Qirgiz respublikasi konstitusiyasi

Qirg'iziston Respublikasi Konstitutsiyasi
QIRGIZ RESPUBLIKASI KONSTITUSIYASI
Biz, Qirg‘iziston Respublikasi xalqi,
o'z taqdirimizni hal qilish huquqini ta'minlash;
qonun ustuvorligi, adolat va tenglikni ta'minlash maqsadida;
haqiqiy xalq hokimiyati asoslarini mustahkamlash;
ajdodlarimizning qadriyat va an’analarini asrab-avaylash, Oyko‘l Manas vasiyatlariga tayanib, tabiat bilan shirin munosabatda birdamlik, tinchlik va hamjihatlikda yashashni davom ettirish; 
Qirg'iziston Respublikasi xalqining huquq va manfaatlarini himoya qilish;
davlatchilikni asrab-avaylash va mustahkamlash uchun bukilmas iroda ko'rsatish;
Inson va fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish va hurmat qilish istagini tasdiqlash;
umuminsoniy tamoyillar va qadriyatlarni tan olish;
ijtimoiy adolat, iqtisodiy farovonlik, ta’lim, ilm-fan va ma’naviy taraqqiyotga intilish;
xalq ozodligi uchun qurbon bo'lgan qahramonlarni eslash;
Biz bugungi va kelajak avlodlar oldidagi Vatan oldidagi mas’uliyatni tushunib, ushbu Konstitutsiyani qabul qilamiz.

BIRINCHI QISM
KONSTUTSIONAL TUZILMA ASOSLARI
I BOB. KONSTUTSIONAL TUZILIMNING SIYOSIY ASOSLARI

1-modda
1. Qirgʻiziston Respublikasi (Qirgʻiziston) mustaqil, suveren, demokratik, unitar, huquqiy, dunyoviy va ijtimoiy davlatdir.
2. Qirgʻiziston Respublikasining suvereniteti cheksizdir va uning butun hududiga taalluqlidir.
3. Qirg‘iziston Respublikasi ichki va tashqi siyosatni mustaqil olib boradi.
4. Qirg‘iziston Respublikasi xalqi suverenitetning egasi va davlat hokimiyatining yagona manbaidir. 
5. Qirg‘iziston xalqini barcha etnik guruhlarga mansub Qirg‘iziston Respublikasi fuqarolari tashkil qiladi.
6. Prezident va Jogorku Kenesh Qirg‘iziston Respublikasi xalqini vakillik qilish huquqiga ega.

2-modda
1. Konstitutsiyaviy tuzilish asoslarini mustaqil belgilash Qirg‘iziston Respublikasi xalqining suveren huquqidir.
2. Qirgʻiziston Respublikasida xalq hokimiyati xalqning hokimiyatga toʻliq egalik qilishi, inson va fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda erkin va real foydalanish tamoyillariga asoslanadi.
3. Qirg'iziston Respublikasi fuqarolari o'z hokimiyatini bevosita saylovlarda va referendumlarda (umumiy ovoz berishda), shuningdek, Qirg'iziston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga asoslanib, davlat organlari va mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlari orqali amalga oshiradilar.
4. Saylovlar va referendumlar erkin, umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan o‘tkaziladi. Qirg‘iziston Respublikasining 18 yoshga to‘lgan fuqarolari saylash huquqiga ega bo‘ladi.
5. Qonunlar va davlat ahamiyatiga molik boshqa masalalar referendumga qoʻyilishi mumkin. Referendumni o'tkazish tartibi konstitutsiyaviy qonun bilan belgilanadi.
6. Moliyaviy, ma’muriy va qonun hujjatlarida taqiqlangan boshqa vositalardan foydalangan holda saylovchilarning erkin saylanishiga ta’sir ko‘rsatish taqiqlanadi.

3-modda
1. Qirg‘iziston Respublikasining chegara hududi butun va daxlsizdir.
2. Davlat boshqaruvini va mahalliy oʻzini oʻzi boshqarishni tashkil etish maqsadida Qirgʻiziston Respublikasi hududi qonun bilan belgilangan maʼmuriy-hududiy birliklarga boʻlinadi.

