Pul aylanmasining mohiyati

Pul aylanishi – bu naqd pullik va naqd pulsizlik olib boriladigan hisob – kitoblarning yig’indisidir.

-Pul aylanishi asosan ikki belgiga:

• 1. Jami ijtimoiy mahsulot ishlab chiqarish
• 2. Pulni funksiyalariga ko’ra tarkibiy qismlarga bo’lish mumkin

-Jami ijtimoiy mahsulotni ishlab chiqarish jarayoni bilan boђliq holda pul aylanishi: tovarlarni ishlab chiqarish va sotish, kapital qurilish bilan boђliq aylanishga, hamda tovar va ularning xarakati bilan boђliq bo’lmagan aylanishga bo’linadi.

Umuman pul aylanishi quyidagi belgilari bo’yicha guruhlanadi:

• 1. Pullik munosabatlarning turiga ko’ra:
• a) Tovar – moddiy qiymatlarni ayriboshlash jarayonidagi pul ayla-nishi
• b) Tovar xarakteriga ega bo’lmagan hisob – kitoblardagi pul aylanishi
• 2. To’lov usuliga ko’ra:
• a) Naqd pullik
• b) Naqd pulsiz
• 3. Pul munosabatlari ishtirokchilarining xududiy joylashishiga ko’ra:
• a) Bir xudud miqyosidagi pul aylanishi
• b) Xududlararo pul aylanishi
• 4. Pulni to’lov jarayonidagi ishtirokiga ko’ra:
• a) Aktiv pul aylanishi – to’lov jarayonida bevosita ishtirok etayotgan pul massasi
• b) Passiv pul aylanishi – ma’lum davr ichida, vaqtincha muomilada ishtirok etmayotgan pul massasi (jamђarmadagi, hisob – varaqlardagi bo’sh pul mablaђlari).

-Pul aylanishi holatini tartibga solish bo’yicha xukumat organlari tegishli tartibda monetar va fiskal siyosatini olib boradi.

Monetar siyosat – mamlakatda pul massasi va pul bozorini tartibga solishdir. Monetar siyosatning bosh ђoyasi – iqtisodiy o’sishni bozor mexanizmi ta’minlaydi. Bu mexanizmning asosiy vositasi pul. Davlat yalpi talabga muomiladagi pul miqdorini tartibga solish bilan ta’sir etishi kerak. Bunga ko’ra muomiladagi pul miqdori = Yalpi milliy mahsulot  Pul aylanishi soni xolida aniqlanadi.

• Monetar siyosat: xarakatdagi pul miqdorini belgilash, uni qat’iy nazorat qilish; tijorat banklari faoliyatini ko’zatib borish: kredit emissiyasini bajarib borish; davlat oltin – valyuta zaxirasini yaratish va foydalanishni ko’zda tutadi.