Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «gidrotexnika inshootlari va nasos stantsiyalaridan foydalanish» kafedrasi «gidravlika va gidro, pnevmoyuritma»

5-LABORATORIYA ISHI


Suyuqlikning kichik teshikdan oqib tushushini o’rganish


Ishning maqsadi. Suyuqlikning kichik teshikdan oqib tushishini tajribada o’rganishda sarf, siqilish, tezlik va mahalliy qarshilik koeffitsientlarini aniqlash.
Qisqa nazariy ma‘lumot. Teshik markazdan idishdagi o’zgarmas suyuqlik sathigacha bo’lgan vertikal masofa (napor) ning (H) undan bir qismiga teng yoki kichik bo’lgan diametrli teshikka kichik teshik deb ataladi. Kichik teshik diametri quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
bunda d - kichik teshik diametri
Kichik teshik qisilish koeffitsenti


(5.1)
bunda w - kichik teshik yuzasi; w₀ – qisilish yuzasi.
Kichik teshik sarfi quyidagicha topiladi:
(5.2)

m -kichik teshik sarfi koeffitsenti bo’lib quyidagiga teng.

(5.3)

Kichik teshik koeffitenti:

(5.4)

Kichik teshik mahalliy qarshilik koeffitsenti:

(5.5)


.


5.1-rasm. Laboratoriya qurilmasi sxemasi: 1-vodoprovod quvuri; 2-idishlar; 3-kichik teshik; 4-ventillar; 5-kanalizatsiya quvuri; D=40 mm. lardan tashkil topgan.


Ishni bajarish tartibi.
1. Kichik teshik markazidan napor N aniqlanadi (o’lchanadi).
Hajmiy usulda suv sarfi Q hisoblanadi:


(5.6)

2. Suv sarfi koeffitsenti m aniqlanadi:

(5.7)

3. Qisilish yuzasi w₀ = d₁ . d₂ = 19,5 . 10=195 mm²

4. Qisilish koeffitsenti e teng


(5.8)

5. Tezlik koefitsenti aniqlanadi:

(5.9)
6. Kichik teshik mahalliy qarshilik koeffitsenti:
(5.91)
5.1-jadval
O’lchash va hisoblash natijalari 5.1-jadvalda keltiriladi.

Taj	Ko’rsatkichlar nomeri	O’lchov birligi	Kichik teshik
1	Kichik teshik diametri, d	mm
2	Kichik teshik yuzasi , w	mm^2
3	Qisilish teshik yuzasi, w0=d1.d2, mm^2 (d1=19,5mm), (d2=10mm)	mm^2
4	Qisilish koeffitsienti ,	-
5	Suv sarfi ,	l/s
6	Kichik teshik napori, H	sm
7	Sarf koeffitsienti, m	-
8	Tezlik koeffitsienti, j	-
9	Mahalliy qarshilik koeffitsienti, x	-

6-LABORATORIYA ISHI


Venturi suv o’lchagichining sarf koeffitsientini aniqlash


Ishning maqsadi. Suv o’lchagichining sarf koeffitsientini aniqlash.


Umumiy ma‘lumotlar. Venituri suv o’lchagichi bosim quvurlaridagi suv sarfini o’lchash uchun ishlatiladi. U o’zgaruvchan kesim qisqa quvur bulib, 1-rasmda kursatilgani kabi bosim quvurlariga o’rnatiladi. Venturi suv o’lchagichi kirish (1), urta (2)va chiqish (3) qismlardan iborat bo’lib, qismlar uzaro kesik konuslar bilan birlashgan.





6.1-rasm. Venturi suv ulchagichi qurilmasi sxemasi.1- kirish qismi; 2-о‘rta qismi; 3- chiqish qismlardan tashkil topgan.

Venturi suv o’lchagichi ishlash printsipi Benrnulli tenglamasiga asoslangan.

Suyuqlik katta kesimdan (1-1) kichik kesimga (2-2) utishda tezlik V ortadi, bosim yoki pezometrlar katta va kichik kesimlarga ulangan.
Pezometrik naporning o’zgarishi quyidagiga teng.


(6.1)

Kesimlarda suyuqlik sarfi bir xil

(6.2)
Bernulli tenglamasidan foydalanib Venturi suv o’lchagichi sarf tenglamasini hosil qilish mumkin


(6.3)

bunda m -suv o’lchagich sarf koeffitsienti;

A - suv o’lchagich doimiysi bulib, quyidagiga teng


(6.4)

Bosim quvuridan utayotgan suv sarfi Q ma‘lum bulsa (hajmiy usulda aniqlash mumkin), pezometrlarning kursatishlarini aniqlab, Venturi suv o’lchagichi sarf koeffitsientini aniqlash mumkin:

(6.5)