YAF-YAM-MZ
Sof daromad - bu yalpi mahsulot qiymati va uni ishlab chiqarishga ketgan jami xarajatlar o‘rtasidagi farq, so‘m:
SD=YAM-IX yoki SF=YAF-Mh
bunda Mh - mehnat to‘lovlariga xarajatlar.
Daromad iqtisodiy kategoriya sifatida korxonaning tadbirkorlik faoliyati moliyaviy natijalarini izohlaydi. Yalpi daromad, mahsulot sotishdan va xizmatdan daromad va sof daromadlar bilan aniqlanadi.
Yalpi daromad o‘zida korxonaning umumiy daromadini ko‘rsatadi: asosiy fondlar va boshqa jihozlar, mahsulot va xizmatlar realizatsiyasi; realizatsiyadan tashqari foydalar va sarflar (inshootni ijaraga berishdan foydalar, dividendlar, korxonaga tegishli aksiyalar va qimmatli qog‘ozlardan foizlar, jarimalar va hokazo).
Mahsulotlar va xizmatlami realizatsiya qilishdan daromadlami pul tushumlarini to‘hq (tijorat) tannarxini olib tashlash bilan hisoblab chiqiladi, so‘m
SF=YAD- Mh
Korxonaning sof daromadi - yalpi mahsulot minus tannarxga kirmaydigan soliqlar.
Biroq, daromadlaming mutlaq vazni ham samaradorlik darajasiga guvohlik bera oknaydi. Uni rentabellik darajasi - ishlab chiqarish iqtisodiy samaradorligining asosiy ko'rsatkichlaridan birini ifodalaydi.
Ishlab chiqarish va mahsulot realizatsiyasi rentabelligining darajasi - bu olingan sof foydaning to‘liq tannarxga nisbati:
SF
R= x 100 %
M* _ _ _
Bu ko‘rsatkich iste’mol qilingan har bir resurs birligiga to‘g‘ri keladigan sof foydaning miqdorini ifodalaydi. Masalan, 30% rentabellik darajasida qilingan har bir so‘m xarajatga 30 tiyin yoki 100 so‘m xarajatga 30 so‘m sof foyda beradi. Xo'jalik yuritish samaradorligi haqida ham yuqorida ko‘rib o‘tilgan asosiy fondlar rentabelligi darajasi va daromad me’yorlarida aytiladi.
Agar mahsulot ishlab chiqarish foyda emas, zarar keltirsa (rentabelli emas), salbiy belgi bilan rentabellik darajasi o‘miga (zarar darajasi) xarajatlami qoplash darajasi qo‘llanilishi mumkin va u o‘zida pul tushumlarining tijorat (to‘liq) tannarxiga nisbatini ko‘rsatadi:
Z
Z&— xl00%
Do'stlaringiz bilan baham: |
