Psixologiya mustaqil ta’lim mavzu: Iroda inson faoliyatini va xulq-atvorini ihtiyoriy boshqaruv sifatida

PSIXOLOGIYA MUSTAQIL TA’LIM MAVZU:Iroda inson faoliyatini va xulq-atvorini ihtiyoriy boshqaruv sifatida

• Nukus davlat pedogogika institutining msht o’zbek guruh 2-kurs “G”-guruh talabasi Yo’ldosheva Marziya

REJA:

REJA:

1.Iroda haqida umumiy tushuncha.

2.Iroda vazifalari.

3.Iroda strukturasi.

4.Iroda sifatlari va ularni rivojlantirish usullari.

Maqsadga erishish yo’lida uchraydigan qarama-qarshiliklarni bartaraf qilish jarayonida zo’r berish bilan uyg’unlashgan ,muayyan maqsadga yo’naltirilgan ongli harakatlar irodaviy harakatlar deyiladi.

• Maqsadga erishish yo’lida uchraydigan qarama-qarshiliklarni bartaraf qilish jarayonida zo’r berish bilan uyg’unlashgan ,muayyan maqsadga yo’naltirilgan ongli harakatlar irodaviy harakatlar deyiladi.
• Iroda kishining o’z oldiga qo’ygan maqsadlariga erishishda qiyinchiliklarni yengib o’tishga qaratilgan faoliyati,xulq-atvorini ongli ravishda tashkil qilishi va o’zini-o’zi boshqarishidir.Iroda shaxs faolligining alohida shakli,uning xulq-atvorini tashkil etishning u tomonidan qo’yilgan maqsad bilan belgilanadigan alohida turidir.Iroda tabiat qonunlarini egallab olgan va shu tariqa uni o’z ehtiyojlariga ko’ra o’zgartirish imkoniyatiga ega bo’lgan kishining mehnat faoliyatida paydo bo’ladi.

Iroda o’zaro bog’liq ikkita vazifaning bajarilishini ta’minlaydi:
1.Undovchi;
2.Tormozlash.
Irodaning undovchi vazifasi kishining faolligi bn ta’minlanadi.
Tormozlash vazifasi faollikning yoqimsz ko’rinishlarini jilovlashda namoyon bo’ladi.Irodaning asosini,huddi subyektning umumiy faolligi kabi,unoing hatti-harakatlarining ko’p tarmoqli va xilma-xil motivlashtirilishiga sabab bo’luvchi ehtiyojlari tashkil etadi.

Irodasi sustlikning nomoyon bo’lishi xuddi kuchli irodaning xususiyatlari kaIbi rang-barangdir.Irodasi sustlikning so’ngi darajasi psixika normasi chegaeasidan tashqarida bo’ladi.Masalan,abuliya va abraksiya shunga kiradi.

• Irodasi sustlikning nomoyon bo’lishi xuddi kuchli irodaning xususiyatlari kaIbi rang-barangdir.Irodasi sustlikning so’ngi darajasi psixika normasi chegaeasidan tashqarida bo’ladi.Masalan,abuliya va abraksiya shunga kiradi.
• Abuliya(yunoncha abule-harakatsizlik ma’nosini bildiradi)miya patologiyasi zamirida yuzaga keladigan faoliyatga intilishning yo’qligi,harakat qilish va uni bajarish uchun qaror qabul qilish zarurligini tushingan holda shunday qila olmaslikdir.
• Apraksiya miya tuzilishining shikastlanishi natijasida kelib chiqadigan harakat muvofiqligining murakkab buzilishidir.Asab to’qimalarining buzilishi miyaning peshona qismlarida yuz bersa,u holda hatti-harakatlarni erkin to’g’irlashda buzilish namoyon bo’ladi.Natijada iroda aktining bajarilishi qiyinlashadi.

Irodamiz biz tasavvur qila olmaydigan g’aroyib kuchlarga ega.Agar inson chin dildan biron narsani istasa irodamiz biz kutgandanda ortig’ini bizga ado etib beradi.Shunchaki ozgina kuch va mehnat bizdan talab qilinadi holos.

Yalqovlik.Bu tushuncha ham iroda tushunchasi bilan uzviy bog’liq.Yalqovlikkishining qiyinchiliklarni yengishni bosh tortishga intilishi,irodaviy kuch-g’ayrat ko’rsatishniqat’iy ravishda istamasligi,iroda sustligining eng tipik ko’rinishidir.Yalqovlik kishining qiyofasidir,shuning uchun ham uni butun choralar bilan yo’qotish zarur.Yalqovlik shuningdek ojizlikning boshqa ko’rinishlari-qo’rqoqlik,jur’atsizlik,o’zini tuta olmaslik va boshqalar shaxsning rivojlanishidagi jiddiy kamchiliklar,ularni bartaraf etish jiddiy tarbiyaviy ishni va avvalo,o’zini-o’zi tarbiyalashni talab qiladi.

Irodaning salbiy fazilatlari qatorida ijobiy fazilatlari ham talaygina.Irodaning ijobiy fazilatlari,uning kuchining namoyish qilinishi faoliyatning muvaffaqiyatini ta’minlaydi,kishi shaxsining eng yaxshi tomonlarini ko’rsatadi.Bu kabi irodaviy fazilatlarning ro’yxati juda kata:qahramonlik,sabotlilik,qat’iylik,mustaqillik,o’zini tuta bilish,kattalarni hurmatini qilish,o’zgalarga yordam qo’lini cho’zish va boshqalar kiradi.

;
E’tiboringiz uchun tashakkur!