Psixikaning filogenetik taraqqiyoti

Psixikaning filogenetik taraqqiyoti

Psixika materiya evolyusiyasining natijasi sifatida.

Seskanuvchanlik va tropizmlar.

Instinktlar, ko ‘nikmalar va hayvonlaming agqliy hatti-harakatlari.

Inson va hayvonlar psixikasi o’rtasidagi farqlar.

Inson ongi.

PSIXIKA MATERIYA EVOLYUSIYASINING NATIJASI SIFATIDA. Psixikaning paydo bo'lishi materiyaning uzoq taraqqiyoti bilan tushuntiriladi. Jamiki materlya, Jonsiz anorganik materlyadan tortib, to materiyaning yuksak™hamda murakkab shakli - inson miyasigacha moddiy olamning umumiy xusustyati bulmish aks ettirish xususiyatiga, ya‘ni ta‘sirlarga Javob qaytarish qobitiyatiga ega. Aks ettirish shakllari materiyaning yashash shakllariga bog"liqdir.

Jonsiz tabiatda harakat Jism yoki moddalarning o’zaro mexanik, fizik yoki ximlyaviy munosabatlari tarzida nomoyon bo’lishi mumkin. Masalan, suvning daryo qirg oqlarini, goyalarni yuvishi va emirishi, quyosh nurining oynadan aks etishi (sinib qaytishi). Tirik materiyagavo'tishda harakatning shakllari sifat Jihatdan o zgaradi. Tirik materiyaga aks ettirishning biologik shakllari xosdir. Tirik materiyada aks ettirishning yangi shakli - psixik aks ettirish paydo bo 'ladi.

SESKANUVCHANLIK VA TROPIZMLAR Biz yuqorida ko’rib o'tgan SESKANUVChANLIK o’simliklardan tortib hayvonlargacha mavjud. Seskanuvchanlik tirik organizlarning biologik ahamiyatga ega bo'lgan (biotik) ta’sirlarga Javob qaytarish qobiliyatidir. Sodda, bir hujayrali tirik organizmlardayoq elementar seskanuvchanlik xususiyati bo‘lib, ular tashqi muhit ta’siriga harakat bilan Javob qaytaradilar.

O"simliklar olamiday aks ettirishning biologik shakli faqatgina tropizmlardan iborat. Hayvonlarda ta’sirlanishning yangi turi - SEZUVCHANLIK yuzaga kelgan. Seskanuvchanlikdan sezuvchanlikka o'tish boshqacha hayot tarixi bilan bog ‘liqdir.

INSTINKTLAR Instinktlar hayyonlar hatti-harakatlarining murakkab, tug’ma_ shaklidir. Masalan: qushlarning sin yasashda cho’p,loy*tanlashi, o'rgimchaklarning to’qish san‘ati. Asalari o)2-kataklarida go‘yo puxta hisob qilib turganday, anik reja bilan quradi. Bundan tashqari asalarilarda bir-biriga xabar berish qobiliyati mavjud. Instinktlar bir qator moslashuv harakatlari tizmasidan iborat. Bir harakatning tugallanishi boshqa harakatni vujudga keltiradi. Instinktiv harakatlar yuzaki kuzatganda o’zining "maqsadga muvofiqliligi" bilan kishini hayratda qoldiradi.