Qadimgi Xorazm, Qang‘ va Dovon davlati

Qadimgi Xorazm

6-sinf Tarix fani darsligi asosida 38-39 mavzu

Miloddan avvalgi IV asrda Xorazm Ahamoniylar davlatidan ajralib chiqib, mustaqil davlatga aylandi.

Xorazim davlati

Makedoniyalik Aleksandr va Salavkiylar hukmronligi davrida ham Xorazm davlati mustaqil edi. Bu o‘lka aholisi xo‘jaligining asosini dehqonchilik tashkil etgan.

Miloddan avvalgi III–II asrlarda Jonbosqal’a Xorazmning qadimgi shahri bo‘lgan.

Qo‘yqirilganqal’a xarobalari ostidan aylana shaklda qurilgan mustahkam ibodatxona qoldiqlari topilgan.
Qo‘yqirilganqal‘a Tiklangan

Xo’jalik va hunarmandchilik

Aholisi
Suniy sug’orma dehqonchilik, chorvachilik
Sug’diyona, Marg’iyona, Baqtriya va dasht ko’chmanchilari bilan savdo qilgan
Bug’doy, arpa, tariq ekishgan
Amudaryodan 40-50 km suniy ariq qazgan

Xorazmda ayniqsa hunarmandchilik yuksak darajada rivoj topgan. Kulolchilik, temir, mis asboblar, qurollar, zargarlik buyumlariga talab kata bo’lgan.

Mil.avv I asrda va dastlabki milodiy yillarda kumush va mis tangalar zarb qildirganlar.

Xorazimda

San’at
yozuv
Din
O’ra Osiyodagi eng qadimgi yozuv
Oybo’rqala (mil.avv-V-IV) xum sirtiga chekilgan Qo’yqirqal’a (mil.avv-IV-III) mahalliy yozuvlar
Zardushtiylik diniga etiqod qilishgan ular yer,suv va olovga sajda qilishgan.
Anaxita suv va xosildorlik mabudi sopoldan tasvirlangan
Oqchaxon qal’asida mil.avv II-I asr ibodatxonada odamlar,otliqlar,otlar va 30 ta qaxramon portireti rang barang qilib tasvirlangan

Milodiy I asrd Xorazmda ishlab chiqilgan mahalliy taqvimdan Xorazmliklar VIII asrga qadar foydalanishgan.

Milodiy II–III asrlarda Tuproqqal’a shahrida bundan ham ulug‘vor va muhtasham qurilish ishlari amalga oshirilgan edi.

Qadimgi Tuproqqal’a shahri

Qasrdagi saroy devorlari shohlar, jangchilar, ma’budalar, musiqachilar, hayvonlar, tasviri bilan bezalgan, zallardan birida devor bo’ylab bo’yalgan haykalchalar (115 ta) o’rnatilgan.

Xorazim davlati

• Ko'zaliqir-mil. avv. VII asrda asos solingan Xorazmdagi shahar.
• Qal'aliqir-Xorazmda mahalliy hukmdorning qarorgohi bo'lgan ulkan qal'a.
• Jonbosqal'a - mil. avv. III-II asrlarga xos Xorazmdagi shahar.
• Qo'yqirilganqal'a-bu shahardan aylana shaklda qurilgan mus- tahkam ibodatxona topilgan.
• Tuproqqal'a - bu shahar zallaridan biriga 20 dan ortiq bo'yalgan loy haykallar o'rnatilgan.
• Oybo'yirqal'a - bu shahardan O'rta Osiyodagi eng qadimgi yozuv topilgan (xum sirtiga chekilgan).
• Qo'yqirilganqal'a - bu shahardan mil. avv. IV-III asrlarga oid mahalliy yozuv topilgan.

1. Xorazm qachon Axamoniylardan mustaqil davlat bo’lib ajralib chiqqan? A) mil.avv.III asrda B) mil.avv.II asrda C ) mil.avv.IV asrda D) mil.avv.V asrda 2. Xorazmda shaharsozlik qachondan boshlangan edi? A ) mil.avv.VII asrdan B) mil.avv.IV asrdan C) mil.avv.VI asrdan D) mil.avv.V asrdan 3. Qal’aliqir shahri xarobalari qaysi asrlarga oid bo’lgan? A ) mil.avv.V-IV asr B) mil.avv.VII asr C) mil.avv.IV-III asr D) mil.avv.VII-II asr 4. Xorazmdagi qaysi yodgorlikda mahalliy hukmdorning ulkan qal’asi bunyod etilgan edi? A ) Qal’aliqir yodgorligi B) Ko’zaliqir yodgorligi C) Oybo’yirqal’a yodgorligi D) Jonbosqal’a yodgorligi 5. Xorazmdagi qadimgi shaharlar Jonbosqal’a va Qo’yqirilganqal’a qaysi asrlarga oidligini aniqlang? A) mil.avv.IV-III asrlar B) milodiy II-III asrlar C) mil.avv.V-IV asrlar D ) mil.avv.III-II asrlar

Nazorat testlari

6. Qaysi shahar xarobalari ostidan aylana shaklda qurilgan mustahkam ibodatxona qoldiqlari topilgan edi? A) Jonbosqal’a shahri B ) Qo’yqirilganqal’a shahri C) Tuproqqal’a shahri D) Qal’aliqir shahri 7. Tuproqqal’a shahrida qachon ulug’vor va muhtasham qurilish ishlari amalga oshirilgan edi? A ) milodiy II-III asrlar B) milodiy V-VI asrlar C) milodiy III-IV asrlar D) milodiy I-II asrlar 8. Xorazmda kumush va mis tangalar qachondan zarb qilinib boshlangan? A) milodiy asr boshlarida B) mil.avv.I asrda C ) mil.avv.I asr va milodiy asr boshlarida D) mil.avv.II asrda 9. Xorazmdagi qaysi yodgorlikdan O’rta Osiyo bo’yicha eng qadimgi yozuvlar topilgan? A) Jonbosqal’a va Qo’yqirilganqal’a B) Qal’aliqir va Qo’yqirilganqal’a C) Ko’zaliqir va Oybo’yirqal’a D ) Oybo’yirqal’a va Qo’yqirilganqal’a 10. Oybuyirqal’a yodgorligi qaysi asrga oidligini aniqlang? A) mil.avv.VII asrlar B) mil.avv.VI-V asrlar C) mil.avv.III-II asrlar D ) mil.avv.V-IV asrlar