Qarshi davlat universiteti matematika va kompyuter ilmlari fakulteti matematika va informatika yo

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI 
MATEMATIKA VA KOMPYUTER ILMLARI FAKULTETI 
MATEMATIKA VA INFORMATIKA YO’NALISHI 
3-KURS TALABASI 
YUSUPOV OZODBEKNING 
MOBIL TEXNOLOGIYALAR fanidan 
MUSTAQIL ISHI 
Qabul qildi
JURAYEV TUYCHI 
Qarshi 2022 

---

MOBIL ILOVALARNI TAYYORLASHDA BULUT. 
REJA: 
1.MOBIL ILOVALAR TAYYORLASHDA BULUT 
TEXNOLOGIYASI. 
2. HOZIRGI KUNDA BULUTLARNINGH TURLARI. 
 
3. 
BULUTTEXNOLOGIYASININGMOBIL 
 
ILOVADA TUTGAN O’RNI 
 
4. 
MOBIL TEXNOLOGIYALARDA BULUTLI 
TAHRIRLASH 
 
5. 
BULUTLI TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA 
DASTURLASH XIZMATI. 
1 

---

Bulutli texnologiyalarning turlari Barcha bulutlar bir xil emas, bulut 
hisoblashning bir turi hammaga to‘g‘ri kemaydi. Insonlar etiyojlariga 
to‘g‘ri yechimni taklif etish uchun turli xil modellar, turlar va xizmatlar 
paydo bo‘ldi. 
Bulutli xizmatlarni tarqatishning uchta yo‘li mavjud: Ommaviy, shaxsiy, 
maxsus bulut yoki gibrid bulut. 
Ommaviy bulutlar o‘zlarining hisoblash resurslarini serverlar va internet 
orqali saqlash kabi uchinchi tomon bulut xizmat povayderlari tomonidan 
egalik qiladi va boshqariladi. Microsoft Azure ommaviy bulutga misol. 
Omma uluti bilan barcha apparat, dasturiy ta‘minot va boshqa qo‘llab 
quvvatlovchi infratuzilma bulut provayderi tomonidan boshqariladi. 
Foydalanuvchilar ushbu xizmatlardan foydalanishi va hisoblarini web-
brauzer yordamida boshqarishi mumkin. 
Maxsus bulut faqat bitta korxona yoki tashkilot tomonidan ishlatiladigan 
bulutli hisoblash resurslariga ishora qiladi. Xususiy bulut kompaniya 
joylashgan ma‘lumotlar markazida jismonan mavjud bo;lishi mumkin. 
Ba‘zi kompaniyalar ham o‘zlarining maxsus bulutlarini joylashtirish 
uchun uchinchi tomon xizmat provayderlariga to‘lashadi. Xususiy bulut 
xizmat va infratuzilmaning xususiy tarmoqda saqlanadigan joyidir. 
.Mobil ilovalar tayyorlashda bulut texnologiyasi 
. bulutlar ma‘lumotlar va ilovalarning o‘zaro bo‘lishishiga imkon 
beruvchi texnologiya bilan bog‘langan umumiy va maxsus bulutlarni 
birlashtiradi. Ma‘lumotlar va ilovalarning xususiy va ommaviy bulutlar 
orasida harakat qilishiga ruxsat berish orqali gibrid bulut biznesga 
ko‘proq moslashuvchanlik, qo‘shimcha joylashtirish imkoniyatlarini 
beradi va mavjud infratuzilmani, xavfsizlik va muvofiqlikni 
optimallashtirishga yordam beradi. 
Hozirgi vaqtda bulutlarning quyidagi turlari ajratilgan: 
2 

