Psixologiya” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

qimmatliklar — milliy va chet el valyutalari;
operatsion kun — jismoniy shaxslarga xizmat ko‘rsatish uchun tijorat banki tomonidan belgilangan vaqt;
xalqaro to‘lov kartasi — xalqaro to‘lov tizimlari bilan kelishuvga asosan emissiya qilingan chet el valyutasidagi xalqaro to‘lov kartasi;
shaxsni tasdiqlovchi hujjat — jismoniy shaxsning pasporti yoki O‘zbekiston Respublikasida yashash guvohnomasi yoxud O‘zbekiston Respublikasi harbiy xizmatchilari uchun harbiy guvohnoma (bilet);
yakka tartibdagi tadbirkor — yuridik shaxs maqomini olmasdan faoliyat ko‘rsatayotgan yakka tartibdagi tadbirkor (bundan buyon matnda YTT deb yuritiladi).
Banklar o’rta asrlarda puldorlar tomonidan pulni qabo’l qilish va boshqa davlat, shaxar puliga almashtirib berish asosida kelib chiqqan. Keyinchalik puldorlar o’z bo’sh turgan mablaglaridan foyda olish maksadida ularni vaktincha foydalanishga mablag zarur bo’lgan korxonalarga ssudalar berishgan.
Mobilizatsiyalashgan pul mablaglari banklar mijozlarini kreditlash uchun va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishni qo’llabquvvatlash uchun foydalanadi. Daromad olish maqsadida bank resurslarini joylashtirish bilan bogliq bo’lgan operatsiyalar banklarning aktiv operatsiyalari deyiladi.
Veksel operatsiyalari veksellarni qayd yoki hisobga olish bo’yicha operatsiyalar va veksellar bo’yicha ssudalar berish operatsiyalariga bo’linadi.
Markaziy bankning xududiy boshqarmalarida berilgan veksellarni qayta hisobdan o’tkazishi mumkin. Vekselni hisobga olib bank uning vaqtinchalik egasi bo’ladi va vekselni emitent qilgan yoki uni hisobga olish uchun taqdim qilgan shaxsga ma’lum miqdorda pul to’laydi. Bu operatsiya uchun bank mijozdan qayd etish foizi yoki diskont deb ataluvchi ma’lum foiz undiradi. Diskont – bu vekselda ko’rsatilgan summa bilan veksel egasiga to’lanadigan summa o’rtasidagi farqdir.
Bozor iqtisodiyoti va jaxon xo’jaligi rivojlanishi bilan bank tizimi xam rivojlana bordi. Xozirgi sharoitda banklar tobora ko’proq fakat sof bank operatsiyalarini bajaradigan emas.
Tijorat banklari quyidagi aktiv operatsiyalarni bajaradi:
aktiv ssuda operatsiyalari;
bank xizmatlari va vostitachilik operatsiyalari;
bankning o’z mablaglari xisobidan amalga oshiradigan operatsiyalar va boshkalar.
Shu bilan birga banklar moliyaviy xizmatlar ko’rsatadigan moliyaviy muassasalarga aylanmokda, bu bank balansida aks ettirilmaydi, lekin juda katta daromad keltiradi. Masalan: banklar valyuta operatsiyalarini bajarganda sarroflar brokerlar sifatida maydonga chiqadilar va katta miqdorda vositachilik xaqi oladilar.

1998 yil 2 oktyabrda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Aktsiyadorliktijorat banklari faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to’grisida»gi Farmoniga muvofiq:
ustav kapitalida davlatga tegishli aktsiyalar paketi 25 foizdan ortiq bo’lgan tijorat banklarining bank kengashi tarkibiga O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankidan ishonchli vakil kiritiladi, uning zimmasiga mazkur aktsiyalar paketini boshќarish vazifasi yuklatiladi;
aktsiyadorlik-tijorat banki Kengashi bank filiallarining Boshqaruvi va rahbarlar bilan birgalikda bankni samarali boshqarishni tashkil etish, kreditlar berilishi va ularning o’z vaqtida qaytarilishi uchun javobgar hisoblanadi.