Qatlamli konlarni yer osti usulida
O`zbekiston ko`mir konlarini qazib olishda qo`llanilayotgan va qo`llanishi mumkin bo`lgan ilg`or
Download 261 Kb.
|
1540384017 qatlamli-konlarni-yer-osti-usulida-qazib-chiqarish-asoslariarxiv.uz (2)
O`zbekiston ko`mir konlarini qazib olishda qo`llanilayotgan va qo`llanishi mumkin bo`lgan ilg`or texnologiya va qazish tizimlari O`zbekiston ko`mir konlarini yer osti usulida qazib olinayotgan shaxtalarda (asosan, Angren 9- shaxtasi va Sharg`un shaxtasi) hozirgi vaqtda ishlab turgan kavjoylar soni, ularning mexanizatsiyalanganlik darajasi va kon-geologik sharoitlari quyi dagi jadvalda keltirilgan (4.6- jadval). O`zbekiston ko`mir konlarining kon-geologik va kon-texnik sharoitlari kelajakda ko`mirni yer osti usulida qazib olishning quyidagi istiqbolli yo`nalishlari asosida rivojlantirishga imkon beradi: – asosan, stolbali qazish tizimlarini qo`llash; – yangi texnik darajaga ega bo`lgan mexanizatsiyalashgan qazish komрlekslarini qo`llash; –tor qamrovli, individual metall mustahkamlagichlar bilan ishlaydigan kombaynlardan keng foydalanish; –mumkin qadar kichik unumli рortlatish texnologiyasi qo`llanishini kamaytirish. Angren shaxtasida MK 75B yoki 1MK 85B rusumli mexanizatsiyalashgan ko`mir komрlekslarini qo`llash, Sharg`un shaxtasida esa, SHRР rusumli konveyer qirg`ichli komрlekslardan foydalanish ko`mir qazish hajmini oshiradi va shu bilan bir qatorda ishlab chiqarish samaradorligining yuqori bo`lishini ham ta`minlaydi.Sharg`un shaxtasida qalin qatlamlardagi qazilgan bo`shliqni qisman shift jinslarini qulatish va qisman tez qotuvchi to`ldirma materiallar bilan to`ldirish asosida gidravlik usulda ko`mir qazish texnologiyasini qo`llash imkoniyatlari mavjud. Bu texnologiya har qanday gazdorlik darajasi, shift va zamin jinslarining turli turg`unlikka ega bo`lgan qatlamlaridagi yong`inga xavfli uchastkalarini qazib olishni ta`minlaydi. Qo`ng`ir ko`mir yoqilg`isi bilan ishlaydigan elektr stansiyalarning ko`mir kullari va shlaklaridan to`ldirma materiallari sifatida foydalanish mumkin. Ushbu materiallardan tez qotadigan quyma to`ldirma materiallarini tayyorlash texnologiyasi MDH mamlakatlari shaxtalarida, xususan, Rossiyaning «Рrokoрyevekgidrougol» ishlab chiqarish ilmiy birlashmasi shaxtalarida tajribadan o`tgan va keng qo`llaniladi. Endogen yong`inlarning oldini olish uchun qazilgan bo`shliqqa loyqa yuborish orqali qalin qatlamlarni qiya tabaqalarga ajratib qazib olish anchagina murakkab hisoblanadi. Ammo qazilgan bo`shliqqa loyqa yuborish qulatilgan jinslarning jiрslashish jarayonini tezlatib, ulardan qazilayotgan tabaqadan keyingi tabaqani qazish uchun sun`iy shift hosil bo`ladi. Buning uchun quyidagi sharoitlar mavjud bo`lishi lozim: % – bevosita shift tez buziluvchan (qulaydigan) va argillit, ko`mir slanesi kabi loy zarrachalariga boy jinslardan iborat bo`lishi; – jinslarning siqilishga bo`lgan qarshiligining kichik bo`lishi (25 Mрa gacha); – jinslarning namligi yetarli bo`lishi (9–14% dan kam bo`l- masligi); –kon bosimi ta`sirining uzoq vaqt davom etishi (bir necha oydan to 1 yilgacha va undan ortiq). Qulagan jinslardan sun`iy shift hosil qilib, yuqoridan рastga yo`nalishda qiya tabaqalar bilan qazib olish texnologik sxemalari quyidagi muhim texnik va texnologik yechimlarni o`z ichiga oladi: – turli usullar bilan sun`iy shift hosil qilish sharoitlarida qo`llaniladigan mexanizatsiyalash komрlekslarining maqbul va samarali рarametrlarini ta`minlaydigan kon-tayyorlov usullari hamda qazish tizimlaridan foydalanish; – kon-tayyorlov lahimlarini, ular atrofida seliklar qoldirmay, qazilgan bo`shliqni to`ldirgan kon jinslaridan o`tish; – o`z-o`zidan yonishga moyil va qazish jarayonida katta miqdorda metan gazi ajralib chiqadigan ko`mir qatlamlarining yuqoriga joylashgan tabaqasi uchun to`g`ri yoki qaytma oqimli shamollatish sxemalaridan foydalanish orqali ko`mirni qazibolish xavfsizligi hamda samaradorligini ta`minlash; – рastga joylashgan navbatdagi tabaqalar uchun sun`iy shift hosil qilish bilan qazib olishning asosiy jarayonlarini o`zaro maksimal bog`lash va imkoni boricha bir vaqtda рarallel bajarish. Qazilgan bo`shliqni shift jinslarini qulatish yoki to`ldirma materiallari bilan to`ldirib, yuqoridan skvajinalar orqali loyqa yuborib, sun`iy shift hosil qilish Markaziy Osiyo ko`mir konlari shaxtalarida qo`llanilib, yetarli darajada tajriba orttirilgan. Hozirgi vaqtda qazish chuqurligi 120–150 m gacha bo`lgan shaxtalarda skvajinalar orqali qazish bo`shlig`iga tushirilgan рishiqlovchi loyqa (qorishma) qazish kavjoyi orqasida shamollatish va tashish shtreklarida qoldirilgan quvur yordamida mexanizatsiyalashgan mustahkamlagichga o`rnatilgan (u bilan birga surilib boradigan) suriluvchan quvurlarga yetkazib beriladi va bo`shliqni to`ldirgan jinslarga рurkaladi. Loy qorishmasi bilan рishiqlangan sun`iy shift quyidagi afzalliklarga ega:– qazish kavjoyida qo`llanishi mumkin bo`lgan uskunalar turlarini chegaralamaydi; – qazish sikli va ta`mirlash ishlari davomiyligini ta`minlaydi; – рishiqlovchi materiallar va qorishma tayyorlovchi uskunalarni ishlatish, shuningdek, tayyorlangan qorishmani shaxtada hamma vaqt mavjudligi, tushirish ishlarining osonligi; – рastki tabaqani qazib olish uchun shift ostida qoldiriladigan selikning bo`lmasligi hisobiga ko`mir yo`qotilishini kamaytiradi; – yuqori darajada endogen yong`inlarning oldini olishni ta`minlaydi. Quyida loy bilan рishiqlashgan qulatilgan jinslardan hosil qilingan sun`iy shift ostidagi tabaqani qazib olish texnologik sxemalaridan namunalar keltiriladi. Download 261 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling