Qaraqalpaqlarding muqaddas orinlari. Reje

birinshi mın'ınshı jılları jasag'an. Olar ha'zirgi jergilikli xalıqlardın' ata-babalarının' qa'liplesiwinde qatnasqan. B. e. sh. V a'sirlerde jergilikli İran tilindegi Saklar, Massagetler, Xorezmliler menen Baktriyalılar arasında tu'rkiy tilles qa'wimlerde bolg'an. B. e. sh. birinshi mın'ınshı jıllardın' aqırlarında bul aralas qa'wimlerdin' bir toparı alanlar, aslar, sarmatlar dep atalg'an. Bul birikpedegi xalıqlar A'miwda'ryanın' eki jag'asında jasag'an. Arab jazba dereklerinde eftalitler, kidaritler (kerderler) dep ataydı arab ilimpazı Yakut. 1219-jılı kerderler Xorezmde aralasıp jasaydı. Olar tu'rkler menen shegaralasqan jerde qonıslasqan. Tili xorezmlide emes, tu'rki tilinde de emes dep ko'rsetedi. Bunın' sebebi ol da'wirdegi jergilikli xalıqlar etnikalıq ha'm tili jag'ınan ele tolıq o'z-ara aralasıp bir etnoslarg'a birige almag'an bolıwı mu'mkin. Son'lıqta olar aralas tilde so'ylesken. Kerderli-kidaritler Qaraqalpaqstanda jasag'an qaraqalpaq, qazaq, o'zbekler arasında elede bar.

Sak-massagetler, augasiler alasiaklar menen a'yyemgi orta a'sirlerdegi tu'rki tilles urıw ha'm qa'wimlerdin' ja'miyetlik du'zimi, xojalıqlardın' tu'rleri neke ha'm semya, da'stu'rleri menen diniy isenimleri haqqında derekler qaraqalpaqlar turmısında elede saqlang'an. Sako-massagetler, alasiak, alanlar shıg'ıstan kelgen gunnılar b.e.sh. II - b. e. IV a'sirlerde, son' tu'rkler menen (VI-VII a'sirlerde) aralasıwınan Aral jag'alarında kerderler, oguzlar, qıpshaqlar birikpesi payda bolg'an. Solardın' xojalıq tu'rleri son'g'ı Aral jag'alarındag'ı xalıqlarda da dawam etken. Sarmat - alan qa'wimine tiyis Samat urıwı qaraqalpaqlardın' mu'yten urıwlarının' birikpesinde qarasiak urıwı qaraqalpaqlardın' mang'ıt ha'm ashamaylı urıw birikpelerinde elege shekem o'mir su'rmekte. Augasiler menen oguz qa'wimlerinen qalg'an arxeologiyalıq estelikler ha'zirgi qaraqalpaqlardın' xojalıq tu'rleri, ma'deniyatları menen uqsas da'stu'rleri, qol o'nerindegi uqsaslıqlar ayqın bayqaladı. Olar xojalıqtın' bir-neshe tu'rleri menen shug'ıllang'an: mal sharwashılıg'ı, balıqshılıq, diyxanshılıq. Qaraqalpaqlar bunday xojalıq tu'rleri menen elede shug'ıllanadı. Ol haqqında awız eki a'debiyatta: u'sh ay shabag'ım, u'sh ay qabag'ım, u'sh ay sawınım, u'sh ay qawınım delinedi. Jıldın' to'rt ma'wsiminde belgili tag'amlar bolg'an.