4-modda
Qirg'iziston Respublikasida davlat hokimiyati quyidagi tamoyillarga asoslanadi:
- butun xalq va Jogorku Kenesh tomonidan saylangan Prezident tomonidan ifodalanadigan va ta'minlanadigan xalq hokimiyatining ustunligi;
- qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi, sud hokimiyatlariga bo'linishi, ularning o'zaro izchil ishlashi va harakat qilishi;
- davlat organlari, mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari va ularning mansabdor shaxslari o‘z vakolatlarini faqat xalq manfaatlarini ko‘zlab amalga oshirishning ochiqligi; 
- davlat organlari va mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlarining vakolatlari va funktsiyalarining bo'linishi;
- davlat va munitsipal mansabdor shaxslarning korruptsiya uchun sharoit yaratadigan harakatlari (harakatsizligi)ni taqiqlash; 
- davlat organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari va ularning mansabdor shaxslarining xalq oldidagi konstitutsiyaviy-huquqiy va boshqa javobgarligi.

5-modda
1. Davlat va uning organlari jamiyatning biron bir qismiga emas, balki butun jamiyatga xizmat qiladi.
2. Davlat hokimiyatini tortib olishga va qonunga xilof ravishda egallab olishga, davlat organlari, mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari va ularning mansabdor shaxslari vakolatlarini egallab olishga qaratilgan harakatlarga yo‘l qo‘yilmaydi.
Davlat hokimiyatini tortib olish ayniqsa og'ir jinoyat hisoblanadi.

6-modda
1. Ushbu Konstitutsiya yuqori yuridik kuchga ega va Qirg'iziston Respublikasida bevosita qo'llaniladi.
2. Konstitutsiyaviy qonunlar, qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar Konstitutsiya asosida qabul qilinadi.
3. Xalqaro huquqning umume’tirof etilgan tamoyillari va normalari, shuningdek, Qirg‘iziston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq kuchga kirgan xalqaro shartnomalar Qirg‘iziston Respublikasi huquq tizimining ajralmas qismi hisoblanadi. 
Xalqaro shartnomalarni, xalqaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplari va normalarini qo‘llash tartibi va shartlari qonun bilan belgilanadi.
4. Qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning rasmiy e’lon qilinishi ularning kuchga kirishining majburiy shartidir.
5. Yangi majburiyatlarni belgilovchi yoki javobgarlikni oshiruvchi qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat avvalgi davrga nisbatan qo‘llanilmaydi.

7-modda
1.Xalq qurultoyi xalq-vakillik majlisidir. 
Xalq qurultoyi maslahat-nazorat yig‘ilishi sifatida jamiyat taraqqiyoti yo‘nalishlari bo‘yicha tavsiyalar beradi.
2. Xalq qurultoyini tashkil etish va uning faoliyati Konstitutsiya va konstitutsiyaviy qonun bilan belgilanadi. 

8-modda
1. Qirg'iziston Respublikasida odamlar va fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va manfaatlarini amalga oshirish va himoya qilish uchun siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari va boshqa jamoat birlashmalari tuzilishi mumkin. 
2. Siyosiy partiyalar jamiyatdagi turli ijtimoiy qatlam va guruhlarning turli siyosiy irodalarini ifoda etishiga yordam beradi. 
3. Qirg‘iziston Respublikasida quyidagilar taqiqlanadi:
1) davlat va munitsipal muassasalarda, tashkilotlarda partiya tashkilotlarini tashkil etish va ularning faoliyati; davlat va munitsipal xizmatchilarning partiyaviy ishlarni bajarishlari, bundan ular mansab ishdan tashqari bajargan hollari bundan mustasno; 
2) harbiy xizmatchilar, huquqni muhofaza qilish organlari va sudyalarning siyosiy partiyalarga a'zoligi, ularning har qanday siyosiy partiyani qo'llab-quvvatlashi;
3) diniy va etnik asosda siyosiy partiyalar tuzish, diniy birlashmalarning siyosiy maqsadlarini amalga oshirish;
4) fuqarolar birlashmalari harbiy qo'shinlarni tuzish;
5) faoliyati konstitutsiyaviy tuzilmani kuch bilan oʻzgartirishga, milliy xavfsizlikka putur yetkazishga, ijtimoiy, irqiy, etnik va diniy adovatni qoʻzgʻatishga qaratilgan siyosiy partiyalar, ijtimoiy va diniy birlashmalar, ularning vakolatxonalari va filiallarining faoliyati.
4. Siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari va boshqa jamoat birlashmalari o‘z moliya-xo‘jalik faoliyatining ochiqligini ta’minlaydilar.

9-modda
1. Qirg‘iziston Respublikasida hech bir din davlat yoki majburiy din sifatida qabul qilinishi mumkin emas.
2. Din va barcha diniy e’tiqodlar davlatdan ajratilgan.
3. Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining ishiga diniy birlashmalarning, din va marosimlarning aralashuvi taqiqlanadi.