Psixologiya” fakulteti “ iqtisodiyot va turizm” kafedrasi iqtisodiyot nazariyasi fanidan

2.2. Bozorni egallash strategiyasi.
Bozor kanalini tanlashda bozorga kirish masalasini yechish uchun bozorni egallash darajasi kerakligi to‘g‘risida savol tug‘iladi, Bu savolni yechish uchun bozorni egallash 3 strategiyasiga murojaat qilamiz:
1. Sotishning intensiv strategiyasi - maksimal sonli omborlardan va savdo shaxobchalardan foydalanish. Bu strategiya har kuni talab tovarlari va kam mehnat sig‘imli xizmatlar uchun to‘g‘ri keladi. Xususiyatlari: bozorlar bo‘yicha tovarlar rentabelligi har xilligi, tovar markasi imidjini qo‘llab quvvatlash qiyin.
2. Sotishning saylov sistemasida mahsulot tayyorlovchi hamma vositachilarni jalb qila olsada, lekin hamma vositachilardan foydalanilmaydi.
3. Eksklyuziv sotish sistemasi - bu tayyorlovchining faqat bir savdogarlar orqali bozorni egallash usuli, bitta savdogar aniq territoriyada aniq mahsulotni sotish huquqini oladi.
Eksklyuziv sotishning asosiy shakli bo‘lib franshiza hisoblanadi.
Franshiza - iste’molga loyiq tovarlar va xizmatlarni sotuvchi vertikal shartnomali marketing sistemasidir.
U franshizer nomli bir firma boshqa firmaga chegarallangan territoriyasida o‘rnatilgan qoida-tartibga asosan ma’lum bir narsa asosida biznes olib borish huquqini ko‘rsatuvchi o‘zoq muddatini shartnoma munosabatlarini ifodalaydi. Sotish kanalida kommunikatsion strategiyalar.
Vositachilar hamdo‘stligi - firma marketing strtegiyasini muvofiqligini oshirishning kaliti. Unga erishish uchun firma "itarish" va "tortish" kommunikatsion strategiyalarni tanlashi mumkin.
"Itarish" strategiyasi-bu strategiyaga asosan firma o‘z assortimenti bo‘yicha kerakli zahiralarni yaratib savdo zalida bu assortiment uchun yaxshi o‘rin ajratib xaridorlarga shu firma tovarlarini sotib olishga hissiyot uyg‘otadi. Uning maqsadi vositachiga yaxshi sharoitlar taklif qilib o‘z tovarini turli yo‘l bilan unga taklif qilib, shu vositachilar bilan ham jihatlikda ishlashga erishishdir.
Bu strategiyaning maqsadi taklifnomalar asosida tovarlar yaratish va xaridorlarning o‘zi vositachilarga nisbatan shu tovarlarni sotib olish uchun savdo-sotiq xissiyotlarini uyg‘otishdir.

Xulosa
Raqobat kurashi bozor tizimi barcha mamlakatlar iqtisodiyotiga xos bo’lib, u o’z doirasini to’xtovsiz kengaytirib bormoqda. Iqtisodiy munosabatlarni samarali tashkil etish va resurslarni oqilona joylashtirish avvaldan insoniyat diqqatini, ayniqsa iqtisod ahlini jalb etib kelmoqda.
Ma’lumki jamiyat ixtiyoridagi ishlab chiqarish imkoniyatlari, mehnat resurslari, tabiiy boyliklar, yer, ya’ni bu resurslar chegaralangan bo’lib ulardan foydalanish, joylashtirish oqilona yondashuvni talab etadi. Hozirgi vaqtda bozor iqtisodiyoti hukmronligi resurslarni samarali taqsimlab joylashtirish va iqtisodiy o’sishni tezlashtirish, mahsulot sifatini yaxshilash va yuqori turmush darajasini ta’minlash imkonini tug’diradi. Bunday tizim mehnatni rag’batlantirishning ma’qul usullaridan keng foydalanish va shaxsiy boylikni, milliy boylikning ortib borishini tezlashtiradi.
Raqobat asosan talab va taklif, raqobat, baho kabilar shakllantiradi, tartibga solib turadi. Talab va taklif qonunining harakati va bozor iqtisodiyoti taraqqiyoti insoniyat jamiyati uchun juda ahamiyatli bo’lgan barcha boyliklardan foydalanish samarasini ko’tarish va inson manfaatiga qaratishda kata imkoniyatlar yaratishini qayd qilish mumkin. Bunda resurslardan to’la foydalanish, tabiiy boyliklar samarasini ko’tarish, yangi-yangi texnologiyalar tufayli yangi xom-ashyo, materiallarni yaratish juda muhimdir.
Hozirgi texnologiya asosan kam xarajat, ayniqsa kam moddiy sarfli ishlab chiqarishni yuqori darajaga ko’targan bo’lib, bularning hammasi bozor talabi natijasidir.
Ishlab chiqarishning talab asosida har tomonlama va keng miqyosda taraqqiy eta olishi inson turmush tarzining yuqori darajasini ta’minlab boradi.
Talab va taklif qonuni ta’sirida rivojlanayotgan iqtisodiyot mavjud imkoniyatlardan inson manfaati uchun eng samarali foydalanish imkonini tug’diradi.Bozor iqtisodiyotining ustunligi ham avvalo shu bilan belgilansa kerak.