiallarni qayta ishlashda odamlar yashash joyidan ancha uzoqda zavodlarda ishlab chiqariladi. Chunki qayta ishlash jarayonida odam salomatligi uchun ancha zararli hidlarni chiqaradi. Har bir mahsulot odamlar uchun hizmat qiladi. Yuqori molekulyar birikmalar haqida umumiy tushunchalarni bilib oldim. Download 243.59 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|