Qashqadaryo viloyati xtb shahrisabz tuman 68-sonli o’rtamaktab matematikafanio’qituvchisiMuhammadiyevaOzodaning 5-sinf uchunmatematikafanidan 1-soatlik ochiq dars ishlanmasi

II.O’tilganmavzularnimustahkamlash.
1.Bo’shqoldirilganjoylarnimantiqanto’g’riso’zlarbilanto’ldiring.
1.Birnuqtadan ……. to’g’richiziqo’tkazishmumkin.
2.Bayrog’daqizildoirashaklibordavlat……
3.Yettixazinadanbiri …….

O`tilganmavzumustaxkamlash:

1. 
   Bo’lishda qoldiq bo’luvchidan katta bo’lishi mumkinmi?
   
2. 
   27=6∙4+3 sonli ifodada qatnashgan har bir son qanday nom bilan ataladi?
   
3. 
   To’liqsiz bo’linma, bo’luvchi va qoldiqqa ko’ra bo’linuvchi qanday topiladi?
   

III.Yangimavzubayoni
1. Yuvinish xonasi poli 4 qator ikki xil rangdagi plitkalar bilan qoplandi
(1-rasm). Har bir qatorga 3 ta ko‘k va 5 ta oq rangdagi plitkalar yotqizildi.
Yuvinish xonasi poliga nechta plitka yotqizilgan?
Yechish. Bu masalani ikki xil usulda yechish mumkin.
1-usul


3 +5
3+5 (3+5)∙4=8∙4=32
3+5
3 +5


2-usul. 3∙4 + 5∙4 =12+20=32

Har ikkala holda ham javob bir xil: yuvinish xonasi poliga jami 32 ta plitka

yotqizilgan.
Demak, (3 + 5) • 4 = 3 • 4 + 5 • 4.
! Yig'indini songa ko'paytirish uchun qo'shiluvchilarning har birini bu songa
ko'paytirish va hosil bo'lgan ko'paytmalarni qo'shish kifoya.
Bu xossa ko'paytirishning qo'shishga nisbatan taqsimot qonuni deb yuritiladi.
Harflar yordamida bu qonun
(a + b) • c = a ■ c + b • c
ko‘rinishda ifodalanadi.
Ko‘paytirishning qo‘shishga nisbatan taqsimot qonuni ixtiyoriy sondagi
qo‘shiIuvchilar uchun ham o’rinli bo‘ladi.
2. (8 - 3) • 4 va 8 • 4 - 3 • 4 ifodalarning qiymati ham bir xil songa teng:
(8 - 3) • 4 = 5 • 4 = 20, 8 • 4 - 3 • 4 = 32 - 12 = 20.
Demak, (8 - 3) • 4 = 8 • 4 - 3 • 4.
! | Ayirmani songa ko'paytirish uchun kamayuvchi va ayriluvchini alohida-alohida
shu songa ko'paytirish va birinchi ko'paytmadan ikkinchisini ayirish kifoya.
Bu xossa ko'paytirishning ayirishga nisbatan taqsimot qonuni deb yuritiladi.
Uni harflar bilan
(a - b) • c = a ■ c - b • c
ko‘rinishida ifodalash mumkin.
Ko‘paytirishning qo‘shish va ayirishga nisbatan taqsimot qonunlaridan hisoblashlarni
yengillashtirish uchun ham foydalanish mumkin.
a) 62 • 7 = (60 + 2) • 7 = 60 • 7 + 2 • 7 = 420 + 14 = 434;
b) 59 • 6 = (60 - 1) • 6 = 60 • 6 - 1 • 6 = 360 - 6 = 354.
IV.Yangimavzunimustahkamlash :
1. Ko‘paytirishning qo‘shishga nisbatan taqsimot qonunini misollarda
tushuntiring.
2 . (a - b) • c = a • c - b • c yozuv qaysi qonunni ifodalaydi?

260. Qaysi hisoblash usuli qulay:

a) (100 + 40) • 9 = 140 • 9 = ... yoki (100 + 40) • 9 = 100 • 9 + 40 • 9 = ...?
b) 8 • (40 - 1) = 8 • 39 = ... yoki 8 • (40 - 1) = 8 • 40 - 8 • 1 = ...?
261. Hisoblang:
a) 7 • (10 + 4);
b) 9 • (100 + 10);
d) 8 • (90 + 1); e) 4 • (30 + 100); f) 6 • (20 + 7); g) 5 • (100 - 3).
262. Ko‘paytirishning taqsimot xossalaridan foydalanib, ko‘paytmani 3-namunaga
ko‘ra qulay usulda hisoblang:
a) 51 • 7;
b) 299 • 4; d) 24 • 11;
e) 3 • 71; f) 4 • 701; g) 505 • 6.
263. 34 • 15 = 34 • (10 + 5) = 34 • 10 + 34 • 5 = 340 + 170 = 510.
Yuqoridagi hisoblashlar sonni 15 ga ko‘paytirish uchun bu sonni 10 ga
ko‘paytirib, ko‘paytmaga hosil bo‘lgan sonning yarmini qo‘shib qo‘yish kifoya
ekanligini ko‘rsatadi.
Bu qoidadan foydalanib quyidagi ko‘paytmalarni hisoblang:
a) 66 • 15;
b) 160 • 15; d) 42 • 15; e) 640 • 15.