Psixologiya tarixi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


GULISTON DAVLAT UNVERSITETI

“ Psixologiya tarixi “ fanidan tayyotlangan




Milet maktabi
Milet maktabi — yunon ilmiy-falsafiy maktabi. Miloddan avvalgi VII-VI asrlar o'rtalarida vujudga kelgan. Ioniya dengizi sohilidagi Milet shahri nomidan olingan. Uning asoschisi – Fales. Yirik namoyandalari — Anaksimandr, Anaksimen. Ular tabiatdagi hodisalarni oʻzgarishda, oʻzaro aloqadorlikda, bir-biriga oʻtib turishda deb, voqea-hodisalar sababini tabi-atning oʻzidan qidirdilar. Ruhiy hodisalar (mas, jon)ni materiyaning koʻrinishi, butun tabiatni jonli deb tu-shunganlar. Yevropa ilmiy kosmogoniya, kosmologiya, fizika, geogr., meteorologiya, astronomiya va biol.si tarixi Milet maktabidan boshlanadi. Milet maktabi va uning vakillari Yunonistonda falsafiy fikr rivojiga hissa qoʻshdilar.
Donishmand tomonidan o'rganilgan savollar ontologiya, etika va siyosatshunoslik edi. U tomonidan tanqid qilingan Milet maktabi uning nuqtai nazariga to'liq ta'sir qilmadi, uning dunyoqarashida faqat iz qoldirdi. Thales tomonidan Osiyoning Milet shahridagi yunon koloniyasida asos solingan, bu antik davrda asl nusxa edi. Miloddan avvalgi 6-asr boshlarida yaratilgan boʻlib, u tabiiy falsafaning asosiy predmeti - narsalarning jismoniy holatining tabiati haqidagi fanni oʻz ichiga olgan. Ko'pgina fan olimlarining fikricha, "falsafa", astronomiya, matematika, biologiya, geografiya, fizika va kimyo atamalari o'z sayohatlarini Mileziya maktabidan boshlagan. Bilimga moyillik bu jamiyat izdoshlarining rivojlanishi uchun kuchli turtki bo'ldi. Geraklit maktab qarashlarini ham tanqid qilgan, chunki u dunyoni bir butun borliq deb tushungan. U bahs-munozaralarga kirishdi va buni o'z asarlarida aks ettirdi.
Dialektika haqida tushuncha
Qadimgi yunon donishmandining ta'limotidagi asosiy bog'lovchi bo'g'in Xudo bo'lgan, uning fikricha, barcha qarama-qarshiliklarni bir-biriga bog'lagan - dunyodagi hamma narsa bir-biriga qarama-qarshilik tufayli tug'iladi. Biri ikkinchisiz mavjud bo'lolmaydi. "Dialektika" atamasi qadimgi Yunonistonda shakllangan bo'lib, so'zma-so'z "bahs yuritish, mulohaza yuritish san'ati" yoki aks ettiruvchi nazariy fikrlash qoidalari, shakllari va usullarini bahslash, bu tafakkurning taxminiy mazmunida topilgan qarama-qarshiliklarni o'rganish tamoyilini anglatadi.
Buyuk donishmand dialektikani borliqning azaliy shakllanishi va o‘zgarmasligi deb tushungan. Dunyodagi hamma narsaning mavjudligining uzluksiz aloqasi qarama-qarshiliklarning to'qnashuvi va tortilishidir. Dunyo uzluksiz va cheksizdir, chegaralari, sur'ati va ritmi bor, abadiy o'zgaradi va elementlar bilan to'qnashadi: suv va olov, havo va tuproq; tun kunduzga, hayot o'limga, yomonlik yaxshilikka almashtiriladi.
Dunyoviy harakat g'oyasi bugungi jamiyat uchun alohida ahamiyatga ega emas, lekin u paydo bo'lgan paytda ilmiy yutuqning kuchli xulosasi deb hisoblangan. Qadimgi yunon adibining tasvirlari ion maktabining kontseptsiyasiga to'g'ri keldi, ular atrofdagi dunyo olov boshchiligidagi to'rt elementdan iborat deb hisoblaydilar. Dialektika haqidagi ana shu xulosada Mileziya maktabi izdoshlarining qarashlari mavjud.