Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevraldagi O‘zbekiston

3.2.5-rasm. Rektifikatsion jarayoniga bo’lgan sarflarning flegma soniga 
bog’liqligi. 
Ko’rinib turibdiki, flegma soni ortishi bilan ekspluatatsion sarflar 
proporsional ravishda ortadi. Kapital sarflarning flegma soniga bog’liqligi 
kolonna diametri va balandligiga teskari proporsionalligi bilan ifodalanadi. 
Flegma soning ma’lum bir qiymatiga kapital sarflarining minimal kattaligi to’g’ri 
keladi. 
Umimiy sarflar va flegma soni orasidagi bog’liqlik ham minimum nuqtasi 
bilan xarakterlanadi. Bu nuqtaga mos R haqiqiy flegma sonining optimal 

---

56
qiymatiga teng bo’ladi. Haqiqiy flegma sonini quyidagi formulada hisoblash 
mumkin: 
𝑅
𝑥
= 𝛽
𝑅
𝑅
𝑚𝑖𝑛
(3.2.10) 
Bu yerda 
𝛽
𝑅
-flegma ortiqchaligini ifodalovchi koeffitsiyent. Ko’pchilik 
hollarda ushbu koeffitsiyent quyidagi oraliqda bo’ladi-𝛽=1,04....1,5. 
Rektifikatsion kolonna ishchi balandligiva tarelkalar sononi hisoblash. 
Odatda ushbu paramatrlarni aniqlash konsentratsiyalar o’zgarishining 
nazariy yoki haqiqiy pog’onalari soniga qarab olib boriladi. Bunda nazariy 
pog’onada bug’ va oqib tushayotgan suyuqlik muvozanat holatida bo’ladi. 
Barbataj tarelkasining ishlash prinsipi ko’rib chiqamiz (3.2.2-rasm). 
3.2.6-rasm. Tarelkalar sonini aniqlashga oid. a-tarelkada bug’ va 
suyuqlikning o’zaro ta’siri; b -bug’ va suyuqlik muvozonatga erishish jarayonini
y-x diagrammada tasviri; d – bug’ va suyuqlik muvozanatga erishmagan 
jarayonini y-x diagrammadagi tasviri. 
Agar konsentratsiyasi x
n+1
bo’lgan suyuqlik yuqoridan n-tarelkaga oqib 
tushsa, pastdagi tarelkadan konsentratsiyasi y
n-1
 bo’lgan bug’ ko’tariladi. Massa 
almashinish natijasida suyuqlikdagi yengil uchuvchan komponent bug’ga o’tsa, 
qiyin uchuvchan esa –bug’dan suyuqlikka o’tadi. Bug’dagi yengil uchuvchan 

---

57
komponent konsentratsiyasi y