Psixologiya fani predmeti va vazifalari Psixologiyaning tarixan shakllanishi va rivojlanishi

8.Psixologiyani yuridik sohadagi axamiyati

Shunday qilib, psixologiya fani o‘rganadigan jarayonlar va hodisalar murakkab va xilma-xil. Ularni o‘rganishning ikki jihati bor: bir tomondan, ularni o‘rganish qiyin, ikkinchi tomondan oson ham. Oxirgi jihati xususida shuni aytish mumkinki, bu hodisalar bevosita bizning o‘zimizda berilgan, ularni uzoqdan qidirish, mavhum analogiyalar qilish shart emas, boshqa tomondan, ular o‘zaro bir-birlari bilan bog‘liq va umumiy qonuniyatlar va prinsiplarga bo‘ysunadi. 1-rasmda psixik jarayonlarning namoyon bo‘lish shakllari, ular o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar aks ettirilgan. Demak, qisqa qilib, psixologiyaning predmeti konkret shaxs, uning jamiyatdagi xulq-atvori va turli ichki kechinmalari, amallari va faoliyatlarining o‘ziga xos tarzda ongi tomonidan aks ettirilishidir, deb ta'riflash mumkin.

Psixologiya fanining bugungi kundagi vazifalari, tabiiy, uning predmetiga biroz o‘zgarishlar kiritadi. Zero, inson ongi va qalbi uchun kurash muammosi butun dunyo miqyosida dolzarb turgan masala sifatida qaralishini inobatga olsak, jamiyatimizning har bir a'zosi, mutsaqil yurt fuqarolari ongining milliy-madaniy muhit ta'sirida, milliy hamda umuminsoniy qadriyatlar asosida shakllanishi, ular qalbida sof imon va sog‘lom dunyoqarashlar, mutsaqil fikrlashning shakllanishi mexanizmlarini o‘rganish ham fanning muhim predmeti hisoblanadi. Ayniqsa, buguni yoshlarda aniq maqsad va maslakning bo‘lishi, milliy iftixor va g‘urur tuyg‘ularining to‘g‘ri tarbiyalanganligi yaxlit xalq va millat manfaatlari bilan uyg‘undir. Psixologiya fan sifatida aynan har bir shaxsda o‘ziga, yurtdoshlariga, turli faoliyat turlari hamda dunyoga nisbatan to‘g‘ri munosabatlarni shakllanishi yo‘llarini ham o‘rganishi kerak.

Aks holda yoshlar ongidagi o‘zgarishlarni aniq bashorat qilolmaslik, ularni to‘g‘ri tarbiyalash vositalarini tanlashda xatoliklarni keltirib chiqaradi. Yurtboshimiz I. Karimovning bu boradagi fikrlari juda o‘rinli: “Men ko‘hna bir haqiqatni yana eslatmoqchiman: tabiatda bo‘shliq bo‘lmaganidek, insonning ongu tafakkurida ham bo‘shliq vujudga kelishiga aslo yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.Kuzatish, so‘roq hamda psixologik testlar deganda nimalarni tushunasiz?Kuzatish deganda kishini o’ziga bildirmagan holda kuzatish va bildirgan holatda kuzatishni tushunishimiz mumkin. Kuzatish orqali biz insonlarni aniq o’rganishimiz mumkin bo’ladi.Yaxshiroq o’ragnishimiz uchun esa kishini o’ziga bildirmagan holda kuzatish yaxshi samara beradi deb o’ylayman.Chunki bu holatda kuzatilayotgan kishi o’zinig kuzatila yotganini bilmaydi.Bu esa o’sha kishini yanada yaxshiroq bilib olishga imkon beradi. Psixologlar Assotsiyasi raisi X.T. Maxmudova o’z nutqida sud-psixologik ekspertizasining O’zbekistondagi holati va tahlili, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi “Sud ekspertizasi haqida”gi qonunning o’rni va ahamiyati haqida so’z yuritdi. Yuridik psixologiya bo’limi boshlig’i T. S. Kocherova esa sud psixiatriyada mavjud bo’lgan muammolar va fuqarolik-protsessual huquqiy munosabatlarida qonun qo’llanilishi mexanizmlari haqida nutq so’zladi.