Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

1-boshqaruvchi zovur; 2-yig‘uvchi zovur; 3-xo‘jalik ichki kollektori;
4-xo‘jalik kollektor; 5-bosh kollektor; 6-suv qabul qilgich 
 
10.2. Suv qabul qilgichlarning turlari va ularga qo‘yiladigan talablar 
Suv qabul qilgich zax qochirish tarmog‘ining oxirgi qismi hisoblanib, unga zax 
suvlar qo‘shilgandan so‘ng quyi maydonlarni suv bosmasligi, zax suvlarni hazm qila 
olishi, agar suv qabul qilgich daryo bo‘lsa, undagi suvning sifati yaroqsiz bo‘lib 
qolmasligi shart. 
Zax qochiriladigan maydonlardan oqib chiqqan suvni qabul qiluvchi bo‘lib, 
daryo hisoblansa, bu manbaga quyidagi talablar qo‘yiladi: 
1. Daryodagi suv sathi, zax qochirish tizimidan yil davomida oqib chiqadigan 
suvni qabul qilish jarayonida zax qochirish tarmog‘idagi suv sathiga to‘sqinlik 
qilmasligi, ya’ni sath past bo‘lishi kerak. 

---

148
2. Zax suvlarni hazm qila olishi, ya’ni daryo suv sathini ko‘tarmagan holda, zax 
suvlarni qo‘shib oqizib ketishini ta’minlashi shart. 
3. Suv qabul qilgichning suv qabul qilish nuqtasi barqaror bo‘lishi sharti (aks 
holda, suv qabul qilish manbasi bilan zax qochirish tarmog‘i o‘rtasidagi aloqa 
buzilishi mumkin). 
Suv qabul qilgichning yomon ahvolda bo‘lishining asosiy sabablari: 
1. Daryo o‘zanining o‘tlar bilan qoplanishi «
n
» g‘adir-budirlik koeffitsientining 
katta bo‘lishi (
n
=0,7–1,0 da «
v
»-kichik, «
h
»-katta bo‘ladi va undagi suv sathining 
baland bo‘lishiga olib keladi). 
2. Daryo o‘zanining qiyshiqligi (meandra): 
;
h
h
h
2
1
−
=

i
 
i

;

L
h
i

;
 
L
h
i
r2
r1
2
r2
1
r1
<
=
=
∆
∆
3. Daryo ko‘ndalang kesim yuzasining uning uzunligi bo‘yicha barqaror 
emasligi (ayrim joylarda ko‘ndalang kesim yuzasining juda ham kichik bo‘lishi). 
4. Daryo o‘zanida sun’iy qurilgan inshootlar (to‘g‘on, ko‘prik, suv ombori va 
h.k.). 
5. Daryo o‘zani qismlarining ba’zi sabablarga ko‘ra turli rejimlarda ishlashi. 
Bu ko‘rsatilgan kamchiliklar daryo suv oqimini boshqarish natijasida bartaraf 
etilgandagina daryodan suv qabul qilgich sifatida foydalanish mumkin.
Ba’zida zax suv qabul qilgichlar bo‘lib, tabiiy pastliklar, ko‘llar xizmat qiladi.