Qalqonoldi,gipofiz ayrisimon bez, buyrakusti bezlari, ularning funksiyasi va tuzilishi

Qalqonoldi,gipofiz ayrisimon bez , buyrakusti bezlari , ularning funksiyasi va tuzilishi.
Qalqonoldi bezlari. To’rtta bo’lakdan iborat . Qalqonsimon bez orqa yuzasida joylashgan bo’lib uning to’qimasiga botib kirgan . Bezlar ishlab chiqargan paratgarmon qonda kalsiy va fosfor miqdorini boshqaradi . Nerv va muskul qo’zg’aluvchanligiga ta’sir qiladi . Bu garmon organizmning o’sishiga muhim ahamiyatga ega . Bezlar funksiyasi ortib , paratgarmon ko’p ishlab chiqarila boshlasa , qonda kalsiy miqdori ortadai , suyaklar yumshab deformatsiyaga uchraydi . Nerv muskul sistemasi qo’zg’aluvchanligi pasayib , tana muskullari pasayib tana muskullari boshashadi. Paratgarmon qonda D vitamin bo’lganida sintezlanadi . Qalqonoldi bez funksiyasi pasayganda qonda kalsiy miqdori kamayib , nerv muskul qo’zg’aluvchanligi ortadi , qovoq va lablar pirpirab , qo’llar qaltiraydi , ya’ni tutqanoq ( tetaniya ) sodir bo’ladi.
GIPOFIZ BEZI. No’xat shaklda , bosh miya ostki yuzasida joylashgan. Og’irligi kata odamlarda 0.5-0.6 gr ni tashkil qiladi . Bu bez qon tomirlar orqali bosh miya gipotalamusi bilan bog’langan . Gipotalamus ko’pchilik endokrin bezlari ta’sir ko’rsatadi . Bezning somototrop bo’y o’sishiga ta’sir qiladi. Yosh bolalarda bu gormon ko’p ishlab chiqarila boshlansa bo’y o’sib , gigantizim , kamroq ishlab shiqarilsa nanizm kelib chiqadi . Katta yoshdagi odam bu gormonning , ko’p ishlab chiqarilsa panja suyaklarining ,yo’gonlashib , til va burun tez o’sishi , yani akromegaliyaga olib keladi . Bezning adenokartikoid gormoni buyrakusti bezi , tireotrop gormoni qalqonsimon bez , gonadotrop gormoni jinsiy bezlar ishini boshqaradi .
GIPOFIZ BEZI. O’rta miyada joylashgan . Bez ishlab chiqaradigon meltonin gormoni organizmda pigment almashinuviga ta’sir ko’rsatadi . Epifiz garmoni gipofizning gonototrop gormoniga ta’sir etib , bolani vaqtidan oldin balog’atga yetishini sekinlashtiradi. Epifiz bezi bola yeti yoshga yetguncha kuchayib boradi , keyin asta sekin pasayib balig’atga yetganda to’xtaydi .
AYRISIMON BEZ. Ya’ni timus ko’krak qafasi da , to’sh suyagining orqa yuzasida joylashgan .