Q irqma chontaklar
Download 43.89 Kb.
|
ttp 6 1 amaliy
Mavzu; CHontaklarga ishlov berish: qirqma chontaklar, chokdagi chontaklar vaqoplama chontaklar. Qirqma chontaklar: qopqoqli, listochkali, ramkali, molniyali qirqma chontaklar. CHokdagi listochkali va qopqoqli chontakni tikish.Qoplamachontaklar: kantli, qoyma burmali, magizli, bezaksiz qoplama chontak, astarli qoplama chontakni tikish. : REJA: Qirqma chontaklar. CHokdagi chontaklar. Qorlama chontaklar. Tayanch soz va iboralar: qirqma chontak, qorqoqli qirqma chontak, lastoshkali qirqma chontak, ramkali qirqma chontak, oval shaklidagi qirqma chontak, quyma burmali, molniyali, qorlama chontak, bezaksiz qorlama chontak, lastoshkali qorlama chontak. Muammoli savollar: Chontaklarning nima va qanday farqi borq Chontaklarning necha xili mavjudq Chontaklar 3 guruhga bolinadi. Qirqma chontaklar, shokdagi chontaklar, qorlama chontaklar. qirqma chontaklarning xili kor bolib , qaerda joylashganiga qarab yon chontak, yuqori chontak deb ataladi. Chontak qirqmasi yonalishiga qarab vertikal, gorizontal va qiyalama chontak ogzi shakliga qarab togri chiziqorqoq shaklida, murakkab shaklda boladi. Chontak yuqori tomonining bezalishiga qarab listoshkali chontak qorqoqli va magizli boladi. Chontak ogzining nastki tomoni ramkali yoki kantli qilib tikilishi mumkin. Qirqma chontak tikish nrotsessi ush bosqishga bolinadi: mayda detallarni (chontak qorqoq va lastoshkalarni) tikish, chontak xalta tikish, chontakni tikib yigish. chontak qorqoqli va lastoshkali qirqma chontaklar kor tarqalgan bolib, yuqori chontak va yon chontak tikishda ushraydi. Qorqoqli qirqma chontaklarni tikish. Qorqoqli qirqma chontaklarni tikish ushun chontak chontak qorqoq astar tomonidan ushlash belgi shizigi, asosiy detal ongidan orni belgi chizigi borlanadi. Keyingi belgi chiziq bitta gorizontal va 2 ta kondalang chiziq qorqoqdan iborat boladi. qorqoqli qirqma chontak tikish ushun tayyor tikilgan chontak qorqoqdan tashqari, chontak ogzining nastki qirqimiga ishlov berish ushun asosiy materialdan magiz, asosiy materialdan bishilgan bir bolak ikki bolakdan iborat chontak xalta bolishi shoziluvshan gazlamadan tikiladigan kiyimda ham boylama bolishi zarur. Boylama orniga gazlamaning urish ini boylab bishilgan magiz yoki chontak xalta ham tiksa boladi. Tikib tayyor qilingan chontak qorqoqni asosiy detalga belgi chiziqorqoq boylab qoyiladi. Material shoziluvshan bolsa, detal teskari tomonga boylama qoyiladi. Bu boylama enning markazini asosiy detalning boylama shizigiga togri keltirib qoyiladi va qolda sirma qaviq bilan yoki zanjirsimon baxyali mahsus mashinada bitta yoki ikki baxya qator yuritib kuklanadi. Boylamani kuklab olmasdan chontak qorqoq ulayotganda birga tikib ketsa ham boladi. Belgi chiziqorqoq ushidan baxya qator yuritib chontak qorqoqni asosiy detalga ulanadi. qaytma baxya qator yuritib, baxya qatorning boshi va oxiri noxtalab qoyiladi. Yol-yol yoki katak-katak gazlamalardan tikiladigan kiyimlarga chontak qonqogining yoli yoki katak chiziq qorqoqlari asosiy detal yoli yoki katagiga togri keltiriladi. Keyin chontak qorqoq asosiy detalga mashinada ulanadi. Magizni yoki magiz vazifasini otaydigan chontak xaltani kant bilan chok haqi kengligining yigindisiga teng kenglikda teskari tomonga bukib dazmollanadi. Bukilgan ziyi chontak ogzi shizigidan nast tomonga qaratilib ziydan 0,5-0,7 sm oraliqda baxya qator yuritib, magizga chontak xalta asosiy detalga ulanadi. Chontak qorqoq ulangan shok bilan magiz ulangan shokning boshi va oxiridagi ushlari bir xil oraliqda bolishi kerak. Asosiy detalь teskarisidan 2 baxya qator orasidagi material asosiy material va bo’ylama qirqiladi. Keyin baxya qatorlar tomonga 0,1 sm yetkazmay qiyalatib qirqiladi. Cho’ntak qorqoq ushi cho’ntak xalta yoki mag’iz asosiy detal teskarisiga o’tkaziladi va cho’ntak ushlari tekislanib, universal mashinada qaytma baxya qator yuritib noxtalanadi. Chontak xaltaning ikkinshi ushi chontak qorqoq ulangan shokka ulanadi. Chontak xalta magzdan alohida bishilgan bolsa, biri 0,7-1,0 sm shok bilan magizning oshiq qirqimli tomoniga ikkinshi ushi chontak qorqoq ulangan shokka tikiladi. Modelda korsatilgan bolsa, chontak qorqoq ulangan shok yuqorisidan bezak baxya qator yuritiladi. Chontak xaltaning ushshala tomoni biriktirib tikiladi. Ilgari chontak ushlari noxtalanmagan bolsa, chontak xaltani tikish naytida chontak ushlari qaytma baxya qator bilan noxtalanadi. Chontak xalta qirqimlari shok haqidan 1-1,5 sm qoldirib mahsus mashinada yormaladi. Lastoshkali qirqma chontak tikish. Lastoshka ham chontak qorqoqqa oxshab tayyorlanadi. Tayyor lastoshkaning ostki tomonida ushlash shizigi belgilanadi. Asosiy detalь o’ngida cho’ntak o’rni chiziqorqoq bilan belgilab oladi. Tikilayotgan kiyim gazlamasi yo’l yoki katak bo’lsa, asosiy detalь bilan lastoshka yo’li va kataklari bir-biriga to’g’rilab keyin lastoshka ulash shizig’i belgilanadi. Lastoshkaning belgi shizig’ining asosiy detalь o’ngidagi belgi chiziqorqoqqa to’g’rilab, lastoshkani o’ngini asosiy detalь tomonga qaratib qo’yiladi, biriktirib tikiladi. Cho’ntak xalta lastoshka bilan yaxlit bishilmagan bo’lsa, lastoshka ustiga xaltani o’ngini nastga qaratib qo’yiladi va birga asosiy detalga ulanadi. Baxya qator boshlanishi va oxiri qaytma baxya qator yuritib noxtalanadi. Chontak xaltaning ikkinshi bolagi ongiga nastga, qirqimini chontak ogzi tomonga qaratib qoyiladi. 0,7-0,1 sm oraliqda biriktirib ulanadi. Asosiy detalь teskarisidan cho’ntak og’zi qirqiladi. Cho’ntak xalta detalь teskari tomoniga ag’darib o’tkaziladi. Cho’ntak ushlari ikki-ush qaytarma shok bilan no’xtalanadi. Ramkali qirqma cho’ntak tikish. Asosiy detalning o’ngiga yordamshi andoza qo’yib yoki andozasiz chontak orni belgilab olinadi. Chontak orni tortta (2 ta gorizontal va 2 ta vertikal) shizib belgilab olinadi. Chontak ramkasi oval yoki murakkab shaklda boladi. Belgi chiziqorqoq ham shu shaklda shiziladi. Gorizontal chiziqorqoqlar ortasidagi chiziqorqoqlar chontakning ikkala ramkasi kengligiga teng, vertikal chiziqorqoq ortasidagi oraliq esa chontak ogzi uzunligiga teng boladi. Togri ramkali qirqma chontak tikishda chontak qirqimini tikishda moljallangan magiz ikki bolakdan iborat bolib, asosiy bezak materiallar tayyorlanadi. Chontak xalta bilan yaxlit bishilgan magizning teskarisini ishkarisiga qaratib kant kengligi va 0,5-0,7 sm shok haqi kengligiga teng qilib bukib dazmollanadi. Magiz alohida bishilgan bolsa, teskarisini ishkariga qaratib uzunasiga ikki bukib dazmollanadi. Oval shaklidagi qirqma chontakni ham togri qirqma chontakni kabi tikiladi. Chontak magizi asosiy gazlama inining yonalishiga 450S burshak ostida bishiladi. Alohida bishib olingan magizni teskarisini ishkariga qaratib, uzunasiga ikki bukib dazmollanadi. Asosiy detaldagi belgi chiziqorqoqlar bo’ylab mag’izning qirqimlarining ishkarisiga qaratib detalь o’ngiga qo’yib asosiy detalь o’ngiga qo’yib asosiy detalga ulanadi. Mag’izni oldin sirma qaviq bilan kuklab olish mumkin. Murakkab shakldagi ramkali qirqma cho’ntak tikish. Murakkab shakldagi qirqma cho’ntakning mag’izi to’g’ri burshakli bo’ladi. Asosiy detalь o’ngida cho’ntak o’rni 4 ta chiziqorqoq bilan belgilab olinadi. Cho’ntak og’zining shakli singari belgi chiziqorqoq shakli ham murakkab bo’ladi. CHo’ntak og’zi cho’zilib ketmasligi uchun asosiy detalь teskari tomoniga bo’ylama kuklab yoki yonichtirib oladi. YAxlit bichilgan cho’ntak mag’izning o’ngini asosiy detalning o’ngiga qaratib qo’yiladi va biriktirilib tikiladi. Baxya qatorlar orasidagi asosiy material qirqiladi. quma burmali qirqma chontakni tikichdan oldin quyma burma qirqimiga ichlov berib, burma hosil qilinadi. Asosiy detalning orniga burmaning ongini yuqoriga qaratib qirqimlarining asosiy detalini chontak qirqimiga tekislab qoyiladi va bostirib tikiladi. Baxya qatorni chontakni uchi tomon toraytira borib, yoq qilib yuboriladi. Molniyali qirqma chontak ham ramkali qirqma chontak kabi tikiladi. CHontak ogzini ramkali qilib tikkandan keyin ramkani teskari tomoniga molniya tasma quyiladi. Asosiy detalь o’ngidan mag’iz ulangan chok 0,1- 0,2 sm oraliqda baxya qator yuritib molniya ulanadi. Molniyani yuqori tomonini ulachda cho’ntak xaltaning ikkinchi bo’lagi detalь teskari tomonidan qo’yilib tikib ketiladi. qolgan oneratsiyalar qirqma ramkali cho’ntak tikichdek bajariladi. CHokdagi qorqoqli cho’ntakni tikich. CHo’ntak o’rni belgilangan asosiy detalь qirqimiga ungini asosiy detalь o’ngiga qaratib cho’ntak qorqoq qo’yiladi. CHo’ntak qorqoqni belgi chiziqlarini asosiy detalь tikiladigan biriktirma chok yo’liga to’g’ri keltirib asosiy detalga ulanadi. Asosiy detalning ikkinchi tomonidagi qirqimiga cho’ntak xaltani 0,7-1 sm kenglikdagi chok bilan biriktirib ulanadi. SHu shok haqi cho’ntak uyalarida baxya qatorga 0,1 sm yetkazmay kertib quyiladi va cho’ntak xaltani detalь teskari tomoniga ag’darib o’tkaziladi. Asosiy detaldan cho’ntak xalta tomonga 0,2- 0,3 sm kant chiqarib ziyi dazmollanadi. CHo’ntak xaltaning ikkinchi bo’lagi cho’ntak qorqoq ulangan chokka ulanadi. Asosiy detallar bostirma chok bilan ulanadigan bo’lsa, shu chok yuritilayotganda detalь teskarisiga cho’ntak xaltani quyib tikib yuboriladi. CHo’ntak xaltani uchchala tomoni biriktirib tikiladi, cho’ntak uchlari, qaytma baxya qator yuritib nuxtalanadi. CHontak xalta qirqimlari gir aylantirib mahsus mashinada yormalanadi yoki chok tikish bilan nuxtalanadi. Qorlama chontaklarni tikich. qorlama chontaklar har-xil bolib, yengi va ustki kiyimlarda keng tarqalgan. qorlama chontaklar atrofi beyka, kant, quyma burma, tor qoyib tikiladi yoki chontak atrofi bukib tikiladi. CHontakning yuqori qismi lastochka qoyib chontak qorqoq qoyib, magiz qoyib yoki bukib tikilichi mumkin. qorlama chontaklar mayda-mayda yoki yirik taxlamalar tikib, qirqma ramka hosil qilib bezatilichi mumkin. qorlama chontak astar qoyib yoki astarsiz tikiladi. CHontakni tachqi korinichini yaxchilach va chaklini turgunlachtirich uchun notoqima material yoki in gazlamadan olim qonlangan yoki olimsiz qotirma qoyiladi. Beykali, kantli, quyma burmali qorlama chontakni tikich. qorlama chontak beykaning ustki va ostki tomonlari bolaklarini ongini ichkariga qaratib qoyib qirqimlarni togrilab, yuqori va tachqi tomonlari 0,4-0,5 sm kenglikdagi agdarma chok bilan tikiladi. Beykaning ong tomoniga agdarib ustki beykadan 0,1-0,5 sm kant chiqarib dazmollanadi. Beyka ostki bolak tomonidan modelda korsatilgan kenglikda belgilab olinadi. Belgi chiziqdan 1 sm kenglikda shok haqi qoldirib ortiqshasi qirqib tashlanadi. Beykani qorlama chontak ongini nastga qaratib qirqimlarini togrilab qoyiladi va 1 sm kenglikdagi shok bilan biriktirib tikiladi. Bunda detalь burshaklarida 0,4-0,5 sm kenglikdagi ag’darma shok bilan tikiladi. Beykani o’ng tomoniga ag’darib ustki beykadan 0,1-0,15 sm kant chiqarib dazmollanadi. Beyka ostki bo’lak tomonidan modelda ko’rsatilgan kenglikda belgilab olinadi. Belgi chiziqdan 1 sm kenglikdan chok haqi qoldirib ortiqchasi qirqib tachlanadi. Beykani qorlama cho’ntak o’ngini nastga qaratib qirqimlarini to’g’rilab qo’yiladi va 1 sm kenglikdagi chok bilan biriktirib tikiladi. Bunda detalь burshaklarida 0,4-0,5 sm solqi hosil qiladi Cho’ntak yuqori qirqimini teskari tomoni 0,5-0,8 sm bukib, bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm masofada baxya qator yuritib tikiladi. Chontak yuqori qirqimini mahsus mashinada yormasi ham boladi. Chontakning yuqori tomonidagi bukish xaqini ongini ishkariga qaratib belgi chiziqorqoq boylab va yon tomoni agdarma shok bilan tikiladi. Burshagidagi shok xaqidan 0,2-0,3 sm qoldirib ortiqshasi qirqib tashlanadi. Chontak burshaklari ong tomonga agdariladi va dazmollanadi. qorlama chontak atrofiga bezak kant qoyib tikishda gazlama narshasini ongini tashqariga qaratib uzunasiga ikki bukib dazmollanadi. Bezak kantni chontak yuqori tomoniga togri keladigan qirqimning teskari tomoniga 0,5-0,7 sm bukib dazmollanadi. qorlama chontak atrofi quyma burma yoki tor qoyib tikishda bezak detallarda burma hosil qilib olinadi. Bular biriktirma shok bilan asosiy detallarga biriktiriladi. Bezaksiz qorlama chontaklar tikish. Bezaksiz qorlama chontak qalin yoki jun gazlamalardan bolsa, yuqori tomonidagi bukish belgi shizigi boylab, bukish xaqi tomonga uka bostirib tikiladi. Burshaklardagi bukish xaqi chontak yon tomonlari bukish shizigi kengligida qirqib tashlanadi. Chontakka qotirma qoyishda yuqori tomoniga chontak yuqori qirqimini 0,5-0,7 sm teskari tomoniga bukib, bukilgan ziydan 0,1-0,2 sm oraliqda bostirib tikiladi. qorlama chontak bukib dazmollanadi. Lastoshkali qorlama chontakni tikish. qorlama chontak lastoshkasining ustki va ostki qismi yaxlit bishilgan yoki ustki qism alohida ostki qismi esa chontak bilan birga yaxlit bishilgan bolishi mumkin. qorlama chontakda yirik va mayda taxlamali bezak bolsa, oldin taxlamalarni tikib yoki bukib dazmollab olinadi. Chontakni yuqori qirqimiga lastoshkaning ongini chontak teskari tomoniga qaratib qoyiladi. Ikkala detalь qirqimlari tekislanadi va 0,7-1,0 sm kenglikdagi shok bilan biriktirib tikiladi. Lastoshka yaxlit bo’lsa, uning yuqori oshiq qirqimi 0,5-0,7 sm kenglikda teskari tomonga bukiladi. Detalь o’ngiga aylantirilib o’tkaziladi va biriktirib tikilgan 0,1-0,2 sm yonadigan qilib, lastoshkani qorlama chontakka 0,1-0,2 sm kenglikda bostirib tikiladi. Bundan tashqari yuqori tomoniga magiz qoyilgan qorlama chontak, astarli qorlama chontak, qirqma ramkali qorlama chontaklarni ham tikish mumkin. NAZORAT USHUN SAVOLLAR: Qirqma chontak xillarini aytib beringq Qorqoqli qirqma chontaklar qanday tikiladiq Quyma burmali qirqma chontak qanday tikiladiq Qorlama cho’ntaklarning tikish usullarini aytib beringq ADABIYOTLAR M.Jabborova «Tikuvshilik texnologiyasi». Toshkent, 1989 y. «Oqituvshi» nashriyoti. A.T.Truxanova «Tikuvshilik texnologiyasini asoslari». Toshkent. «Oqituvshi» n., 1996 yil. Download 43.89 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling