Презентация тошкент молия институти "Иқтисодий таҳлил" кафедраси мавзу: пул оқимлари таҳлили

Пул оқимининг таркибланиши

№	Пул оқими	Таркиб қаторлари
1	Шаклланиш доираси бўйича	Корхона бўйича умумий пул оқими
		Таркибий бўлимлар, филиаллар бўйича пул оқими
		Хўжалик фаолияти турлари бўйича пул оқими
		Алоҳида хўжалик жарёнларидан бўйича пул оқими
2	Фаолият йўналишлари бўйича	Операцион фаолиятдан
		Инвестицион фаолиятдан
		Молиявий фаолиятдан
3	Натижавийлиги бўйича	Ижобий пул оқими
		Салбий пул оқими
4	Ҳажмни ҳисоблаш усули бўйича	Ялпи пул оқими
		Соф пул оқими
5	Соф қиймати бўйича	Ортиқчалик
		Етишмовчилик
6	Даврийлиги бўйича	Жорий пул оқими
		Келгуси пул оқими

Соф пул оқимининг горизонтал ва вертикал таҳлили

т/р	Кўрсаткичлар	Ўтган йилнинг шу даврида		Ҳисобот даврида		Ўзгариши		Ўсиш дара-жаси, %	Ўсиш дара-жаси, %
		Сумма, минг сўм	Сал-моғи, %	Сумма, минг сўм	Сал-моғи, %	Сумма, минг сўм	Сал-моғи, %
1.	Асосий фаолиятдан соф пул оқими	195,0	487,5	192,0	274,3	-3,0	-10,0	98,5	-1,5
2.	Инвестицион фаолиятдан соф пул оқими	-115,0	-287,5	-212,0	-302,9	-97,0	-323,3	184,3	84,3
3.	Молиявий фаолиятдан соф пул оқими	-40,0	-100,0	90,0	128,6	130,0	433,3	-225,0	-325,0
4.	Натижавий соф пул оқими	40,0	100,0	70,0	100,0	30,0	100,0	175,0	75,0

Пул оқимларин башоратлаш

• Башоратлаш -(грекча prgognoses-олдиндан кўриш) молиявий менежментда узоқ истиқболга молиявий ҳолатни бир бутун ҳолда ва турли кисмларини ўзгартиришни ишлаб чиқиш тушунилади.
• Пул оқимининг башорати бизнес режанинг муҳим жиҳатларидан биридир. Бу орқали нақд пул оқимини назорат қилиш, юзага келаётган муаммоларни олдини олиш ёки мавжуд имкониятлардан фойдаланиш мумкин бўлади.

Пул оқимини башоратлаш босқичлари

• Давр оралиғида пул киримини башоратлаш. Пул киримини асосий манбаси бу махсулот (товар, иш ва хизмат)ларни сотишдан тушум ва дебиторлик қарзлари ҳисобланади. Бу борада тайёр маҳсулот (товар, иш ва хизмат)ларни сотишдан пул киримини ўртача кўрсаткичи (коэффиценти, даври) аниқланади.
• Давр оралиғида пул маблағлари чиқимини башоратлаш. Биринчи навбатда нақд пул чиқими белгиланади. Унинг муҳим таркибий бирлиги мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга бўлган кредиторлик мажбуриятларини қоплаш ҳисобланади.
• Соф пул оқимини аниқлаш. Башорат қилинадиган соф пул оқими уларнинг кирим ва чиқимини фарқлаш асосида аниқланади. Натижа ижобий (ортиқчалик) ва салбий (етишмовчилик) шаклида бўлиши мумкин
• Пул маблағларига бўлган қисқа муддатли молиялаштиришнинг умумий хажмини аниқлаш. Молиялаштириш юзасидан кўпгина хўжалик субъектлари қисқа ва узоқ муддатли банк кредитлари, ссудаларини жалб этишни мақбул кўришади. Унинг хажми албатта башоратланган соф пул оқимига қараб белгиланади.

Пул оқимларини таҳлил қилишнинг тўғри ва эгри услуби

• Тўғри усул- хўжалик фаолиятидан пул маблағлари ҳаракатини ижобий ва салбий фарқланишларини аниқлашнинг касса усулида ҳисоб-китоб қилинишидир.
• Пул маблағларини тўғри усулда таҳлил этишнинг методологик асоси баланс усули ҳисобланади.Унинг мазмунини қуйидагилар ташкил этади:
• -пул қийматликларининг даврий қийматини ҳисобга олмаслик
• -пул маблағларини қолдиқ қисмини аниқлашнинг қуйидаги боғланишига қуйидаги тенгликка тенг:
• ПМдб + ПМк - ПМч = ПМдо
• Бу ерда: ПМдб, ПМдо - пул маблағларининг давр боши ва охирига қолдиғи;
• ПМк-пул маблағлари кирими;
• ПМч-пул маблағлари чиқими.

Пул маблағларини эгри усулдаги таҳлили

• Эгри усулда пул маблағларини таҳлил этишнинг ахборот таъминоти сифатида бухгалтерия баланси, методология асоси таҳлилнинг баланс усули ҳисобланади.
• Мазкур усулда пул маблағларининг киримида баланс пассиви моддаларининг ўсиши ва актив моддаларнинг камайиши, пул маблағлари чиқимида баланс актив моддаларининг кўпайиши ва пассив моддаларининг камайишини характерлайди.
• Пул маблағлари кўпайишида асосий манба жорий давр фойдаси ва амортизация ажратмалари ҳисобланади.
• Умумий кўринишда пул маблағлари харакатини, ҳисоб – китобини қуйидаги формула асосида топади:
• СПХ = СФ + АА - (ΔА + АА) + (ΔП - СФ)
• Бунда: СФ - жорий давр соф фойдаси;
• АА - амортизация ажратмалари;
• ΔА - активларнинг ўзгариши;
• ΔП -пассивларнинг ўзгариши.