Qаrаqаlpаqstаn respublikаsi ministrler ken’esi jаnindаg’i ortа arnаwli bilimlendiriw bаsqаrmаsi

§ 50. Da’nekerlerdin’ jazılıwı ha’m stillik qollanılıwı
Da’nekerler o’zleri baylanıslı ma’nili so’zlerden bo’lek jazıladı. Jazıwda qospa da’nekerlerden birde, birese, biraq, ga’de, o’ytkeni so’zlerinen basqaları bo’lek jazıladı.
Ga’p ishinde biraq, lekin, sebebi, sonlıqtan, o’ytkeni, sol sebepli, sonın’ ushın, nege desen’, degen menen da’nekerlerinen aldın u’tir qoyıladı. Sonday-aq ha’m, da, de, ja’ne, g’a, ga’hi, ya, yaki ha’m t.b. da’nekerler birgelkili ag’zalardın’ ha’r biri menen ta’kirarlanıp kelgende, birgelkili ag’zalardın’ arasına u’tir qoyıladı. Eger, ha’m, ja’ne, ya, yamasa, menen ha’m t.b. da’nekerler qaytalanbay, tek eki birgelkili ag’zanın’ arasında baylanıstırıwshılıq xızmet atqarsa, u’tir qoyılmaydı. Mısallar: Nelikten de shayıqtın’ kewli buzıldı, lekin ko’zinen jas shıg’armadı (T.Q.). Ha’zir ol joq, sebebi mal jaylawda (T.Q.). Tu’nde ya tan’ aldında heshkim mallardın’ man’ırag’anın esitpeytug’ın boldı (Sh.A.). Tikjardın’ u’stin qaplag’an qayın’lar menen osinalar qızg’ısh, sarı ren’ge do’nedi (Sh.A.).
Al, da, de da’nekerleri qospa ga’ptin’ quramındag’ı jay ga’plerdi baylanıstırıp kelse, u’tir da’nekerden keyin qoyıladı: Tanabay onın’ ko’zine qaradı da, qas-qabag’ı u’yilip ketti (Sh.A.).
Da’nekerlerdin’ ga’ptin’ birgelkili ag’zaların ha’m qospa ga’p quramındag’ı jay ga’plerdi baylanıstırıwdag’ı stillik o’zgesheliklerin to’mendegi mısallardan biliwge boladı:
1. Shadlıq ha’m quwanıshlarg’a tolı turg’an maydanshadag’ı jaslar arasında endi salqınlıq aralasa baslag’an sıyaqlı edi (K.M.). 2. Qattı boran Asqardın’ ha’r jag’ınan bir alıp ko’rdi, biraq ol moyımadı. 3. Asqar — onnan da eser ha’m o’jet. 4. Bunnan keyin boran tag’ı da qattıraq boradı. 5. Bazda on’ınan, ga’ sol jag’ınan urıp sog’adı (O’.X.).
Keltirilgen mısallardın’ birinshi ha’m u’shinshilerinde ha’m da’nekeri birgelkili ag’zalardı jay dizbeklestirip, biriktirip turg’an joq, sonın’ menen birge birgelkili ag’zalardın’ ha’r birine birin biri tolıqtırıwshılıq, anıqlıq sıyaqlı stillik ma’niler qosadı. To’rtinshi ga’pte da da’nekeri bayanlawıshtan an’lang’an ha’rekettin’ qaytalang’anlıg’ın ku’sheytip ko’rsetedi. Besinshi ga’pte bazda, ga’ sinonim da’nekerleri gezekleslik ma’nini ku’sheytedi.
Bunday stillik ma’ni o’zgesheliklerin ha’r bir da’nekerdin’ qollanılıwınan ko’riwge boladı.