Psixologiya tarixi faniga kirish

PSIXOLOGIYA TARIXIDA PSIXOANALIZ
Reja:

1. 
   Psixologiya tarixi fanining predmeti.
   
2. 
   Psixologiya tarixi fanining maqsadi, vazifasi.
   
3. 
   Psixologiya tarixi fanining rivojlanish bosqichi.
   
4. 
   Psixologiya tarixi fanining fanlararo aloqasi.
   

Psixologiya tarixi boshqa fanlar singari qiziqarli va mazmundor bilimlar sohasidan iborat. Psixologiya tarixi insoniyat tomoiidan hayvonlarga va insonlarga xos bo`lgan psixik xaet hodisalari haqidagi bilimlarning asta-sekin tuplanib borishi tarixidir. Insonning o`zi xaqidagi bilimlarni tuplab hamda chuqurlashtirib borishidir. Biz psixologiya tarixi bilan tanishar ekanmiz inson va hayvonlar psixik xayotini urganishga bo`lgan intilish kishilar hayotini har-xil tarixiy bosqichlarda ularning qanday nazariy va amaliy ehtiyojlar bilan toqazo qilinganligini, ba‘zi konuniyatlari qanday ochilganligini bilib olamiz. Psixologiya tarixi tarixiy hayotning bosqichlarida, fan va madaniyatning umumiy taraqqiyoti munosabati bilan psixologik bilimlar sohasi qanday kengayib borganligi hamda dastlabki yakkayu-yagona bulgai psixologiya qay tarzda taraqqiy etib, butun bir psixologiya fanlari sistemasi darajasiga kutarilganligi haqida ham ma‘lumot beradi. Psixologiya tarixi psixikani yanada chukur va aniq bilish imkoiiyatini beradi. Psixologiya fani taraqqiyotga kumaklashadigan foydali ilmiy tekshirish metodlarini izlanish va yaratish katta urin tutadi.

