Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «gidrotexnika inshootlari va nasos stantsiyalaridan foydalanish» kafedrasi «gidravlika va gidro, pnevmoyuritma»

Ishni bajarish tartibi.

1. Suv o’lchagich doimiysi A qiymati aniqlanadi.

2. Suv barqaror harakati uchun bosim quvur suv sarfi Q hajmiy usulda aniqlanadi.
(6.6)
3. Pezometrlar kursatishlari (1 va 2-pezometrlar) aniqlanadi.
4. Pezometrlar kursatishlari farqi h aniqlanadi.


(6.7)

5.Yuqorida keltirilgan formuladan foydalanib suv o’lchagich sarf koeffitsienti aniqlanadi

6.1-jadval


O’lchash va hisoblash natijalari 6.1-jadvalga yozilgan.

№	Ko’rsatkichlar	O’lchov birlik-lari	Tajribalar
			1	2	3	4
1	Katta kesim (1-1) diametri, d1	sm
2	Katta kesim yuzasi, w1	sm^2
3	Kichik kesim diametri, d2	sm
4	Kichik kesim yuzasi, w2	sm^2
5	Suv ulchagich doimiysi, A	sm^2/s
6	1-pezometr kursatishi, P1/g	sm
7	2-pezometr kursatishi P2/g	sm
8	Pzometrlar kursatishlari farqi, h	sm
9	Bakdagi suv hajmi, W	l
10	Suv yig’ilish vaqti, t	sek
11	Bosim quvuri sarfi, Q	l/s
12	Suv o’lchagich sarf koeffitsienti, m	-
13	O’rtacha qiymat, mur	-

7-LABORATORIYA ISHI
Markazdan qochma nasoslarning konstruktsiyasini urganish


Ishning maqsadi. Markazdan qochma nasoslarning konstruktsiyalarini, markazlarini va qaysi sohada qo’llanilishini laboratoriya sharoitida urganish.
Ishni bajarish tartibi.
1. Nasoslarning laboratoriyaga quyilgan namunalaridan foydalanib, ularning konstruktsiyasini va asosiy detallarining vazifalarini o’rganish.
2. Urganilayotgan nasoslarning markalarini aniqlash.
Urganilgan nasoslarning ishlash printsipi, konstruktsiyasi, asosiy detallari haqidagi ma‘lumotlar 7.1-jadvalda keltirilgan.
7.1-jadval

№	Nasoslarning markalanishi va parametrlarning ifodalanishi	Asosiy kursatkichlar
		Suv sarfi Q , m^3/soat (l/sek)	Napor N, m	Elektrodvig. Quvvati N, kVt
«K» turdagi konsol nasoslar
	Kd1 - d2 - di.ђ a K-konsolny, d1- kirish quvurining diametri, mm, d2 -chiqish quvurining diametri, mm, di.ђ -ishchi g’il.diametri, mm, a-ishchi g’il.kesilgan Masalan:	Q , m^3/soat (l/sek)	N, metr
1	K200-125-330 (8K -12)	290 (80,6)	30	37
2	K200 –125-330 (8K-12a)	250 (69,4)	24	30
«D» tipdagi ish g’ildiragiga suv ikki tomonlama kiradigan nasoslar
	DQch –N Masalan:	Qch , m^3/soat (l/sek)	N, metr
1	D1600-90M (14NDs)	1600 (444)	90	500; 400; 315
2	D1600-90M-O (14NDs)	1000(278)	40	160; 132; 110
«O», «OP», «OG», «OPV» turdagi uqiy nasoslar
1	O m –Di.ђ	Qch , m^3/sek	N, metr
	O-osevoy (uqiy), m-modifikatsiya, Di.ђ – ishchi g’ildirak diametri, sm
	Masalan O5-55	1,05-1,80	8-14
2	OP m - Di.ђ	Qch , m^3/sek	N, metr
	P-parraklari buriladi

8-LABORATORIYA ISHI
Markazdan qochma nasoslarning ketma-ket ishlashini o’rganish


Ishning maqsadi. Ketma-ket ishlayotgan bir xil ikkita nasaosni sinash natijasida napor harakteristikasini qurish.
Ishni bajarish tartibi. Ish quyidagi tartibda bajariladi:
1. Nasos ishga tushirildi, keyin qulfak 4 ochilib, suv ikkinchi nasos kirish qismiga uzatiladi. Bundan qulfak 5 yopiq bulishi kerak.
2. Nasosda bosimning oshishi bilan uni ishga tushiramiz va sekinlik bilan 5-qulfakni ochib. Ketma-ket ishlayotgan ikkala nasoslarning suv sarfi (Q) asta-sekin oshirib boriladi.
Suv sarfi (Q) ning har bir qiymatiga mos keladigan napor qiymatlari topiladi va ikkala nasos uchun umumiy napor hisoblanadi.

