Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti begimov Obidjon Norboboyevich Issiqlik ta’minoti tizimida aktiv va passiv quyosh qurilmalarining samaradorligini asoslash

 
3.7- rasm. Issiq suv iste’mol qilishning o‘rtacha sutkalik o‘zgarish grafigi: 
jami sutka davomida sarflangan issiq suv miqdoriga nisbatan, % 
3.8-rasm. Quyoshli suv isitgich bilan hosil qilingan issiq suvni istemol 
qilishning sutkalik o‘zgarish grafigi: 1-uy-joy; 2-muassasa yoki laboratoriya 
Gigiyenik norma bo‘yicha issiq suvning ruxsat etilgan minimal 
temperaturasi t
is 
= 60 
о
C olinadi. 
Qarshi sharoitida suv tarmoqlaridagi yil davomida suvning temperaturasi t
ss 
= 17...20 
о
C oraliqda o‘zgaradi (3.9 rasm). 
Yanvar oyi uchun issiq suv ta’minotining yuklamasini aniqlaymiz. 
Hisoblashlar uchun n=31 sut; m=5; t
ss
=17 
о
С; ρ=1 kg/l;
C
р
=4190 J/(kg K) olinadi. 
(3.30) formulaga asosan issiq suv ta’minotining yuklamasi: 
G
i11
= 60 l/(odam sut) bo‘lganda, 

---

91 
Q
is1
=5

60(60-17)1

4190

31=1,676

10
9
J/oy=1,676

10
6
kJ/oy; (3.31)
G
i12
= 100 l/(odam sut) bo‘lganda, 
3.9- rasm. Tarmoqdagi sovuq suv o‘rtacha t
ss
 temperaturasining
yillik o‘zgarishi, 
о
С, Qarshi sh.
 
Q
is2
=5

100(60-17)1

4190

31=2,793

10
9
J/oy=2,793

10
6
kJ/oy (3.32) 
Suv isitish uchun yoqilgi sarfi 
G
s
 = 
и
еи
is
Q
Q

; (3.33) 
shartli yoqilg‘i esa 
G
shs
 = G
с
 Э . (3.34) 
Yoqilg‘i sarfini hisoblash uchun gaz yoqilg‘ida ishlaydigan qozon 
agregatini, yoqilg‘i sifatida esa Muborak gazini olamiz (2 bob). Bu holda qozon 
agregatining f. i. k. η
и
=0,55; gaz uchun quyi yonish issiqlik miqdori Q
еи
=38989 
kDj/m
3
; yoqilg‘ining issiqlik ekvivalenti Э=1,33. (3.33) va (3.34) formulalariga 
asosan hisoblanadi 
G
с1
= 
55
,
0
38989
10
676
,
1
6


= 78,12 m
3
/oy ; (3.35) 
G
shs1
= 78,12

1,33 = 103,9 kg sh. yo./oy . (3.36) 
G
с2
= 
55
,
0
38989
10
793
,
2
6


= 130,2 m
3
/oy ; (3.37) 
G
shs2
= 130,2

1,33 = 173,2 kg sh. yo./oy . (3.38) 

---

92 
Yuqorida keltirilgan usuldan foydalanib boshqa oylar uchun ham issiq suv 
yuklamasi Q
is 
va yoqilg‘i sarfi G
s 
, G
shs
hisoblanadi (3.1 jadval). Issiq suv 
yuklamasini hisoblashda faqat n , t
ss 
larning qiymatlari o‘zgaradi. 
Shunday qilib, issiq suv ta’minoti uchun yillik yuklama
Q
is1
= 19,133

10
6
kJ/yil; Q
is2
= 31,888*10 kJ/yil; 
yoqilg‘i sarfi esa
Q
с1
= 898 m
3
/yil; Q
с2
= 1485 m
3
/yil;
Q
shs1
= 1185 kg sh. yo./yil; Q
shs2
= 1975 kg sh.yo./yil. 
Issiq suv ta’minoti yuklamasini quyosh energiyasi bilan qoplash darajasini 
aniqlash uchun 3.1 paragrafdan keltirilgan suv isitish quyosh qurilmasi, 3.2 
paragrafdan esa issiqlik yuklamasi olinadi. 
Quyosh qurilmasining kunlik issiqlik unumdorligi quyidagi formuladan 
aniqlanadi 
Q
к
 = Q
<
 F
к
 η
к
; Q
<
 = Q
г
 К
к
. (3.39) 
Dastlabki hisoblashlar uchun quyosh energiyasi bilan issiq suv yuklamasini 
qoplash darajasi f ning yillik miqdori f=0,6 ga teng deb olamiz [10].