---

1. Xususiy bulutlar (xususiy), bitta tashkilotga xizmat qiladigan, uni 
qo'llab-quwatlaydigan yoki uchinchi tomon kompaniyasi tomonidan 
qo'llab- quwatlanadigan va tashkilot hududida yoki uning tashqarisida 
joylashgan. Abonentlar - korporativ ofislar va bo'linmalar, biznes 
sheriklar, xom ashyo etkazib beruvchilar, sotuvchilar, ishlab chiqarish 
zanjiri ishtirokchilari va boshqa tashkilotlar. Xavfsizlik devori 
tomonidan himoyalangan, yopiq ichki tarmoqdan tashqariga chiqmang, 
yuqori darajadagi himoya ta'minlanadi; 
2. Umumiy manfaatlar bilan birlashtirilgan bir nechta tashkilotlar 
o'rtasida taqsimlangan guruh bulutlari (jamoa) (xizmat va joylashuv 
shaxsiy bulutlarda farq qilmaydi); 
3. Bulut provayderining infratuzilmasi asosida tashkilotlarga yoki 
shaxslarga taqdim etiladigan jamoat yoki jamoa bulutlari (ommaviy). 
Har qanday kompaniya va individual foydalanuvchi taklif etilayotgan 
xizmatlarga obuna bo‘lishlari mumkin. Ular saqlashni, shuningdek, web-
saytlarni yoki axborot tizi,larine joylashtirishning oson va arzon usulini, 
boshqa 
yechimlarda 
mavjud 
bo‘lmaydigan 
katta miqyosdagi 
imkoniyatlarni taklif qiladilar; 
4. Gibrid bulutlar har qanday kombinatsiyada sanab o‘tilganlarni 
birlashtiradi, 
masalan, 
ochiq 
va 
oshkora 
xizmatlarni 
taqdim 
etish.Ta'minotchining nuqtai nazari bo'yicha, resurslarning birlashishi va 
iste'molchilar tomonidan iste'molning izchil bo'lmaganligi sababli, 
bulutli yechimlar har bir iste'molchi uchun ajratilgan apparat 
imkoniyatlaridan talab qilinadigan darajadan kam apparat resurslaridan 
foydalanishga imkon beradi va modifikatsiyalash protseduralarini 
avtomatlashtirish tufayli resurslarni taqsimlash sezilarli darajada 
kamayadi. Iste'molchilar nuqtai nazaridan ushbu xususiyatlar yuqori 
darajadagi xizmatlarga ega bo'lish va ishlamay qolish xavfi past bo'lgan 
xizmatlarni olish, shaxsiy kompyuter infratuzilmasini yaratmasdan, 
texnik xizmat ko'rsatmasdan va modernizatsiyasiz kompyuter tizimining 
egiluvchanligi sababli tez miqyosda ta'minlanishini ta'minlaydi. 
Kirishning qulayligi va universalligi xizmatlarning keng mavjudligi 
3 

