Qarshi muhandislik-iqtisodiyot

Absorsiya  jarayonining  asosiy  tenglamasi  absorsiya  jarayoni  ikki  fazali 

sistemalar-ning massa о‘tkazish tenglamasi bilan ifodalanishi mumkin: 









yp

y

y

F

K

M

 yoki 









yp

x

x

F

K

M

 

Kо‘pincha,  absorbsiya  jarayonining  massa  о‘tkazish  tenglamasida,  harakatga 

keltiruvchi kuch  u-u

m

 bosimlar farqi bilan ifodalanadi: 







F

p

p

K

M

м

м







 yoki 



F

p

K

M

yp

м









               (7) 

bu  yerda r -  gaz aralashmasida tarqalayotgan  gazning   ishchi  parsial bosimi; r

m

 - 

absorbent    ustidagi    gazning  muvozanat  bosimi;    K

m

  –  massa  о‘tkazish 

koeffitsiyenti;  M  –  gaz  fazasidan  suyuq  fazaga  о‘tgan  massa  miqdori;   



r

ur

  – 

jarayonni harakatga keltiruvchi kuchi. 

Agar,  muvozanat  chizig‘i  tо‘g‘ri  bо‘lsa,  jarayonning  о‘rtacha  harakatga 

keltiruvchi kuchi ushbu formuladan topiladi: 

ки

ка

ки

ка

yp

р

р

р

р

p















lg

3

,

2

 

---

31 

 

*

ох

б

ка

р

р

р







  va  

*

б

ох

ки

р

р

р







  absorberning oxirgi qismlaridagi harakatga 

keltiruvchi  kuchlar    r

b

    va  r

ox

  -  absorberga  kirayotgan  va  chiqayotgan  gazning 

parsial  bosimi;    r

ox

*,  r

b

*  -  absorberga  kirayotgan  va  chiqayotgan  gazning 

muvozanat parsial bosimi. 

Absorbsiya  jarayonida  massa  almashinish  mexanizmi  quyidagicha:  har  bir 

faza asosiy  massa  va chegaraviy  yupqa qatlamdan  iborat bо‘ladi.  Asosiy  massaga 

yutiluvchi komponent konvektiv diffuziya yо‘li bilan о‘tadi. 

Ikkala  chegaraviy  yupqa  qatlamda  esa,  yutiluvchi  komponentning  о‘tishi 

molekulyar diffuziya  usulida boradi. Shuning  uchun, absorbsiya jarayonida  massa 

о‘tkazishga  bо‘lgan  qarshilik  chegaraviy  yupqa  qatlamlar  yig‘indisidan  iborat 

bо‘ladi.  Suyuq,  yupqa  qatlamdagi  massa  о‘tkazishga  bо‘lgan  qarshilik    1/



u

, 

gazdagi  esa  -  m/



x

  bо‘lsa,  massa  о‘tkazish  koeffitsiyenti  ushbu  tenglamadan 

hisoblanadi. 

у

х

у

m

К









1

1

                                          (8) 

m

К

y

x

х





1

1

1





                                             (9) 

 

bu  yerda 



u 

-  gaz  oqimidan  fazalarni  ajratuvchi  yuzasiga  massa  berish 

koeffitsiyenti; 



x

  -  fazalarni    ajratuvchi    yuzadan  suyuqlik  oqimiga  massa  berish 

koeffitsiyenti;  m  –  proporsionallik  koeffitsiyenti,  absorbtiv  va    absorbent  

xossalariga  va temperaturaga bog‘liq. 

Koeffitsiyent  m  ning  kattaligi  massa  о‘tkazish  tenglamasining  tuzilishiga 

ham tasir etadi. Yaxshi eriydigan gazlar uchun m ning qiymati juda kichik bо‘ladi. 

Shuning  uchun,    suyuqlik    fazasidagi    diffuzion  qarshilik  ham  kichikdir.