Qarshi muxandislik iqtisodiyot instituti

5.2 O`txonadagi issiqlik almashish hisobi

Bug` va suv qizdirish qozonlarida issiqlik almashinuv xisobi o`txonadagi jarayonlar ilovalariga asoslanadi. Bir kamerali yoki yarim ochiq o`txonalarni issiqlik almashinuvini xisoblashda, (Во) Boltsman kriteriyasi bilan birga ( ) o`txonadan chiqishdagi yonuvchi maxsulotlarning o`lchamsiz temperaturasi, ( ) o`txonaning qoralik darajasi va ( ) parametrlari, o`txona balandligidan temperaturani ajratish xarakterini xisobga oluvchi formula taklif etiladi:

. (5.4)
( ) o`txonadan chiqishdagi yonuvchi maxsulotlarning o`lchamsiz temperaturasi ( ) o`txonadan chiqishdagi xaqiqiy absolyut temperatura bilan ( ) yonish maxsulotlarning absolyut teoriy temperaturasi o`rtasidagi bog`lanishni tashkil etadi. Yonuvchi maxsulotlarning teoriy temperaturasi deganda (Adiabadik temperatura) agarda o`txonada ekranli qizish yuzalari bilan issiqlik alamshinish bo`lmaganda yonuvchi maxsulotlarda bo`lishi mumkun bo`lgan xavoning ortiqchalik koeffitsienti xisobi bilan maksimal temperaturani, tushuniladi.
Boltsman kriteriyasi konvektiv issiqlik uzatilish bilan qaralayotgan elementar hajmdagi temperaturadagi absolyut qora jismning nurlanishi o`rtasidagi munosabatni nazorat qiluvchi xarakteristik sonni tashkil etadi.
Boltsman Kriteriyasi quyidagi formuladan topiladi:
, (5.5)
Bu yerda — issiqlik saqlanish koeffitsienti;
— yoqilg`I xisobiy sarfi, кг/с;
— o`txona devor yuzasi maydoni, м²;

• 
  — Ekranlar issiqlik effektivligi koeffitsientining o`rtacha qiymati;
  

— ( - )temperaturalar intervalidagi 1 kg yoqilg`I uchun yonish maxsulotlarining o`rtacha jamlangan issiqlik sig`imi, кДж/(кг·К);
5,67·10<sup>-8</sup>— Absolyut qora jismning nurlanish koeffitsienti, Вт/(м<sup>2</sup>·К<sup>4</sup>);
— Yonish maxsulotlarining absolyut teoriy temperaturasi, К.
( ) o`txonaning qoralik darajasi deb xaqiqiy o`txona nurlanish qobiliyati va absolyut qora jismning nurlanish qobiliyati orasidagi munosabat deyiladi.O`txonaning qoralik darajasi yoqilg`I yonish qatlamining nurlanish qobiliyatidan, issiqlik qabul qiluvchi qizish yuzalari konstruksiyalaridan va ularning ifloslanish darajasiga bog`liq.
Birlamchi qatlam qalinligini o`zida yutuvchi nurning nisbiy intensivligini o`zgarishini aniqlovchi proporsionallik koeffitsienti ( ) nurning kuchsizlanish koeffitsienti deyiladi. U nurning kuchsizlanish intensivligini muxitda va, keyinchalik muxitning umumiy yutuvchi qobiliyatini xarakterlaydi. O`txona kamerasidagi asosiy gazlar bu, issiq nurlarni o`ziga yutuvchi, uch atomli gazlardir, ular RO₂ va Н₂О suv bug`laridan tashkil topgan. RO<sub>2</sub> ning o`ziga yutish qobiliyati, doimiy bosim va temperaturalarda bir xil uni parsial bosim ( ) va qatlam qalinligi (s) bilan aniqlanadi. Suv bug`ining berilgan temperaturadagi yutuvchi qobiliyati ikki kattalik bilan aniqlanadi: 1)suv bug`i parsial bosimi va ( ) qatlam qalinligining yutuvchi xususiyatidan, 2) (s) qatlam qalinligidan yoki ( ) parsial bosimdan.
Nurning kuchsizlanganlik koeffitsienti — bu loyqa muhitning asosiy xarakteristikasini aniqlovchi uning nurlanuvchi, kengayuvchi va yutuvchi qobiliyati. Shuning uchun qozon qurulmalari o`txonalarida ishlatiladigan olovning xarakteridan qatiy nazar nurning kuchsizlanganlik koeffitsientini aniqlash masalasi oldinga qo`yiladi. Nurlanmaydigan olovni xisoblashda faqat uch atomli gazlarning nur kuchsizlanganlik koeffitsientini, kam nurlanadigan olov— koks va kul zarralari nurlari qo`shimcha kuchsizlanganlik koeffitsienti, nurlanadiganlari esa —qurum zarralarini aniqlash kerak.
M parametri o`txona kamerasi baland qismidan temperaturani tarqalishini xisobga oladi va issiqlik almashish effekti yig`indisi olov temperaturasini maksimum bo`lishini ta`minlaydi. U yoqilg`ining turiga, uni yoqish usuliga, yondirgich turiga, ularni o`txona devorlaridagi joylashishiga va o`txona kamerasi balandligidan yondirgichlarning nisbiy joylashish pog`onasiga funksional nisbiy bog`liq bo`ladi.
( ) burchak koeffitsienti deb nurlanish yuzasiga beriladigan energiya miqdori va nurlanish energiyasiga xamma yarim sferik nurlanuvchi yuzalar orasidagi munosabatga aytiladi.
Burchak koeffitsienti ko`rsatadiki, nurli issiqlik almashishda joylashgan bir yuzadan tarqatilayotgan yarim sferik nurli oqimning qanday qismi, boshqa yuzaga tushadi, jinsi va joylashishiga bog`liq bo`ladi. х ning qiymati 8-rasmdan aniqlanadi.
koeffitsienti ekran qizish yuzalarining, tashqi qatlamlar bilan yoki olov bardosh massalar bilan yopilganda issiqlik qabul qiluvchanligini pasayishini xisobga oladi. Agar o`txona devorlari xar xil burchak koeffitsientlari bilan yopilganda yoki olov bardosh massa bilan qisman yopilganda, issiqlik effektivligi koeffitsientini o`rtacha qiymati aniqlanadi. O`txonani ekransiz qismlarida issiqlik effektivlik koeffitsienti 0 ga teng bo`ladi.