Qaraqalpaq fol`klori

2. Tariyxiy da`stanlardin` izertleniwi, jiynaliwi ha`m bastirilip shig`ariliwi
Tariyxiy da`stanlardi izertlew ma`seleleri basqa qaraqalpaq da`stanlari menen qatar baslandi. Sonin` ishinde «Edige», «Er Shora» da`stanlari ko`birek izertlew ob`ekti boldi. I.Sag`iytov o`zinin` «Qaraqalpaq xalqinin` qaharmanliq eposi» miynetinde «Edige» da`staninin` a`hmiyeti tariyxqa qatnasi ha`m fol`klorliq do`retpe sipatinda tariyxtan o`zgesheligin atap o`tti.
Q.Ayimbetovtin` «Xaliq danalig`i» nda «Edige» da`stani ha`m oni atqarg`an Erpolat jirawg`a joqari baha bergen.
Akademik V.M.Jirmunskiydin` «Tyurkskiy georicheskiy epos» kitabinin` u`lken bir bo`limi «Edige» ge arnalip og`an ilimiy ko`z-qarastan toplaw jasaldi.
Birinshi ma`rte «Edige» da`staninin` qaraqalpaqsha versiyasin tilge alg`an Ch.wa`liyxanov bolip tabiladi. I.Belyaev Shimbayli Bekimbet jirawdan «Edige» da`stanin jazip alip, qoqu-jili Ashxabadta
«Protokoli zasedanii i soobsheniy chlenov Zakaspiyskogo krujka lyubiteley arxeologii i istorii Vostoka» degen toplamnin` e-r tominda qaraqalpaq ha`m rus tillerinde baspadan shig`aradi.
«Edige» da`stani boyinsha ken` ko`lemli ilimiy izertlew jumisin prof. K.Allambergenov jazdi ha`m qoot-jili «Qaraqalpaq xaliq da`stani «Edige» degen at penen monografiyaliq miyneti basilip shiqti.
Son`g`i jillari «Edige» nin` O`teniyaz jiraw, Qiyas jiraw, Jannazar jiraw, Esemurat jiraw, Jumabay jiraw variantlari jazip alindi.
«Da`wletyarbek» da`stani da ko`pten berli a`debiyatshi ilimpazlardin` diqqat orayinda.
O`zbekstan Ilimler Akademiyasinin` Qaraqalpaqstan filialinin` kitapxanasinda «Da`wletyarbek» da`staninin` to`rt varianti saqlanadi. qoe0-jillari S.Ma`wlenov ha`m Sh.Xojaniyazovlar ta`repinen Qarajan baqsi Qabulovtan bul da`stannin` birinshi varianti jazip alindi.
qoyo-jili Qon`iratli baqsi Narbay Ko`shekenovtan «Da`wletyarbek» da`staninin` awizsha atqarilatug`in varianti jazip alinip, qou0-jili shiqqan «a`miwda`r`ya» jurnalinin` № u saninda basilip shiqqan.
«Er Shora» da`stani ko`p tu`rkiy tilles xaliqlarda bar da`stan. Bul da`stannin` qaraqalpaqsha versiyasinin` da`slepki varianti A.Divaev ta`repinen jiynalip ha`m baspag`a tayarlanip, qoww-jili Ashxabadta
«Protokoli zasedaniy i soobsheniy Zakaspiyskogo krujka lyubiteley arxeologii i istorii Vostoka» degen toplamnin` to`rtinshi tominda basilip shiqti.
Bul da`stannin` qaraqalpaq fol`kloristleri ta`repinen jazip aling`an Esemurat jiraw, O`teniyaz jiraw, Seytjan jiraw, Ka`ram jiraw, Jannazar jiraw variantlari bar.