Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti iqtisodiyot kafedrasi «mikroiqtisodiyotni»

3. Ishlab chiqarish funksiyasi.

ISHLAB CHIQARISH FUNKSIYASI - o'zgaruvchan miqdorlarni (resurslarni) ishlab chiqarish (mahsulot) qiymatlari bilan bog'laydigan iqtisodiy-matematik tenglama. Ishlab chiqarish funktsiyalari ma'lum bir vaqtning o'zida ishlab chiqarish omillarining turli kombinatsiyalarining ta'sirini tahlil qilish uchun (ishlab chiqarish funktsiyasining statik versiyasi) va iqtisodiyotning turli darajalarida turli vaqtlarda (ishlab chiqarish funktsiyasining dinamik versiyasi) omillar hajmi va ishlab chiqarish nisbatlarini tahlil qilish va bashorat qilish uchun ishlatiladi. firma (korxona) dan butun iqtisodiyotga (umumiy ishlab chiqarish funktsiyasi, bunda ishlab chiqarish umumiy ijtimoiy mahsulot ko'rsatkichi yoki milliy daromad va m., p.). Alohida kompaniya, korporatsiya va boshqalarda ishlab chiqarish funktsiyasi ishlatilgan ishlab chiqarish omillarining har bir kombinatsiyasi uchun ishlab chiqarishga qodir bo'lgan maksimal mahsulot hajmini tavsiflaydi. Buni turli darajadagi ishlab chiqarish bilan bog'liq ko'plab izo-kvantlar bilan ifodalash mumkin.

Ishlab chiqarish hajmining resurslar mavjudligi yoki iste'mol qilinishiga aniq bog'liqligi aniqlanganda ishlab chiqarish funktsiyasining bu turi chiqish funktsiyasi deb ataladi.

Xususan, qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish funktsiyalari keng qo'llaniladi, ularda omillar hosildorligiga ta'sirni o'rganish uchun foydalaniladi, masalan, turli xil o'g'itlar tarkibi va tarkibi, tuproqni qayta ishlash usullari. Shunga o'xshash ishlab chiqarish funktsiyalari bilan bir qatorda ishlab chiqarish xarajatlarining teskari funktsiyalari qo'llaniladi. Ular resurs xarajatlarining mahsulotga bog'liqligini tavsiflaydi (qat'iy aytganda, ular faqat ishlab chiqarish funktsiyalariga almashtiriladigan manbalar bilan teskari). Ishlab chiqarish funktsiyalarining alohida holatlari sifatida xarajatlar funktsiyasi (ishlab chiqarish hajmi va ishlab chiqarish xarajatlarining o'zaro bog'liqligi), investitsiya funktsiyasi (talab qilinadigan investitsiyalarning kelajakdagi korxonaning ishlab chiqarish quvvatiga bog'liqligi) va boshqalar ko'rib chiqilishi mumkin.

Ishlab chiqarishning matematik funktsiyalari turli shakllarda ifodalanishi mumkin - ishlab chiqarish natijasining o'rganilayotgan omilga chiziqli bog'liqligidan tortib, o'rganilayotgan ob'ektning holatini har xil davrlarda o'zaro bog'liq bo'lgan takrorlanish munosabatlarini o'z ichiga oladigan juda murakkab tenglamalar tizimiga qadar.

Ishlab chiqarish funktsiyalarini ifodalovchi multiplikativ-quvvat shakllari eng keng tarqalgan. Ularning o'ziga xos xususiyati quyidagilardan iborat: agar omillardan biri nolga teng bo'lsa, unda natija yo'qoladi. Ko'rish mumkinki, bu ko'pgina tahlil qilingan barcha boshlang'ich resurslar ishlab chiqarishga jalb qilingan va ularning hech birisiz ishlab chiqarish mumkin emas.Bu erda multiplikatsiya belgisiga duch keladigan A koeffitsienti o'lchovni hisobga oladi, bu tanlangan xarajatlar va chiqishlar o'lchov birligiga bog'liq. Birinchidan nthgacha bo'lgan omillar umumiy natijaga (chiqishga) qanday omillar ta'sir qilishiga qarab har xil tarkibga ega bo'lishi mumkin. Masalan, umuman iqtisodiyotni o'rganish uchun foydalaniladigan ishlab chiqarish funktsiyasida yakuniy mahsulot hajmini samarali ko'rsatkich sifatida qabul qilish mumkin, va ishlaydigan aholi soni kabi omillar x 1, asosiy va aylanma mablag'lar yig'indisi x 2, ishlatilgan er maydoni x 3. Kobb-Duglas funktsiyasi faqat ikkita omilga ega, uning yordamida 20-30-yillarda AQSh milliy daromadining o'sishi bilan mehnat va kapital kabi omillarning o'zaro bog'liqligini baholashga harakat qilindi.

Multiplikativ-quvvat ishlab chiqarish funktsiyasining quvvat koeffitsientlari (parametrlari) har bir omil qo'shadigan yakuniy mahsulotdagi foiz o'sishi ulushini ko'rsatadi (yoki agar tegishli resurs xarajatlari bir foizga oshirilsa, mahsulot necha foizga ko'payadi); ular tegishli resurs xarajatlariga nisbatan ishlab chiqarish egiluvchanligining koeffitsientlari. Agar koeffitsientlar yig'indisi 1 bo'lsa, bu funktsiyaning bir hilligini anglatadi: u resurslar sonining ko'payishiga mutanosib ravishda ortadi. Ammo bunday holatlar parametrlarning yig'indisi birlikdan ko'p yoki kamroq bo'lganda mumkin; bu shuni ko'rsatadiki, xarajatlarning oshishi nomutanosib ravishda katta hajmdagi yoki nomutanosib ravishda kichikroq o'sishga olib keladi (miqyos iqtisodi).