---

miqyosda 
ta'minlanishini 
ta'minlaydi. 
Kirishning 
qulayligi 
va 
universalligi xizmatlarning keng mavjudligi va terminal qurilmalarining 
har xil sinflarini (shaxsiy kompyuterlar, mobil telefonlar, Internet-
planshetlar) qo'llab-quvvatlashi bilan ta'minlanadi. 
Bulut texnologiyasini mobil ilovada tutgan o‗rni va vazifalari 
Axborot texnologiyalari jadal rivojlanayotgan davrda dasturiy 
ta‘minotning o‘rni juda ham katta ahamiyatga ega. Dastur to‘laqonli 
ishlashi uchun shaxsiy kompyuter minimal tizim talabiga javob berishi 
kerak. Internet modernizatsiyalashtirildi va server uskunalar ishlab 
chiqildi. Shu bilan birga, dasturdan foydalanishda hisoblash tizimlarini 
birlashtirish va undan yagona manba sifatida foydalanish g‘oyasi yuzaga 
keldi. 2008-yildan boshlab (Cloud technology) Bulutli texnologiyalar 
atamasi dunyo miqyosida keng tarqala boshladi.Birinchi qarashda 
―Bulutli texnologiyalar‖ tushunarsiz ko‘rinsada: bu model o‘zida biror 
tizimdagi (serverlar, ilovalar, saqlash tizimlari va xizmatlar) dan tez, 
qulay, samarali foydalanish imkonini beradi. Ortiqcha urinishlarsiz, tez 
va aniq taqdim etiladi faqatgina provayder orqali tarmoqqa 
ulanganda.Bulutli texnologiyalardan foydalanishdagi afzalliklar. Bulut 
ichida saqanayotgan ma‘lumotlardan har kim foydalanishi mumkin, 
bunda faqat kompyuter, planshet yoki mobil telefon internet tarmog‘iga 
ulangan bo‘lishi kerak.Bulutli texnologiyalardan foydalanish AT da bir 
qancha ustunliklarni yaratib beradi:Tashkilot boshqaruvida hisoblash 
resurslarini yanada samarali ishlatish mumkin.AT infratuzilmani 
boshqarishni takomillashtirish.Ish boshqaruvini doimiy soddalashtirish 
va qulaylashtirish, tizim konsepsiyasini zaxira tarzida saqlash va virtual 
mashinani migratsiyalash.AT infratuzilmaning chiqimini kamaytirish, 
hisobash resurslari, elektr quvvatlarini tejash. 
.Mobil texnologiyalarda bulutli dasturlash 
. Mobil bulutli hisoblash (MCC) - ning birikmasi bulutli hisoblash va 
mobil hisoblash mobil foydalanuvchilarga, tarmoq operatorlariga, 
shuningdek bulutli hisoblash provayderlariga boy hisoblash resurslarini 
etkazish.[1][2][3] MCMning asosiy maqsadi - bu bajarilishini ta'minlash 
4 

---

boy mobil ilovalar foydalanuvchilarning boy tajribasiga ega bo'lgan 
ko'plab mobil qurilmalarda.[4] MCC bulutli provayderlar qatori uyali 
aloqa operatorlari uchun ham biznes imkoniyatlarini taqdim etadi.[5][6] 
MCC-ni "har xil bulutlar va tarmoq texnologiyalarining birlashtirilgan 
elastik manbalaridan foydalanib, cheklangan bo'lmagan funksionallik, 
saqlash va harakatchanlikka yo'naltiradigan boy mobil hisoblash 
texnologiyasi 
sifatida 
cheklangan 
funktsionallik, 
saqlash 
va 
harakatchanlikka erishish uchun cheklangan funktsional imkoniyatlarni, 
chekilgan tarmoq yoki Internet tarmog'i orqali har qanday joyda, istalgan 
vaqtda ko'p sonli mobil qurilmalarga xizmat ko'rsatadigan boy mobil 
hisoblash texnologiyasi" deb ta'riflash mumkin. heterojen muhit va 
platformalardan qat'i nazar, foydalanishda to'lash printsipiga asoslanadi. 
MCC 
hisoblashni 
kuchaytirish 
yondashuvlaridan 
foydalanadi 
(hisoblashlar qurilmada emas, balki masofadan turib amalga oshiriladi), 
ular yordamida cheklangan mobil qurilmalar bulutga asoslangan turli xil 
manbalarning hisoblash resurslaridan foydalanishi mumkin.[2] MCC-da 
bulutga asoslangan to'rt xil resurs mavjud, ya'ni uzoqdagi harakatsiz 
bulutlar, yaqin harakatsiz hisoblash ob'ektlari, proksimal mobil 
hisoblash 
ob'ektlari 
va 
gibrid 
(qolgan 
uchta 
modelning 
kombinatsiyasi).[2][5] Amazon EC2 kabi ulkan bulutlar uzoqdagi 
harakatsiz guruhlarda bulutli yoki surrogatlar yaqin ko'chmas 
kompyuterlar a'zosi. Smartfonlar, planshetlar, qo'lda ishlatiladigan 
qurilmalar va taqib yuriladigan hisoblash moslamalari - bu bulutga 
asoslangan manbalarning uchinchi guruhining bir qismi, bu mobil mobil 
hisoblash vositalarining yaqinligi. 
Bulutli Alogoritmlash tushunchasi 
Bulutli texnologiyalar bu model iste‘molchiga ATni servis sifatida 
internet orqali namoyon qiladi. Bulutli hisoblashlarning yuzaga kelishida 
―virtualizatsiya‖texnologiyalarining ahamiyati juda katta hisoblanadi. 
Birinchi bo‘lib1960-yilda virtualizatsiya texnologiyalari IBM taklif 
qilingan ammo qimmat meynfreym kompyuter texnologiyalarini arzon 
x86 protsesorli kompyuter serverlariga o‘tgandan so‘ng virtualizatsiya 
termini ancha vaqtgacha esdan chiqarildi. 2000-yildan boshlanib holat 
5 

---

o‘zgara 
boshladi, shu yillarga qadar WMware x86 razryadli 
virtualizatsiyada monopoliyani qo‘lga kiritdi. 2005-yilda WMware 
kompaniyasi virtual mashinalarni DTdan foydalanganxolda bepul tadbiq 
qildi. 2006yilda Microsoft kompaniyasi ―Microsoft virtual PC‖Windows 
versiyasini 
ishga 
tushirildi.2006yilda 
Amazon 
kompaniyasi 
o‘z 
qurilmalarida virtual serverlarni kengaytirish orqali ―Amazon Elastic 
Compute Cloud‖yuzaga keldi buning yana asosiy sabablaridan biri virtual 
serverlarni boshqa qurilmalarga (iste‘molchilarga) ijaraga berish orqali 
bulutli texnologiyalarni kelib chiqishiga turtki bo‘ldi. Bulut -AT 
infratuzilma tashkilotlarining innavatsion modeli (konsepsiya) xisoblanib, 
u alohidaajratilgan va taqsimlangan konfiguratsiyalangan apparat va 
tarmoq resurslaridan, dasturiy ta‘minotdantashkil topgan va ular 
masofadagi provayderlarni ma‘lumotlarmarkazida yotadi. 
.Bulutli texnologiyalar asosida dasturlash xizmati 
IAAS - bu kompyuter va tarmoq infratuzilmasining (serverlar, saqlash, 
tarmoqqa) va ularning xizmatlari virtualizatsiya shaklida xizmat 
ko'rsatishdir. 
virtual 
infratuzilma. 
Boshqacha 
qilib 
aytganda, 
ma'lumotlar 
markazlari 
yoki 
ma'lumotlar 
markazining 
fizik 
infratuzilmasi asosida Provajder (Provader) foydalanuvchilarga xizmat 
sifatida taqdim etadigan virtual infratuzilmani yaratadi. Virtualizatsiya 
vositalari sizga ma'lumot markazlarining fizik infratuzilmasini virtual 
ravishda o'zgartirishga imkon beradi va shuning uchun bulutli 
xizmatlarning birinchi qatlamini yaratadi - IAAS. Virtualizatsiya nima? 
Resurs Virtualizatsiya texnologiyalari jismoniy uskunalarga (serverlar, 
ma'lumotlar omborlari, ma'lumotlar tarmoqlari, ma'lumotlar tarmoqlari) 
joriy vazifalarni bajarish uchun ishlatiladigan bir nechta qismlarga 
ajratishga imkon beradi. Masalan, bitta jismoniy serverda yuzlab virtual 
serverlarni bajarishingiz mumkin va foydalanuvchi ularga xizmatlarni 
ajratishdir. Virtualizatsiya dastur darajasida ham, apparatda ham amalga 
oshirilishi mumkin. Shunday qilib, foydalanuvchi mavhum elastik 
hisoblash kuchi, masalan, server bo'lmagan yoki server vaqtini o'z 
vazifalarini bajarish uchun vaqt bilan ta'minlaydi. Ma'lumotni saqlash 
uchun disk emas, balki vazifalarni hal qilish uchun kerakli bo'lmagan 
6 

---

disklar, tarmoq bo'lmagan kanallar va tarmoq o'tkazish qobiliyati. 
Xizmat sifatida infratuzilma turli sohalar uchun korporativ darajadagi 
echimdir. Infratuzilmani, ikkalasini ham korxonani ma'lumotlarni qayta 
ishlash markazida va tashqi ma'lumotlar markazida joylashtirilishi 
mumkin. IAAS xizmatlari himoyalangan xususiy, jamoat va gibrid 
bulutli muhitni yaratish va ulardan foydalanish uchun mo'ljallangan. 
Yetkazib beruvchilar gibrid bulutli konfiguratsiyalar qurilishini 
ta'minlaydi, unda mahalliy tarmoqlar mijozning Cloud platforma 
tarmog'i bilan birgalikda mahalliy tarmoqlar birlashtirilgan. Bulut 
xostingda bulutli saytlar joylashtirilgan - bu zamonaviy bulutli dasturlar. 
Bulutli saytlarda (bulutli dasturlar), ma'lumotlar bulut ma'lumotlar 
bazasida saqlanadi, server ilovalari Saytlar saqlanadi va bulutli virtual 
serverlarda ishlaydi va saytning mijoz qismi foydalanuvchi brauzerida 
amalga oshiriladi. 
Mobil dastiry vositalarda boshqaruv Mobil qurilmalarni boshqarish 
(MDM) ma'muriyati uchun sanoat atamasidir mobil qurilmalar, kabi 
smartfonlar, planshet kompyuterlar va noutbuklar. MDM odatda mobil 
qurilmalarning muayyan sotuvchilari uchun boshqaruv xususiyatlariga 
ega bo'lgan uchinchi tomon mahsulotidan foydalangan holda amalga 
oshiriladi. Garchi bilan chambarchas bog'liq bo'lsa-da Korxona 
mobilligini boshqarish va Birlashgan so'nggi nuqta boshqaruvi, MDM 
ikkalasidan bir oz farq qiladi: MDMdan farqli o'laroq, EMM mobil 
ma'lumot boshqaruvini o'z ichiga oladi, BAYOD, mobil dasturlarni 
boshqarish va mobil tarkibni boshqarishUEM ish stoli, printerlar, IOT 
qurilmalari va kiyiladigan narsalar kabi so'nggi nuqtalar uchun 
qurilmalarni boshqarishni ta'minlaydi. Mobil qurilmalar hamma joyda 
mavjud bo'lib, dasturlar bozorni suv bosmoqda, mobil monitoring 
muhim ahamiyat kasb etmoqda.[7] Mobil vositalarni boshqarish 
bo'yicha foydalanish barqaror sur'atlarda o'sishda davom etmoqda va 
2028 yilgacha yillik o'sish sur'ati (CAGR) qariyb 23% ni qayd etishi 
mumkin. AQSh mobil qurilmalarni boshqarish bo'yicha global 
miqyosdagi eng yirik bozor bo'lib qolaveradi.[8] Ko'plab sotuvchilar 
mobil qurilmalar ishlab chiqaruvchilariga, kontent portallariga va ishlab 
7 

---

chiquvchilarga 
o'zlarining 
mobil 
kontentlarini, 
dasturlarini 
va 
xizmatlarini etkazib berishni sinovdan o'tkazishda va kuzatishda yordam 
berishadi. Ushbu tarkibni sinab ko'rish real vaqt rejimida minglab 
mijozlarning harakatlarini simulyatsiya qilish va ilovalardagi xatolarni 
aniqlash va tuzatish orqali amalga oshiriladi. 
Mobil qurilmalarda Office dasturlari 
Microsoft Office — Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft 
Windows, Windows Phone, Android, Mac OS, iOS operatsion tizimlari 
uchun yaratilgan idora dasturlari toʻplamidir. Ushbu toʻplam tarkibiga 
turli xildagi hujjatlar: matn, jadval, maʼlumotlar ombori va boshqalar 
bilan ishlash imkonini beruvchi dasturiy taʼminotlarni oʻz ichiga oladi. 
Shuningdek VBA tilida yozilgan skriptlar va makroslarni qoʻllay oladi. 
Microsoft Office bir nechta xilda sotuvga chiqariladi. Ularning farqi 
toʻplam tarkibi va narxida. Office dasturlar toʻplamining nisbatan 
toʻliqroq variantiga quyidagi dasturlar kiradi: 
Microsoft Word — har xil koʻrinishdagi oddiy va murakkab matnlarni 
taxrirlashga moʻljallangan matn muharriri. 
Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Writer, LibreOffice Writer, 
StarOffice Writer, KWord, NeoOffice Writer, Corel WordPerfect, Apple 
Pages (bu faqat Mac OS tizimida) va AbiWord. 
Microsoft Excel — har koʻrinishdagi hisob—kitobli maʼlumotlar bilan 
ishlashga moʻljallangan elektron jadvalli dastur. 
Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Calc, LibreOffice Calc, KSpread, 
StarOffice, Gnumeric, Corel Quattro Pro va Apple Numbers (bu faqat 
Mac OS tizimida). 
Microsoft PowerPoint — maʼlumotlarni taqdimot, reklama qilishga 
moʻljallangan taqdimot dasturi. 
Muqobil dasturlar: OpenOffice.org Impress, LibreOffice Impress, 
KPresenter, Corel WordPerfect va Apple Keynote. 
8 

---

Microsoft Access— maʼlumotlar ombori (bazasi) bilan ishlashga 
moʻljallangan dastur. 
Oʻrnini bosuvchi dasturlar: OpenOffice.org Base, LibreOffice Base, 
Kexi. 
Microsoft Publisher — har xil koʻrinishdagi noshirlik ishlarini 
bajarishga moʻljallangan muharrir dastur. 
Microsoft Outlook (Outlook Express bilan chalkashtirmang)— elekton 
pachtadan foydalanishga moʻljallangan dastur va hokazo Uning 
tarkibiga taqvim, ish rejalashtirgich, qaydnoma, manzillar kitobi va 
shaxsiy pochta kiradi. 
Pochta xizmati uchun — Mozilla Thunderbird/SeaMonkey, Novell 
Evolution, Claws Mail, Eudora Mail, The Bat!; shaxsiy maʼlumotlar 
dispetchiri — Mozilla, Lotus Organizer и Novell Evolution. 
Microsoft InfoPath — maʼlumot yigʻish va uni boshqarish dasturi. 
Microsoft Communicator (Microsoft Lync) — insonlar bilan har 
tomonlama muloqot qilishni tashkilashtiradigan dastur. 
Microsoft Visio — biznes va texnik diagrammalar bilan ishlovchi 
dastur. 
Muqobil dasturlar: LibreOffice Draw, OpenOffice.org Draw, yEd 
Grapth Editor. 
Microsoft Project — loyihalar bilan ishlovchi dastur. 
Microsoft Query — maʼlumotlar omboridan maʼlumot oluvchi va koʻrib 
chiquvchi dastur. 
Microsoft OneNote — qaydnomalar yozish uchun moʻljallangan dastur. 
Microsoft Groove — birgalikdagi ishni qoʻllab quvvatlovchi dastur. 
Microsoft SharePoint Designer — Microsoft SharePoint tizimida dastur 
yaratish uchun vosita. 
9 

---

Microsoft Pcture Manager — rasmlar bilan 
ishlash. Muqobil dastur: OpenOffice.org Draw. 
Mobil qurilmalarda grafika 
Grafika mutaxassislariga nafaqat ularning bosma nashri, balki iPhone, 
iPad, Android qurilmalari va Android planshetlari kabi veb-va 
qurilmalarda ham borgan sari keng tarqalgan. Muammo shundaki, 
qurilmalar faqatgina .ai yoki .eps fayllarini ko'rsatolmaydi. Ular 
miqyosli Vektorli Grafikalarga aylantirilishi kerak va piktogramma 
yaratish uchun ishlatiladigan dasturga bog'liq ravishda SVG variantini 
ham bo'lishi mumkin emas. .Mobil qurilmalardan foydalanib masofaviy 
ta‘limni tashkil etish Hozirda axborot kommunikatsiya texnologiyalarining 
shiddat bilan rivojlanishi bilim oluvchilar (o‗quvchi, talaba, katta 
yoshdagilar va h.k.) uchun eng rivojlangan davlatlardagi yetakchi 
mutaxassislaridan ta‘lim olish imkoniyatini vujudga keltirdi. Bunday 
ta‘lim shakli masofaviy ta‘lim deb nomlanadi. Zamonaviy mobil 
qurilmalarning texnik xarakteristikalari, ya‘ni qurilmalar uchun yaratilgan 
maxsus ilovalar va veb-saytlar yordamida ta`lim oluvchilar uchun 
masofaviy ta‘lim olish imkoniyatini yaratadi. Bugungi kunda insonlar 
uchun quyidagi ta‘lim shakllari taklif etilmoqda: 1. Kunduzgi ta‘lim.2. 
Distansion ta‘lim. 3. Onlayin ta‘lim. 4. Ochiq ommaviy onlayn kurslar 
(OOOK).Masofaviy ta‘lim an‘anaviy ta‘lim turlaridan farqli ravishda keng 
aholi ommasini qamrab oladi.Masofaviy ta‘limning quyidagi imkoniyatlari 
mavjud: • ikkinchi oliy yoki qo‗shimcha ta‘lim; • ixtiyoriy yoshdagi 
insonlarning ta‘lim olishi; • jismoniy va oilaviy holatidan qat`iy nazar 
ta‘lim olish; • ishdan ajralmagan holda ta‘lim olish; • mustaqil ta‘lim olish 
imkoniyatining ko‗pligi; • geografik manzildan qat‘iy nazar ta‘lim olish; • 
tezkorlik imkoniyatlari va boshqalar. Masofaviy ta‘lim – eng yaxshi 
an‘anaviy va innovatsion metodlar, o‗qitish vositalari va shakllari-ni o‗z 
ichiga olgan, axborot va telekommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan 
ta‘limdir. U ta‘lim oluvchiga ma‘lum standartlar va ta‘lim qonun-qoidalari 
asosida o‗quv shart-sharoitlari va o‗qituvchi bilan muloqotni ta‘minlab 
berib, 
10 

---

o‗quvchidan ko‗proq mustaqil ravishda shug‗ullanishni talab qiluvchi 
tizimdir. 
Mobil ilovalar tayyorlash usullari 
Agar siz doimo mijozlaringiz ―kaftida‖ bo‘lishni hohlasangiz, u holda 
biznes uchun mobil ilova – aynan sizga uchun kerak. Axir hozirgi kunda 
O‘zbekistondagi 60% internet foydalanuvchilari internetga Androidli 
mobil qurilmalar yordamida chiqishmoqda. Android uchun mobil 
ilovaga buyurtma berib, mobile-texnologiyaning biznesingiz uchun 
beradigan imkoniyatlaridan foydalaning. Mobil ilova (inglizcha: Mobile 
app) — maʼlum bir platforma (iOS, Android, Windows Phone va 
boshqalar) uchun ishlab chiqilgan smartfonlar, planshetlar va boshqa 
mobil qurilmalarda[1] ishlashga moʻljallangan dastur. Koʻpgina mobil 
ilovalar qurilmaning oʻzida oldindan oʻrnatiladi yoki ularni App Store, 
Google Play va boshqalar kabi onlayn dastur doʻkonlaridan bepul yoki 
pullik bilan yuklab olish mumkin. Dastlab, mobil ilovalar elektron 
pochtani tezda tekshirish uchun ishlatilgan, ammo ularning yuqori 
talablari boshqa sohalarda ham kengayishiga olib keldi, masalan, mobil 
telefon va GPS oʻyinlari, suhbatlashish, video tomosha qilish va 
Internetdan foydalanish. Ushbu atama 2007-yildan beri juda mashhur 
boʻlib, 2010-yilda Amerika Dialektik Jamiyati tomonidan „Yil 
soʻzlari― roʻyxatiga kiritilgan.[2] Mobil ilovalar bozori bugungi kunda 
juda rivojlangan va barqaror oʻsib bormoqda. Statista prognozlariga 
koʻra, 2020-yilda mobil ilovalar sanoatining yillik yalpi daromadi $189 
milliarddan oshadi.[3] 
Android dasturida mobil ilovalar tayyorlash 
Android uchun yaratilayotganlar dasturlar soni va ularga bo'lgan talab 
kundan-kunga ortib bormoqda. Ma'lumotlarga ko'ra Android qurilmalari 
uchun yaratilayotgan dasturlar reytingda yuqorilab, Windowsni ham 
ortda qoldirmoqda. Android uchun native dasturlash muhiti Android 
Studio va Java dasturlash tili bo'lsada, boshqa ko'plab gibrid tillar 
yaratilib, rivojlantirilib borilmoqda. Masalan, Delphida paskal dasturlash 
tili, C++ Builderda c++ dasturlash tili, Visual Studioda c# dasturlash 
11 

