Psixologiya fanining dolzarb vazifalari, predmeti va metodlari

XAYOL

Reja

1.     Xayol haqida tushuncha

2.     Xayol jarayonlarining nerv-fiziologik asoslari

3.     Xayol jarayonlari

4.     Xayol turlari

Xayol haqida tushuncha

Odam o’z hayoti davomida ilgari idrok qilgan narsa va hodisalarni tasavvur etibgina qolmay, balki hech qachon hayotida uchratmagan narsalarni ham tasavvur eta oladi. Boshqachaqilibaytganda, odamfaqatilgariidrokqilgannarsalariniginaeslashbilancheklanibqolmay, balkishupaytgachahechqaerdauchratmaganyanginarsalarinihamo’zhayotidayarataoladi.

Shuningdek, avlod-ajdodlarimizninghayotigadoirtarixiykitoblarnio’qiyotganimizdayokibo’lmasa, o’qituvchininguzoqchetelmamlakatihaqidagiqiziqarligaplarinieshitarekanmiz, yuqoridaginarsalarganisbatantasavvurlarhosilbo’ladi.Xayolqilishjarayonidaidrokqilinganobrazlarorqalihosilqilingantasavvurlarvabundaytasavvurlarniongimizdaxotiraorqaliorttirilishitufayliyuzagakeladi. Demak, xayoljarayoniningbo’lishiuchunxotiratasavvurlariningbo’lishishart.Shuninguchunxayolningrivojlanishiinsonningbilimboyligi, turmushtajribasibilanbog’liq.

Xayoldebodamningongidailgaridanborbo’lganvaqtlialoqalarning (assosiasiyalarni) qaytadantiklanishivabir-biribilanyangichaqo’shilishiorqalinarsavahodisalarningyangiobrazlarinihosilqilishgaaytiladi.

Xayol - obraztasavvuryokig’oyashaklidayanginarsaningyaratilishi, ongfaoliyati, ya'niilgariidrokqilinmagannarsalarningobrazlarinimavjudtasavvurlarasosidamiyadayaratishdaifodalanadiganfaoliyatdir.

Xayolning inson hayotidagi o’rni juda kattadir. Istalgan mehnat faoliyatini oladigan bo’lsak, xayolning ishtirokisiz deyarli amalga oshirib bo’lmaydi. Masalan, biror narsa yasash biror o’simlikni o’stirish uchun qo’lga kiritiladigan natijalarni oldindan bilish, ya'ni xayolda tasavvur etib ko’rish lozim bo’ladi. Shuning uchun xayol juda ko’p faoliyatlarning tarkibiy qismiga kiradi.

Kishining butun ruhiy hayoti shaxsning bilish faoliyati va emosional irodaviy holatlari bilan uzviy bog’liq. Xayol idrok xotira tafakkur kabi mantiqiy bilish jarayonlari bilan uzviy bog’liq holda rivojlanadi. Xayolning mahsuli shundaki, u orqali avvalgi tajribalar qayta ishlanadi. Xayol tafakkur bilan shunday bog’liq-ki, xayol ham, tafakkur ham muammoli vaziyatlardan kelib chiqadi va shaxs ehtiyojlariga asoslanadi. Tafakkurda fikrlar, tushunchalar asosida ifodalanadi.