Dinamik versiyada ishlab chiqarish funktsiyalarining turli shakllari qo'llaniladi. Masalan, (2-faktor holatida): Y (t) \u003d A (t) L a (t) K β (t), bunda A (t) omili odatda vaqt o'tishi bilan ortib boradi, bu dinamikada ishlab chiqarish omillari samaradorligining umumiy o'sishini aks ettiradi.

Belgilangan funktsiyani t ga nisbatan farqlab, logarifm orqali biz yakuniy mahsulotning o'sish sur'ati (milliy daromad) va ishlab chiqarish omillari o'sishi o'rtasidagi bog'liqlikni olishimiz mumkin (o'zgaruvchilarning o'sish sur'atlari odatda bu erda foiz sifatida tavsiflanadi).

Ishlab chiqarish funktsiyalarining keyingi "dinamikasi" o'zgaruvchan egiluvchanlik koeffitsientlaridan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin.

Ishlab chiqarish funktsiyasi bilan tavsiflangan munosabatlar statistik xususiyatga ega, ya'ni ular o'rtacha hisobda, katta miqdordagi kuzatuvlar natijasida paydo bo'ladi, chunki aslida ishlab chiqarish natijasiga nafaqat tahlil qilingan omillar, balki ko'pgina hisobga olinmagan narsalar ham ta'sir qiladi. Bundan tashqari, harajatlar va natijalarning qo'llaniladigan ko'rsatkichlari muqarrar ravishda murakkab agregatsiya mahsulotidir (masalan, makroiqtisodiy funktsiyada mehnat xarajatlarining umumlashtirilgan ko'rsatkichi har xil mehnat unumdorligi, intensivligi, malakasi va h.k.).

Xulosa:

Mamlakatimizda iqtisodiy munosabatlarning bozor qonuniyatlari asosida rivojlanishining bugungi sharoitida barqaror tashqi iqtisodiy faoliyatga erishish makroiqtisodiy o’sishni ta’minlashning muhim shartidir. Bugungi kunda respublikada tashqi iqtisodiy faoliyatni rag’batlantirish, mamlakatning eksport salohiyatini oshirish hamda eksportbop mahsulot ishlab chiqarishni kuchaytirish, ayniqsa viloyatlar ishtirokini faollashtirish hamda samarali tashqi iqtisodiy faoliyatga erishish maqsadida import o’rnini bosuvchi mahsulotlar ishlab chiqarishni rivojlantirish yuzasidan amaliy ishlarni olib borish lozim . Bu borada mahalliy xom ashyo va resurslarga asoslanish bilan bog’liq davlat ustuvor siyosatini amalga oshirish, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni tashqi bozorga chiqarish tizimi va tashqi savdo infratuzilmasining samaradorligini oshirish bo’yicha dasturlar majmuini ishlab chiqish talab etiladi.

Xulosa qilib aytganda, O’zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy aloqalarining rivojlnishini siyosiy va iqtisodiy barqarorlik, qulay sarmoyaviy muhit va soliq siyosati, boy mineral-xom-ashyo bazasi, energetika mustaqilligi, transport va ishlab chiqarish infratuzilmasi, mehnat resurslari va intellektual salohiyat, ishlab chiqarish ixtisoslashuvi kabi omillarga bog’liq deb aytish mumkin.

Biz xulosa o’rnida shuni takidlab o’tishni joiz deb bildik . Men ushbu kurs ish orqali ishlab chiqarishni ma mlakat va insonlar hayoti uchun qay darajada aha miyati katta ekanligini anglab yetdim.

Hozirgi bozor iqtisodiyoti sharoitida bizning asosiy masalamiz iqtisodiyotimiz strukturasini tubdan o’zgartirish, xom ashyo yetkazib berishdan tayyor 1, bu o’zgarishlar respublika iqtisodiyoti uchun ustuvor hisoblangan, boy tabiiy, mineral xom-ashyo, mehnat resurslariga asoslangan ha mda istiqbolda xalqaro va davlatlararo me hnat taqsimotida, jahon bozorida O’zbekistonning mustahka m o’rin egallashini kafolatlovchi ishlab chiqarishlarni ildam sur’atlar bilan o’stirishga qaratilishi lozim. Jahon talablari darajasidagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni kengaytirish, ularning raqobatga bardoshligini oshirish muhim vazifa hisoblanadi.

Buning uchun korxonalarni za mona viy ilg’or texnologiya, eng yangi uskunalar, ayniqsa, kichik va o’rta korxonalar uchun mo’ljallangan ixcha m uskunalar bilan jihozlash, ichki bozorni to’ldirish uchun kerakli mahsulotni ishlab chiqaradigan kichik, ixcha m texnologiyalarni konsepsiyasini va milliy dasturini ishlab chiqish zarurligi g’oyasi ilgari suriladi. Bunday dasturning ishlab chiqilishi va amalga oshirila boshlanishi - iqtisodiy islohotlar ikkinchi bosqichining ustivor vazifasidir.