Qattiq jismning ilgarilanma va aylanma harakati

T
yoki (s-1) shaklda ifodalanadi, radian
o“lchovsiz qiymatdan iborat.
(ya’ni 1/vaqt), amalda ko“proq rad/c
Burchakli tezlikni vektor ‹z› — shaklida ham ifodalanib, u aylanish o“qi bo“ylab yo“naladi, uning moduli esa m —belgi orqali ifodalanadi.Agar burchakli tezlik musbat ishorali bo“lsa uning yo“nalishi aylanish o“qi bilan bir tomonga yo“nalgan bo“ladi, agar manfiy ishorali bo“lsa o“qqa teskari yo“nalishda bo“1adi. Bunday vektor bir vaqtning o“zida qattiq jismning aylanma harakatining ham yo“nalishi, ham modulini aniqlab berad
Qattiq jismning burchakli tezlanishi burchakli tezlikning vaqt birligi ichidagi o“zgarishini ifodalab beradi. Agar At = f, — f vaqt oralig“ida burchakli tezlik

fi‹z› = m, — m qiymatga o“zgarsa, burchakli tezlanishning o“rtacha qiymati c pp ——g

— ga teng bo“ladi. Agar Af—›0 intilganda o“rtacha burchakli tezlanish haqiqiy burchakli tezlanishga aylanadi va (3.3) tenglikni e’tiborga olgan holda,aniqlanadi. Shunday qilib, burchakli tezlanishning son qiymati burchakli tezlikdan vaqt bo“yicha olingan birinchi hosilaga teng yoki burilish burchagidan vaqt bo yicha olingan ikkinchi tartibli hosilaga teng ekan.
Burchakli tezlanishning o“lchov birlig ¹


_T 2
(1/vaqt²); burchakli tezlikningo“lchov birligi sifatida, amalda rad/c² dan foydalaniladi, yoki 

ishlatiladi.Agar burchakli tezlikning moduli ortib borsa, aylanma harakat tezlanuvchan deb ataladi, agar kamayib borsa aylanma harakat sekinlanuvchan deb ataladi. Burchakli tezlik — m va burchakli tezlanish s — ning ishoralari bir xil bo“lsa tezlanuvchan, turli xi1 bo“lsa sekinlanuvchan aylanma harakat deb ataladi.Jismning burchakli tezlanishini (burchakli tezlik vektori kabi) ham F — vektor sifatida aylanish o“qi bo“ylab tasvirlanadi. Hamda,

du› dt
Agar ‹z› va s — lar bir tomonga yo“nalgan bo’1sa1ar, aylanma harakat tezlanuvchan agar qarama — qarshi tomonga yo nalgan bo“lsalar sekinlanuvchan bo lar ekan

Agar burchakli tezlik vaqt davomida o zgarmasa ( nı= consf ), bunday harakatni tekis aylanma harakat deb ataladi. Tekis aylanma harakatning qonunini aniqlaylik. (3.3) formuladan d‹p —— m- dt — ni aniqlaymiz. Harakatni kuzatish boshlanganda, ya’ni f = 0 c da burilish burchagi p = p bo lgan bo’1sa, oxirgi tenglikning ikkala tomonidan, o“ng tomonidan 0 dan f — gacha, chap tomonidan dan ‹p — gacha chegaralarda integral olib, quyidagi natijani olamiz,

^{) tenglamadan ko rinib turibdiki} eo=^{0 bo“lsa, tekis aylanma harakatning} qonuni,
orqali ifodalanadiTexnikada aylanma harakatning burchakli tezligini 1 minut ichidagi aylanishlar soni orqali ifodalanadi va uni n ayl/min(ob/min) bilan ifodalanadi, endi, o ay1/min
bilan 1 orasidagi bog“lanishni aniqlaylik. Jism aylanish o’qi atrofida bir marta to“liqaylansa, u 2c burchakka burilgan bo’1adi, va n marta aylangan bo“lsa demak, jism ja’mi bo“lib 2w burchakka burilgan bo“ladi; ushbu burilish m1minut=60 sekund vaqt mobaynida sodir bo“lgan. Bu qiymatlarni (3.6) formulaga qo“ysak,
bog“langan bo“1ar ekan.
Agar burchakli tezlanish, vaqt davomida o“zgarmasa c = const ), bunday harakat