“Pul va banklar” fanidan Yakuniy nazorat variantlari Variant №2 1

1) moliya muassasalari-emitentlarning mavjudligi; 
2) bozor qatnashchilarining mablag’larni sarflash yuzasidan iqtisodiy erkinligi; 
3) ta’sis etilgan milliy pul birligining amal qilishi; 
4) nazorat qiluvchi organlar oldida tushumlar va xarajatlar hajmlari uchun hisobotchilikni amalga oshirish 
mumkinligi; 
5) pul mablag‘lariga egalik qilishning legitimligi. 
To‘lovlar ma’lum ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Xalqaro amaliyotda pullik to‘lovlarni amalga oshirishning 2 xil 
ketma-ketligi mavjud: 
1. Kalendar ketma-ketlik. 
2. Maqsadli ketma-ketlik. 
Kalendar ketma - ketlikda qaysi qarzdorlik oldin paydo bo‘lgan bo‘lsa, o‘sha to‘lanadi. Bu ketma-ketlik taraqqiy 
etgan mamlakatlarda qo‘llaniladi. 

---

Maqsadli ketma-ketlikda to‘lovlar oldindan belgilangan maqsadlarga qarab to‘lanadi. Bu ketma-ketlik 
rivojlanayotgan davlatlarda, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasida qo‘llaniladi. 
Har qanday pullik to‘lovlar pul aylanmasida ishtirok etuvchi sub’ektlarining joriy hisob raqamlaridagi pul 
mablag‘lari hisobiga to‘lanadi. Joriy hisob raqamlar AQSH bank amaliyotida tranzaksion depozit hisob raqamlari, 
Germaniyada jiro hisob raqamlari, Rossiyada “depoziti do vostrebovanie” deyiladi. Fransiyada joriy hisob raqami deyiladi, 
O‘zbekistonda talab qilib olinadigan depozit hisob raqamlari deyiladi. 
Naqd pul aylanmasi muomalaga 2 kanal orqali chiqadi: 
1) Markaziy Bankning zaxira vakillik tizimi orqali (tijorat banklarining buyurtmalari asosida). Tijorat 
banklarida naqd pulga bo‘lgan qo‘shimcha talab yuzaga kelganda ular bu talabni qondirish uchun markaziy bankga naqd 
pul olish uchun buyurtma beradilar. Markaziy Bank buyurtma qilingan naqd pulni emissiya qiladi va uni inkassatsiya 
xizmati orqali tijorat banklariga yetkazadi. Emissiya qilingan summaga Markaziy Bank balansining passiv qismidagi 
“Majburiyatlar moddasi” ko‘payadi. Tijorat bankining Markaziy Bankning balansida ochilgan “Vostro” vakillik hisob 
raqamining qoldig‘i ana shu summaga kamayadi.