---

tillari yoki Flutter, Cardova frameworklari yordamida Android uchun 
dasturlar yaratishingiz mumkin. Android Studio yoki boshqa dasturlash 
tillaridan 
foydalanishimiz 
uchun 
kompyuterimiz 
ma'lum 
bir 
parametrlarga to'g'ri kelishi, unda kerakli dasturiy ta'minotlar Android 
SDK, NDK, Java va boshqalar o'rnatilgan bo'lishi kerak.Yuqoridagi 
dasturlash muhitlaridan foydalanmasdan minimal parametrlarga ega 
kompyuterlarda ham Android ilovalarini yaratishimiz mumkin. Buning 
uchun web Web saytlarga nisbatan mobil ilovalarni yaratishga ko'proq 
pul to'lashadi. Mobil ilova yaratishga bo'lgan talab ortib bormoqda. 
uzbekcoders.uz loyihasining Front End yo'nalishini tugatib HTML, CSS 
va JavaScript yordamida web saytdan tashqari turli ilovalarni ham 
yaratishingiz mumkin. Bu ilovalarni Android, iOS, Windows, MacOS 
tizimlariga o'zgartirmasdan o'tkazsangiz bo'ladi. Har bir tizim uchun 
alohida o'zining(native) dasturlash tilidan foydalansangiz bunga ko'p 
vaqt, kuch, bilim kerak bo'ladi. Website 2 APK Builder Pro dasturida 
yaratilgan Android ilovalarni Google Play Marketga joylashtirish 
mumkin, AdMob google reklamalariga ulasangiz bo'ladi, dasturlashni 
endi boshlaganlar uchun ham foydali bo'ladi.Android Studio va Java 
dasturlash tilidan foydalanmasdan HTML, CSS va JavaScript yordamida 
dastur, o'yin, test, topshiriqlar to'plami, elektron kitob, elektron darslik, 
web sayt va h.k. larni yaratib ularni qisqa vaqt ichida Android 
qurilmalarda ishlovchi .apk ilova ko'rinishiga o'tkazishingiz mumkin. 
Web sahifadagi barcha fayllar rasm, video, audio, .css, .js yagona 
ilovaga birlashtriladi. HTML sahifani .apk ilovaga o'tkazuvchi tizimlar 
online yoki offline turlarga bo'linadi. Online tizimlar web sayt bo'lib 
brauzerda internetdan yuklanadi. Offline tizimlar oddiy dastur bo'lib 
kompyuterga o'rnatiladi. Windows operatsion tizimida ishlovchi eng 
yaxshi Android ilova yaratuvchi dasturlardan biri Website 2 APK 
Builder Pro dasturidir 
12