O’lchash va hisoblash natijalari 8.1-jadvalga yig’iladi.

8.1-jadval

№	Ko’rsatkichlar	Tajribalar natijalari
		1	2	3	4	5	6	7	8
1	Nasoslardan utkazilgan suv sarfi (l/s)
2	Manometrlarning kursatishi: a) birinchi nasosdagi (kgs/sm^2)
	b) ikkinchi nasosdagi (kgs/sm^2)

8.1-jadval asosida ketma-ket ishlayotgan ikkala nasosning napor harakteristikasi quriladi (8.1-rasm).

8.1-rasm. Ketma-ket ishlayotgan bir xil nasoslar qurilmasi sxemasi.

8.2-rasm. Ketma-ket ishlayotgan nasoslarning umumiy napor harakteristikasi.


9-LABORATORIYA ISHI


Markazdan qochma nasoslarning parallel ishlashini o’rganish


Ishning maqsadi. Ikkita parallel ishlayotgan bir xil nasoslarni tekshirish natijasida napor harakteristikasini qurish.
Tajriba qurilmasining sxematik tasviri 1-rasmda kursatilgan.
Ishni bajarish tartibi.

1. Birinchi nasos ishga tushiriladi va qulfak 3-yordamida suv sarfining qiymati Q₁ =0 dan Q₁ = Q_max gacha 5-6 marta uzgartiriladi. Bunda manometr (N) ko’rsatishlari 1-jadvalga yozib boriladi.

2. Ikkinchi nasos ishga tushiriladi va umumiy quvur orqali birinchi va ikkinchi nasoslar tomonidan haydaladigan suv sarfi utkazila boshlanadi. Bunda 4 va 5-qulfaklarni rostlash orqali nasoslardan keyin urnatilgan monometrlarning bir xil kursatishlariga erishish lozim. Suv sarflari va monometrlarning ko’rsatishlari 9.1-jadvalga tushiriladi.
9.1-jadval

№	Kursatkichlar nomi	Tajriba nomerlari
		1	2	3	4	5	6
1	Nasos suv sarfi Q1 (l/s)
2	Manometr kursatishi: Nm, (m)
3	Manovakuummetr kursatishi Nmv, (m)
4	Nasos napor N1,, (m) N1=Nm-Nmv+Z

Pastki
rezervuar

Yuqori
rezervuar







Oqova nov

3₁

5



1

4

З₂



Umumiy quvur

2

9.1-rasm.Parallel ishlayotgan ikkita bir xil nasoslar qurilmasi sxemasi

9.1-jadvaldagi ma‘lumotlar asosida parallel ishlayotgan nasoslar uchun napor harakteristikalarini quramiz (9.2-rasm).

9.2-rasm. Parallel ishlayotgan ikkita bir xil nasoslarning umumiy napor harakteristikasi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Штеренлихт Д.В. Гидравлика –М.: Энергоатомиздат, 1984.
2. Методические указания к виполнению лабораторних работ по обшей гидравлике. Методические указания –М.: Изд. МГМИ, 1983.
3. Latipov K. Gidravlika, gidromashinalar, gidroyuritmalar. –Toshkent.: Ušituvchi, 1992.
4. Башта Т.М., Рудиев С.С. и др. Гидравлика, гидромашини и гидроприводи. М.Машиностренние, 1982.
5. Э.В.Костюченко и др., «Практикум по гидравлике и гидромеханизасии селскохозяйственнх просессов» - Минск, «Урожай» - 1991 г.
6. A.Yu.Umarov «Gidravlika» Toshkent, «O'zbekiston», 2002 y.
7. A .Arifjanov «Gidravlika» Toshkent -2005y