Psixologik trening

7.Aniq vaziyatlar tahlili: meditatsiya, boshqariluvchi idrok, vizualizatsiya qilish.

Meditatsiya horijiy tillardan olingan bo’lib, “chuqur o’ylamoq”, “fikr yuritmoq” ma’nolarini anglatib, stress darajasini va qon bosimini pasaytiradi, hamda insonning immun tizimini mustahkamlab, diqqatini bir joyga to’plash imkoniyatiga ega. Shu bilan o’n daqiqa shug’ullanish sizga yaxshi kayfiyatni qaytaradi va miyani yanada yaxshiroq ishlashiga omil bo’ladi. Soha olimlarining ta’kidlashicha inson o’z miyasini konsentratsiya qilishda, xotirasini kuchaytirishda va hayolidan turli chirkin fikrlarni quvishda eng samarali usul – medidatsiyaligini ta’kidlashadi.
Meditatsiya – o’z miyasini konsentratsiya qilish maqsadida 15-20 daqiqa vaqt mobaynida o’ziga qulay holatda o’tirib, ko’zini yumgan holatda hech narsani tafakkur qilmay, sukut saqlab o’z-o’ziga quloq solish, echki “Men”ni his qilish, o’zini o’zi nazoratga olish kabi funksiyalarni amalga oshiruvchi mashg’ulot turidir
Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, meditatsiya bilan muntazam shug’ullanuvchi insonlar ruhiy kasalliklarga chalinmasligi aniqlandi. Muntazam meditatsiya qiluvchi miya sohiblari shizofreniya, epilepsiya, faromushlik, hardam - hayollik kabi qattiq asoratli kasalliklarga chalinmasligi ajoyib holat deydi tadqiqotchi psixiatrlar.
Psixologlarning ta’kidlashicha meditatsiya va yoga kabi miyani sukunat bilan shug’ullantiruvchi mashqlar stress va vasvasadan qutulish uchun samarali usullardir.
Bugungi shiddatli zamon kishisi uchun tana azoblari, ruh qiynoqlari begona emas. Jism va ruh qiynoqlaridan qutqaradigan tabiiy holat mavjud, bu yana shu meditatsiyadir, ya’ni inson xotirasini jam qilgan holda jim kuzatadi. Tinch kuzatish nazarimizda barcha yo’llar berkilganda umid beradi va sog’lom bo’lishga yo’naltiradi.
Meditatsiyaning nimaligiga, uning tub mohiyatiga ko’pchilik tushunib yetavermaydi, aksincha, kasal kishilar qanchalar kam, sog’lom, baxtiyor insonlar qanchalar ko’p bo’lardi. Meditatsiya tom ma’noda ajoyib va g’aroyib vosita-u salomatlik asosi hisoblanadi.
Geshe Rabten meditatsiyani aqlni o’zgartirish, bo’ysundirish va boshqarish vositasi deb ta’riflaydi.
Meditatsiyaga insonlar ko’pincha stresslarga qarshi vosita sifatida murojat qilishadi. O’tgan asrning 70 –yillarida unga ilmiy yondashildi. Izlanishlar shuni ko’rsatdiki, meditatsiya kuzatilgan o’zgarishlar qatorida jismonan o’zgarishlarga ham sabab bo’ladi. Meditatsiya ta’sirida modda almashinuvi jarayonlari sekinlashgani ma’lum bo’ldi.Organizmning kislorodga bo’lgan ehtiyoji kamaygan, karbonat angidrid ajratish pasaygan.Bu fan uchun katta kashfiyot edi. Olimlar qon bosimini tushirishda, stress tufayli ruhiyat buzilishlarida meditatsiya amaliyoti orqali mijozlarga yordam berishni tavsiya qildilar. Agar biz meditatsiyaga stressga qarshi vosita sifatida qarasak, meditatsiya amaliyotida tanada sodir bo’ladigan o’zgarishlar natijalari foydali bo’lar edi. Ammo biz Sharq qarashlari ortidan ergashamiz va meditatsiyani ma’naviy yuksalish hamda kamolotga yetish vositasi deb hisoblaymiz. Meditatsiya ong, aql, idrok bilan bevosita ishlaydi. Meditatsiyaga kirishayotganda biz ixtiyorsiz ravishda inson mohiyati negiziga, inson mavjudligi asoslariga to’xtalamiz.
Meditatsiya holatiga kirganimizda ko’p narsalarga, jumladan, huzur – halovatga ega bo’lamiz. Kimki meditatsiyadan natija kutar ekan, mutlaqo hech narsaga erishmaydi. Muhimi natija emas, balki holatning, jarayonning o’zi ekanini tushungan kishigina natijaga ega bo’ladi, aynan hech nima kutmagani uchun kutilganidan-da ortiq afzalliklarga erishadi.
Vizualizatsiya – maqsadning tasavvurdagi obrazini yaratish. Nimaga erishishni istashingizni, buni qanday amalga oshirishni tasavvur qilasiz. Ko‘pchilik vizualizatsiyani kelajak haqidagi yaxshi umidlar sifatida qabul qiladi.
«Istaklar taxtasini yarat va unga qara». Bunday strategiyaga bir muhim jihat – haqiqat bilan bog‘liqlik yetishmaydi. Agar chiroyli uyda yashashni tasavvur qilib, unga erishish uchun qanday qilib pul ishlashni o‘ylamasangiz, orzu orzuligicha qoladi. Samarali vizualizatsiya istak ob’ekti va unga erishish
harakatlarini o‘z ichiga oladi. Maqsadingizga erishish uchun har bir qadamni tasavvur etishingizga to‘g‘ri keladi: qaysi yo‘nalishda ishlaysiz, qanday to‘siqlarni yengishingiz lozim va buni qanday amalga oshirasiz. Bu oddiy orzular kabi u qadar yoqimli emas, biroq ko‘plab sohalarda haqiqiy natijalarga erishishda yordam beradi.