Psixologiyaning butun tarixi davomida idealizm va materializm urtasida ko`rash kechgan. Bu ko`rash psixologiya mohiyatini turlicha tushunadi, insondagi psixik va fiziologik hodisalarni o`zaro munosabatlarini tushunishda hamda psixologiya predmetini tushunishda ifodalangan. Albatta, psixologiya tarixida turlicha qarashlar va yo`nalishlar bo`lishiga qaramasdan bu fanning predmeti, ya‘ni inson va hayvonga xos bo`lgan psixika, psixik hayot birdayligicha qolaveradi.
«Biz o`zimizni utmish bilan birga kurishimiz kerak», chunki biz unga tayanamiz. Umumiy psixologiyaning predmet va metodlaridan farqli ravishda psixik voqelikni emas, uning rivojlanish tarixi haqidagi fikrlar turli davrlarda kanday bulgailigini urganadi. Psixologik fikrning o`zi o`z tarixiga ega. Bu tarixning vazifasi psixika haqidagi ilmiy bilimlarning paydo bo`lishi va rivojlanishini analiz qilish psixologik fikrlar taraqqiyoti davomida psixologiya fanning predmeti bo`lib, avval ruh, keyin ong, keyin xulk-atvor hisoblanadi.
Oxirgi fan hozirgi turgan bosqichda, avvalgi bosqichlarda ajratib tashlagan psixika va xulk-atvor /faoliyat/ birligi tiklandi. Umuman psixologiya fikrlar taraqqiyoti hech qachon bir tekisda kechmagan. Ba‘zi davrlarda u zigzaklar bilan harakterlangan bo`lsa, ba‘zida ortga qaytgan yoki bir joyda turib qolgan. Har bir bosqich o`z yutuq va kamchiliklariga ega bo`lgan. Ebengao`z aytganidek «Psixologiya o`zoq utmishga va qisqa tarixga ega».
Psixologiyaga oid bilimlarni rivojlanishini har xil davrlashtirish mumkin. Davrlashtirish ishiga xronologii jihatdan yondoshilsa, XVII asr psixologiyasiga xududiy territorial jihatdan yondoshilsa, Meksika psixologiyasining tarixi, Amerika psixologiyasining tarixi kabilarga ajratish mumkin. Demaq har qanday davrlashtirish nisbiydir. Shuni hisobga olib quyidagi davrlashtirish sxemasini ham navbatdagi variantlardan biri deb hisoblash keraq
Psixologiya tarixi 2 ta davrga ajratiladi. Ular o`z navbatida kichikroq davrlarga bulinish printsipiga asosan tuzilgan.
1-davr. Psixologiya fanining falsafa tarkibida rivojlangan davri. Bu davrda Er.av. VI asrdan XIX asr urtasigacha 2,5 ming yil davom etgan davrdir.
2-davr. Psixologiya faniiing mustaqil fan sifatida rivojlangan davri. Bu davr XIX asr urtasidan hozirgi kungacha davom etib kelayotgan davrdir.
Psixologiyaning falsafa tarkibida rivojlanishi 1. Er.av. V-VI asrlar psixika haqidagi dastlabgi ilmiy fikrlarning paydo bo`lishi va rivojlanishi. Ruh haqidagi fanning paydo bo`lishi va uyda 2 yo`nalish. Materialistik va idsalistik yo`nalishlarning paydo bo`lishi. Psixik proqessor sezgi idroq xotira, tafakkur, affekt, iroda haqidagi ilk empirik bulimlarning paydo bo`lishi. Tana va ruh munosabatiga har hil yondashish.
V-VIII asr Ruh xaqidagi fanning falsafiy ta‘limoti doirasida
tibbiy bilimlar asosida rivojlaiishi. Tomistik psixologiyaning paydo bo`lishi.
XV-XVI asr Ruh hakida fanning anatomik fiziologik
bilimlar asosida rivojlanishini davom ettirish. Tadqiqot ob‘ekti sifatida ruhni inkor etish «Psixologiya» terminini kiritilishi.
Psixologiyaning mustaqil fan bo`lib rivojlanishi.
1. XIX asr boshidan XIX asrning 60-yillarida psixologiya mustaqil fan ekanligini ta‘kidlovchi ilk bilimlarning paydo bo`lishi. Nerv sistemasi va sezgi organi faoliyaliyati eksperemeital metod bilan urganila boshlashi isixofizika va psixogeometrriyaning paydo bo`lishi, sezgi va idrok etish teoriyalarining kashf etishi.
2. XIX asrning 60- yillaridan XIX asrning oxirigacha psixologiyaning bevosita mustakil fan sifatida rivojlanishi. Ekspersmsital metodlar psixologiyadan mustaqil urin egallashi psixologiyada amaliy tadqiqotlarni paydo bo`lishi fanda yangi tarmoklarni vujudga kelishi.
3. XX asrning 10-30 yillari psixologiyada ochiq krizis /inqiroz/ Chet el psixologiya maktablari Bixsviorizm, 30-50 yillar Inkirozning tugallanishi yangi tarmoqlar genstik psixologiya, shaxs psixologiyasining paydo bo`lishi, yangi maktablar, neobixsviorizm, neofrsidizmining vujudga kelishi.
4. 60 yillar yangi nazariy va amaliy kidirish, yangi yo`nalish gumanistik psixologiya, dogopediya, kognetiv psixologiyaning paydo bo`lishi, psixologiya predmetini tahlil qilishni, ongsizlik masalasiga katta e‘tibor, soqial psixologiya masalalarin chukurlashtirish.
Psixologiya tarixining manbalari bo`lib psixologik bilimlarni tuplashni aks ettiruvchi barcha materiallar eng avvalo utmish-psixologlarning faylasuf asarlari. Tibbiyotga ayniqsa, psixatriya sohasiga oid bilimlar. Shuningdek boshqa fanlar tabiatshunosliq jumladan fizika, ximiya, astronomiya, tilshunosliq etnografiya, antrapologiya kabi fanlarning ma‘lumotlari ham psixologiya tarixining manbai hisoblanadi.

Psixoanaliz psixoterapiya usuli sifatida XIX asr oxirida Evropada paydo bo'lgan. va boshidan Z. Freydning zamondoshlarini qattiq tanqid ostiga olgandi, asosan, shaxsning shaxsiyatini cheklangan ma'lumotlarga asoslangan edi: Eros (hayot) va Thanatos (o'lim), lekin boshqa tomondan psixoanalizni kashf etgan izdoshlar va talabalar bor edi.

Psixoanaliz nima?

