Qaraqalpaq tili mamleketlik til Qaraqalpaq tili

Fonologiyası

Qaraqalpaq únlileri, Mengesten (1947:?)
Qaraqalpaq tilinde 25 dawıssız ses bar bolıp, ózge sózlerde tórt ayriqsha bolmaǵan fonema úzliksiz qollanıladı.
Jergilikli bolmaǵan dawıslar qawıs ishinde kórsetilgen.

Dawıssız sesler

	Erinlik	Alveolar	Tańlay	Velar	Uvular	Glottal
Murınlıq	m	n		ŋ
Plosive	p b	t d		k ɡ	q
Affricate		(c)	(t͡ʃ)
Fricative	(f) (v)	s z	ʃ ʒ	x ɣ		h
Dirildewik		r
Approximant		l	j	w

Dawıslı sesler

	Front		Back
	spread	rounded	spread	rounded
Close	i	y	ɯ	u
Mid	e	œ		o
Open	æ		a

Dawıslı ses uyǵınlıǵı

Qaraqalpaq tilinde de basqa turkiy tillerdegi sıyaqlı dawıs muwapıqlıǵı bar.Rus yamasa basqa tillerden ózlestirilgen sózler únliler muwapıqlıǵı qaǵıydalarına ámel etpewi múmkin, biraq ádette tómendegi qaǵıydalar qollanıladı:

Dawıslı	Gúzetiliwi múmkin:
a	a, ɯ
æ	e, i
e	e, i
i	e, i
o	a, o, u, ɯ
œ	e, i, œ, y
u	a, o, u
y	e, œ, y
ɯ	a, ɯ

Jazba kórinisi

1928-jılǵa deyin qaraqalpaq tilinde jazıw ushın arab álipbesi qollanılǵan. 1928 hám 1940-jıllar aralıǵında latın grafikası qollanılǵan, hám onnan keyin kirill grafikasına ótilgen. Ózbekistan Respublikasınıń ǵarezsizliginen keyin latın grafikasına qaytıwǵa qarar etildi hám házirgi waqıtta Qaraqalpaqstanda basqıshpa-basqısh ótiw ámelge asırılmaqta. Tómende úsh álipbe hám háriplerdiń Xalıqaralıq fonetikalıq álipbe (IPA)daǵı belgilewleri kórsetilgen. Latın álipbesinde sáwlelendirilmegen kirill háripleri juldızsha menen belgilengen. Jańa qaraqalpaq álipbesine sońǵı ózgertiwler 2016-jılda kiritilgen: apostroflı háripler ornına ótkir noqatlı háripler kiritilgen^[2]. Solay eken, jańa qaraqalpaq álipbesi de tap jańa qazaq hám ózbek álipbelerin ańlatıp ketedi, yaǵnıy ótkir háripler menen háreket etedi.
Latın Latın
Házirgi Házirgi
grafikası Kirill grafikası Kirill
latın IPA latın I
1930- grafikası 1930- grafikası

grafikası grafikası
jıllar	jıllar
Aa	Аа	Aa	a Qq		Ққ		Qq
Әә	Әә	Áá	æ	Ll		Лл		Ll
Bb	Бб	Bb	b	Mm		Мм		Mm
Vv	Вв	Vv	v	Nn		Нн		Nn
Gg	Гг	Gg	g	Ꞑꞑ		Ңң		Ńń
Ƣƣ	Ғғ	Ǵǵ	ɣ	Oo		Оо		Oo
Dd	Дд	Dd	d	Өө		Өө		Óó œ
Ee	Ее	Ee	e	Pp		Пп		Pp
	Ёё	yo	jo	Rr		Рр		Rr
	Жж	Jj	ʒ	Ss		Сс		Ss
Zz	Зз	Zz	z	Tt		Тт		Tt
Ii	Ии	Ii	i	Uu		Уу		Uu

Jj Йй Yy j Yy Үү Úú
Kk Кк Kk k Ŭŭ Ўў Ww
2009-jılǵa shekem C Ts retinde, al I hám Í noqatlı hám noqatsız I retinde jazılǵan^[3].

Álipbesi

Qaraqalpaqlar tiykarınan Latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq álipbesinen paydalanadı. Házirgi qaraqalpaq álipbesi:

A a Á á B b D d E e F f G g Ǵ ǵ H h X x Í ı I i J j K k M Q q L l N n Ń ń O o Ó ó m P p R r S s T t U u Ú ú V v W Sh Ch Y y Z z C c w sh ch

Ádebiyatlar

Baskakov N.A.. Karakalpakskiy yaznk, t. 1 - 2, M. - L., 19 5 1-52;
Berdimuratov Ye., Házirgi zaman qaraqalpaq tiliniń leksikologiyası,
Nókis, 1968;
Baskakov N.A., Vvedeniye v izucheniye tyurskix yazmkov, 2-izd., M.. 1969;
Berdimuratov Ye.. Umarov A..
Bekimbetov P., Karakalpakskiy yazj (fonetika, morfologiya, sintaksis), Nókis. 1983.

Derekler

1. 
   Karakalpak Etnolog. Alınǵan
   

12.03.2016

2. 
   "Латын жазыўына тийкарланған қарақалпақ әлипбеси". (https://we b.archive.org/web/2017122404125 1/http://www.karsu.uz/index.php/kk/
   

9-uncategorised/904-latyn-zhazy)
Каракалпакский государственный
университет им. Бердаха (Qaraqalpaq tilinde). Tiykarǵı nusqasınan arxivlendi 12-24-2017. Alınǵan 01-27-2018.

3. 
   Karakalpak translitator (http://www.tr ansliteration.kpr.eu/kaa/)
   

Qaraqalpaq kirill - (Eski / Jańa) latın transliteratorı