Psixoanalizni kim tashkil qildi - bu savolni faqat psixologik bilimlardan uzoq odamlar talab qiladi. Psikanalizning asoschisi Avstriyaning psixoanalisti Z. Freyd bo'lib, uning davrida jasur kashfiyotchi bo'lgan. Psikanaliz (Psychoanalyse, yunon psix - ruh, tahlil - hal), ruhiy bozuklukları bo'lgan bemorlarning ( nevrozlar , isteriya) davolash usulidir. Usulning mohiyati psixoanalyst tomonidan talqin etilgan fikrlar, xayol va hayollarning og'zaki nutqida.

Psixologiyada psixoanaliz

Psikanalizning gullab-yashnashida (XIX - XX asr boshlari) terapiya bir necha yil davom etgan va har bir kishi uchun mos bo'lmagan, zamonaviy psixoanaliz nisbatan qisqa muddatli (haftada 15-30 seans 1 - 2 rubl) usul. Ilgari psixoanaliz nafaqat neyrozlarni davolash uchun tibbiy muassasalarda (psixiatriya markazida) ishlatilgan bo'lib, bugungi kunda ushbu usul yordamida turli xil psixologik muammolar bilan ishlash mumkin.
ad

Psikanalizning asosiy qoidalari:

shaxsning xulq-atvori ko'pincha rivojlanishning dastlabki bosqichida (travmatik bolalik vaziyatlari) kelib chiqqan bexabar irratsional drayvlarga asoslangan;

bu drayvlar xabardorligi qarshilikning himoya mexanizmlarini ishga soladi;
ongli va repressiya qilingan materiallar o'rtasidagi ziddiyat ongsiz ravishda nevrozlarga, depressiyaga olib keladi;
terapevtning yordami bilan behushlikda sodir bo'layotgan narsalarni amalga oshirish, bemorni behush moddalarning ta'siridan qutqaradi va tiklanishga olib keladi.

Freudning psixologik tahlillari

ad
Freydning psikanalizi
Yillar davomida uning bemorlarini kuzatib borishi natijasida Freyd, ongli ravishda ongsiz ravishda qanday qilib ruhiy holatga, insoniy xulq-atvoriga ta'sir ko'rsatganligini qayd etdi. Freyg 1932 yilda psixikaning sxematik tuzilmasini ishlab chiqdi, unda quyidagi komponentlar tuzildi:

Id (it) - hayot va o'limga hushyor turgan joy.

Ego (I) - ongli fikrlash, himoya mexanizmlarini ishlab chiqish).
Superego (Super-Self) - bu o'z-o'zidan tahlil qilish, axloqiy tsenzorlar (ota-onalarning qiymat tizimini kiritish).
Dastlabki bosqichda Freyudning psixoanaliz usullari behush mexanizmlarni ochish uchun gipnozni qo'llashdan iborat edi, keyinchalik psixiatr ularni tark etdi va boshqalarni zamonaviy psixoanalizda muvaffaqiyatli qo'lladi:

bemorning erkin uyushmalari orqali xatti-harakatlarning izlanishlari;

talqin qilish;
"qarshilik" va "uzatish" tahlili;
o'rganish.
Jungning psikanalizi
Juniy psixoanaliz yoki analitik psixologiya Jung (psixoanalizga bo'lgan nuqtai nazaridan og'riqli uzilishlar bo'lgan Z. Freydning sevimli shogirdi) quyidagi printsiplarga asoslanadi:

Oddiy holatda bo'lgan ongsiz odam muvozanatda.

Muammolar muvozanatdan kelib chiqadi, bu behushlik ruhi tomonidan ko'chib kelgan salbiy hissiy yuklarni o'z ichiga olgan komplekslarning paydo bo'lishiga olib keladi.
Bireyselleştirme - bemorning o'ziga xosligi va individualligini e'tirof etish jarayoni (shifolashni qo'llab-quvvatlaydi), "o'zga yo'l" psixoanalist yordamida amalga oshiriladi.
Lakanning psikanalizi
Jak Lacan - psixoanalizda noaniq fiqhiy frantsiyalik psixoanalist. Lacan o'zini Freudian deb atadi va Freydning ta'limoti to'liq oshkor qilinmaganligini va uning g'oyalarini tushunish uchun uning yozuvlarini doimiy ravishda o'qib turish muhimligini ta'kidladi. Lacan psixoanalizi og'zaki shaklda, seminarlarda o'qitishni afzal ko'rdi. "Imaginary - Symbolic - Real" sxemasi Lacan asosiyni ko'rib chiqdi:

xayoliy - shaxsni o'zboshimchalik bilan aniqlash (oyna bosqichi);

ramziy - xilma-xillik va ramziylikni o'z ichiga olgan boshqa tasvir qiyofasining boshqa tomonida tushunish;
haqiqiy - Lacan, travma bilan haqiqat bilan uchrashuv mumkinligini ishondi.

mavjud bo'lgan psixoanaliz

Ekskursant psixoanaliz

Klassik psixoanaliz - asosiy g'oyalar frantsiyalik faylasuf va yozuvchi J.P. Ekzistensial psixoanaliz tanqidining asoschisi Sartre va Freyd libidoni asl tanlov bilan almashtirildi. Ekzistensial tahlilning asosiy mazmuni shundaki, shaxs - har doim o'z o'zini o'zi tanlab olishi uchun aniq bir ma'noga ega bo'lgan yaxlitlikdir. Tanlash - bu shaxsiyat. Taqdir saylovlardan rivojlanadi.

Psikanaliz usullari

Zamonaviy psixoanaliz bemorlarni davolashda, shuningdek terapiya turlarida o'zgarishga uchradi, ammo asosiy metodlarni muvaffaqiyatli ishlatish davom etdi:

Erkin assotsiatsiyalar usuli. Bemor divanda yotadi va aqlga kelgan barcha fikrlarni aytadi.

Orzularni talqin qilish usuli. Z. Freydning sevimli uslubi, u bu orzularni ongsiz ravishda shohona yo'l deb hisoblagan.
Tarjima usullari. Ushbu usul sizni ongsiz jarayonlarni ong darajasiga olib chiqish imkonini beradi. Bemor (analist) aytadiki, psixoanalist tasdiqlanadigan va tasdiqlanadigan ma'noni bildiradi va ma'no bilan bog'liq har qanday hodisalar chaqiriladi yoki bemor tomonidan qabul qilinmaydi.
Klassik psixoanaliz
Individual yoki Freudiylikning ortodoks psixologiyasi Z. Freydning asosiy texnikasiga asoslangan. Hozirgi bosqichda u kamdan-kam hollarda davolashda sof shaklda qo'llaniladi, asosan, neo-Freudianizm - turli yo'nalishdagi texnikani sintez qilish. Klassik psixoanalizning maqsadi - ichki ziddiyatlarni, erta yoshda shakllangan komplekslarni bartaraf etishdir. Freudianizmning asosiy usuli - erkin uyushmalar oqimi:

bemorga aqlga kelgan hamma narsani, hatto sharmandalikni keltirib chiqaradigan narsalarni gapirish mantiqsiz ishtirok etish taklif etiladi;

terapevt ongsiz ravishda sanab chiqiladi va tushunarli shaklda bemorga haqiqiy ma'no keltiradi.

Guruh psixoanalizi

ad
Guruhdagi psixoanaliz psixoanalitik usullardan foydalangan holda samarali terapiya shakli hisoblanadi. Guruh psixoterapiyasi:

guruhning boshqa a'zolariga empati orqali empatini rivojlantirish, ularning og'rig'i va ruhiy travmatikasini bo'lishish;

aqliy shifo;
insonning o'zini qabul qilish.
Guruh psixoanalizasi - kontseptsiya 1925 yilda psixoanalist T. Barrow tomonidan kiritilgan. Zamonaviy guruh psixoterapiyasi - haftada bir marta 1,5-2 soat davomida yig'ilish. Tahlil guruhlarining vazifalari:

guruh a'zolari uchun xavfli joyni yaratishingiz mumkin;

maxfiy xujjatlarni identifikatsiya qilish;
ichki chalkashliklarni va nizolarni hal qilish chuqurligi orqali amalga oshiriladi.
Tizimli vektor psikanalizi
Insonning zamonaviy psixoanaliziyasi vaqt o'tishi bilan o'zgaradi. Sovet psixolog V.A. Ganzen o'zining o'quvchisi V.K.ga asoslangan tizimli hislar matritsalarini ishlab chiqadi Tolkachev psixikaning 8 ta vektori (turlari) ni ishlab chiqadi. Bugungi kunda ushbu yo'nalishda J. Burlan ishlaydi. Tizim-vektor psixoanalizidan kelib chiqqan holda, har bir kishi 8 ta vektordan birini egallaydi:

mushak;
og'zaki;

anal;
ingl.
xushbo'y hid;
teri;
ovoz;
ishlab chiqarilgan.
Psixoanaliz bo'yicha kitoblar
Psixoanalitik texnikani va metodlarni o'rganish tegishli adabiyotlarni o'qimasdan mumkin emas. Psixoanaliz bo'yicha eng yaxshi kitoblar:

" Gumanitar psixoanaliz ". E. Fromm. Nemis psixoanalisti tomonidan tayyorlangan antologiya gumanitar oliy o'quv yurtlarining talabalari uchun psixoanalizni qiziqtiradi. E. Fromm "Electra" va "Oedipus" kompleksi, narzisizm, ongsiz niyatlarning sabablari kabi psixologik analizda yaxshi ma'lum bo'lgan hodisalarni qayta ko'rib chiqadi.

" Ego va psixologik himoya mexanizmlari " A. Freud. Kitob bolalar psixoanalizasi sohasida otasining ishini davom ettirgan taniqli psixoanalistning qizi. Rassom bolaning ichki hissiy travmalarini aniqlashda yangi yondashuvni tasvirlaydi.
K.G. tomonidan " Archetype and Symbol ". Jung. Har bir insonda kollektiv befahrenin arketiplari yashiringan: shaxs, Anima va Animus, Soya, O'z va Ego.
" Kurtlar bilan ishlaydigan " afsonalar va afsonalarda ayol archetype. Estes. Ertaklar haqidagi tahlillarga asoslangan psixoanalitik tendentsiya. Muallif ayollarning ichkariga qarashini va u unutilgan tabiiy, yovvoyi va yo'q bo'lmaydigan qismini topishini taklif qiladi.
I. Yalning " divanda yolg'onchi ". Iste'dodli psixoanalist yozuvchining mahoratida muvaffaqiyat qozondi. O'zining amaliyotidan olingan nozik hazil va dramatik daqiqalar - o'quvchi psixoanalistning o'z muammolari bilan bir xil shaxs ekanligini anglaydi.
ad

psixoanaliz haqida filmlar

Psikanaliz haqida filmlar
Psikanaliz - ko'plab taniqli rejissyorlar va o'zlarini psixologik filmlar bilan tanishishni istaganlar uchun qiziqarli mavzu, ko'pincha bunday filmlarni tomosha qilgandan keyin qiziqish uyg'otadi. Psikanaliz haqida filmlar diqqatga sazovor:

"O'g'ilning xonasi / La stanza del figlio" . Italiyalik psixoanalist Jovanni hayotdagi hamma narsaga ega, u o'z kasbida talab qilmoqda, lekin baxtsizlik yuz berdi - o'g'li o'ldirildi va Giovanni ma'no topishga harakat qilmoqda.

«Psikanalist / Shrink» . Henri Karter - bu mashhur kishilarning kutayotgan ro'yxatida unga muvaffaqiyatli psixoanalist bo'lib xizmat qiladi, lekin shaxsiy hayotida hamma narsa juda yumshoq emas. Genrixning rafiqasi o'z joniga qasd qilishni tugatadi va psikanalist, endi bemorlariga yordam bera olmasligi haqidagi xulosaga keladi.
"Xavfli usuli" . Filmning ssenariysi Z. Freyd, uning shogirdi K.Jung va sabrli Sabina Spielrein o'rtasidagi haqiqiy va ziddiyatli munosabatlarga asoslanadi.
"Bemorlarga / davolashda" . Har xil klassik texnika va ular orasida psixoanalizadan foydalanib, u psixoterapiya mashg'ulotlari bo'lgan har bir qator. Film psixologlar uchun ham, psixologiyaga qiziqqan kishilar uchun ham foydali bo'ladi.
"Nitsshe yig'laganda . " Evropada psixoanalizning shakllanishi haqidagi film mashhur vengriyalik psixoanalyst Irvin Yalomning romaniga asoslanadi.
Adabiyotlar ro`yxati:

1.